Petrelec olbrzymi
| ||
| Macronectes giganteus[1] | ||
| (Gmelin, 1789) | ||
.jpg) Petrelec olbrzymi w locie nad Cieśniną Drake’a | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | rurkonose | |
| Rodzina | burzykowate | |
| Rodzaj | Macronectes | |
| Gatunek | petrelec olbrzymi | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
Petrelec olbrzymi[3], także petrel olbrzymi[4] (Macronectes giganteus) – gatunek dużego ptaka morskiego z rodziny burzykowatych. Występuje na wszystkich oceanach półkuli południowej, głównie na południe od zwrotnika Koziorożca.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek został opisany naukowo przez J.F. Gmelina w 1789 roku, jako Procellaria gigantea. Miejsce typowe to Wyspa Stanów w archipelagu Ziemi Ognistej. Długo był uznawany za jeden gatunek z pokrewnym petrelcem wielkim (M. halli); w obszarach sympatrycznego występowania zdarza się krzyżowanie tych gatunków. Południowoatlantycka populacja może być uznana za podgatunek Macronectes giganteus solanderi[5].
Pochodzenie nazwy: Macronectes: gr. μακρóς makros – długi, daleki; νηκτής nēktēs – pływak, od νήχω nēchō – pływać; giganteus - łac. olbrzymi.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Petrelec olbrzymi jest dużym ptakiem, porównywalnym wielkością z albatrosami. Mierzy od 85 do 100 cm, rozpiętość skrzydeł to 150–210 cm, masa ciała dorosłej samicy to 3,8 kg, a samca 5 kg[5]. Dorosłe mają białawą głowę, szyję i górę piersi, reszta upierzenia jest szarobrązowa, marmurkowa, z bledszymi piórami na przedniej krawędzi skrzydła. Ptaki te mają masywny dziób, żółtawy z bladym groszkowozielonym zakończeniem. Nogi są szarobrązowe. Biała odmiana jest trudna do pomylenia z innym ptakiem, typowo ma nakrapiany grzbiet. Ciemna odmiana ma za młodu szaroczarne upierzenie, które blednie z wiekiem. Od albatrosów odróżnia je większy dziób, krótsze i węższe skrzydła oraz garbaty kształt ciała. Od petrelców wielkich różni je kolor dzioba i blada przednia krawędź skrzydła[2].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Jest to ptak morski, który występuje na bardzo dużym obszarze, na południu zasięgu jest spotykany w obszarze występowania paku lodowego[5]. Rozmnaża się na wyspach subantarktycznych: Falklandach, Ziemi Ognistej, Georgii Południowej, Orkadach Południowych, Szetlandach Południowych i innych wyspach w pobliżu kontynentu antarktycznego, Wyspach Księcia Edwarda, Wyspach Crozeta, Wyspie Heard i Macquarie, a mniejsze populacje także na Gough, Tristan da Cunha, Diego Ramírez, Wyspach Kerguelena i na samym kontynencie Antarktydy. Jest spotykany u wybrzeży Ameryki Południowej, po Peru i Brazylię na północy; występuje na Sandwichu Południowym, Świętej Helenie, u wybrzeży Afryki Południowej, Namibii, Mozambiku i Madagaskaru; w południowej części Australii i na Norfolku. Wyginął na Wyspie Bouveta. Zalatuje na Fidżi, do Polinezji Francuskiej, na Reunion i Seszele[2].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Ptaki te żerują na padlinie, jedzą głowonogi, kryla, ryby i odpadki wyrzucone ze statków; często są widywane w pobliżu statków rybackich (trawlerów i longlinerów). Samice i samce żerują osobno[2].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Ptaki rozpoczynają sezon lęgowy zwykle na przełomie września i października, około sześć tygodni później niż petrelec wielki[5]. Ptaki zaczynają lęgi w wieku około 7 lat. Typowo gnieździ się w luźnych koloniach na terenach trawiastych lub nagiej ziemi, choć na Falklandach może tworzyć duże kolonie o znacznym zagęszczeniu[2].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Największa populacja petrelców olbrzymich gnieździ się na Falklandach i liczy około 19 500 par, następne co do wielkości na Georgii Południowej (5500 par) i Szetlandach Południowych (5400 par). Ocenia się, że łącznie żyje 46 800 dorosłych par tych ptaków. Liczebność tego gatunku w ogólności rośnie, choć lokalne populacje mogą wykazywać różne trendