Perkoz dwuczuby
| ||
| Podiceps cristatus[1] | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
.jpg)
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | perkozowe | |
| Rodzina | perkozy | |
| Rodzaj | Podiceps | |
| Gatunek | perkoz dwuczuby | |
| Synonimy | ||
|
Colymbus cristatus Linnaeus, 1758[2] | ||
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 gnieździ się występuje przez cały rok zimuje | ||
Perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów (Podicipedidae).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje w większej części Europy (nie gnieździ się tylko na Płw. Apenińskim, Iberyjskim oraz na Bałkanach[4]) i Azji Środkowej oraz w południowej i środkowej Afryce. Izolowane populacje znajdują się w Australii i na Nowej Zelandii. Europejskie ptaki zimują głównie w Europie Zachodniej i basenie Morza Śródziemnego.
- W Polsce nieliczny ptak lęgowy, lokalnie średnio liczny; najliczniejszy z krajowych perkozów. Jest równomiernie rozpowszechniony w całej Polsce, z wyjątkiem gór[5]. Podczas wędrówek i zimą lokalnie liczny.
Rozmieszczenie w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Często spotykany na Pojezierzach, w Wielkopolsce oraz na Śląsku. Rzadko występuje w Małopolsce. W innych miejscach Polski tworzy punktowo większe populacje.
Zimuje głównie na Zalewie Szczecińskim, Zatoce Puckiej, jeziorze Miedwie, a także na przybrzeżnych wodach Bałtyku. W głębi kraju znacznie rzadszy, największe skupiska zimujących ptaków odnotowano na jeziorach Powidzkim i Mikorzyńskim w Wielkopolsce oraz na zbiorniku Dzierżno Duże w woj. śląskim[6].
.jpg)
.jpg)
Podgatunki[edytuj | edytuj kod]
Wyróżnia się 3 podgatunki[2][7][8]:
- perkoz dwuczuby (P. c. cristatus) – Palearktyka na południe od równoleżnika 66° N, lokalnie do północnych Indii. Zimuje w rejonach przybrzeżnych, przeważnie na południe od swego letniego zasięgu występowania.
- perkoz maskowy (P. c. infuscatus) – rozrzucone populacje we wschodniej i południowej Afryce.
- perkoz południowy (P. c. australis) – południowo-zachodnia i południowo-wschodnia Australia, Tasmania oraz Wyspa Południowa (Nowa Zelandia).
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Wygląd zewnętrzny[9][edytuj | edytuj kod]
Największy polski perkoz, wielkością dorównuje kaczce krzyżówce. Brak dymorfizmu płciowego w upierzeniu. W szacie godowej długa biała szyja, na głowie dwa ciemnobrązowe czuby (stąd nazwa) i rdzawo-czarne bokobrody. U ptaków w drugim kalendarzowym roku życia czuby mogą być zredukowane. Wierzch ciała ciemnobrązowy, boki brązowo-rdzawe. Biała pierś. W szacie spoczynkowej brak bokobrodów, czuby ledwo zaznaczone. W locie na górnej stronie skrzydeł pokazują białą plamę. Ogon zredukowany, sterówki są krótkie i giętkie. Pisklęta z podłużnymi czarnymi paskami na głowie i szyi, których pozostałości mogą być widoczne jeszcze jesienią, w pierwszej szacie spoczynkowej.
Rozmiary[edytuj | edytuj kod]
Głos[edytuj | edytuj kod]
Swoją obecność manifestuje przez cały rok trąbieniem „errrrr...” lub w czasie godów „kek, kek”.
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek aktywny w dzień, jednak podczas kojarzenia się par także nocą, podczas pełni księżyca. Poluje na ryby, może w tym celu zanurzyć się na głębokość nawet 30 metrów. Latem tworzy duże koncentracje na czas pierzenia – staje się wtedy niezdolny do lotu. Rzadko zrywa się do lotu: częściej nurkuje[5]. Gatunek częściowo wędrowny, choć przeloty mają miejsce nocą. Europejskie ptaki zimują w Europie Zachodniej i basenie Morza Śródziemnego. Pojedyncze osobniki zimują w Polsce. Przeloty: marzec–kwiecień i sierpień–grudzień.
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Jeziora i stawy, rzadziej wolno płynące rzeki, z pasem przybrzeżnych trzcin. Unika jednak zbiorników całkowicie zarośniętych, a częściej od innych perkozów widywany na otwartej wodzie. Populacje środkowoazjatyckie gniazdują na słonawych i słonych jeziorach. W czasie wędrówek spotykany na wybrzeżach morskich.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Wyprowadza jeden lęg w roku, znacznie rzadziej dwa.
Toki[edytuj | edytuj kod]
Pary przeprowadzają spektakularny taniec godowy. Zaczyna on się ukłonami obojga partnerów, po czym zbliżają się oni do siebie z płasko wyciągniętą szyją, potrząsają głowami, stroszą czuby i kryzy. Taniec kończy się figurą, w której ptaki przyciskają się do siebie piersiami stojąc pionowo na wodzie. Trzymają przy tym niekiedy pęk wodorostów zebranych z dna.
Gniazdo[edytuj | edytuj kod]
Zazwyczaj na wodzie w strefie rzadkich trzcin lub innych roślin wodnych wystających ponad powierzchnię. Gniazdo stanowi pływająca, zwykle jednak zakotwiczona sterta butwiejących roślin wodnych i błotnych. Buduje je para rodziców w pewnej odległości od gniazd sąsiednich osobników. Zazwyczaj gniazduje pojedynczo, ale odnotowywano kolonie liczące 100 par.
Jaja[edytuj | edytuj kod]
Początkowo białe, z kredową powłoką, z czasem pod wpływem związków wydzielanych z gnijących roślin ciemnieją i stają się oliwkowobrązowe, w liczbie 3 do 6 sztuk. Wysiadywane przez oboje rodziców, jednak częściej przez samicę. Wysiadywanie trwa od 25 do 29 dni.
Pisklęta[edytuj | edytuj kod]
Zagniazdowniki, pisklęta pozostają pod opieką rodziców 10 do 11 tygodni i nawet jesienią da się słyszeć dopominania młodych o pokarm. Pomimo tego, że od razu po wykluciu potrafią pływać i nurkować, to przez pierwsze 3 tygodnie często poruszają się na grzbiecie dorosłego osobnika. Karmione są drobnymi bezkręgowcami, ślimakami, rybkami oraz piórami rodziców, dzięki czemu przyzwyczajają się do wydalania m.in. rybich łusek[4]. Młode nie mają czubów charakterystycznych dla dorosłych osobników, głowa i szyja upierzona na biało, ciemnobrązowe pasy oraz łysinka, a na wierzchu głowy biała plama.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Małe ryby, owady, skorupiaki, mięczaki, kijanki i żaby uzupełnione pokarmem roślinnym. Pokarm zdobywa nurkując, nawet na głębokość 30 m. Zjada własne pióra, karmi nimi młode.
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Podiceps cristatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Great Crested Grebe (Podiceps cristatus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-06].
- ↑ BirdLife International, Podiceps cristatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2014.3 [dostęp 2015-03-11] (ang.).
- ↑ a b A. Kruszewicz:, Ptaki Polski, ISBN 978-83-7073-360-5.
- ↑ a b M. Radziszewski, M. Matysiak:, Ilustrowana Encyklopedia Ptaków Polski, ISBN 978-83-7705-006-4.
- ↑ Przemysław Chylarecki i inni, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Warszawa: GIOŚ, 2018, s. 404–405, ISBN 978-83-950881-0-0.
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes (wersja: 2016-07-24). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-06].
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Grebes, flamingos, buttonquail, plovers, painted-snipes, jacanas, plains-wanderer, seedsnipes (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-06].
- ↑ Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterstrom, Collins Bird Guide, 2009, ISBN 978-0-00-726814-6.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Podiceps cristatus (Perkoz dwuczuby). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 39–42. ISBN 83-86564-43-1.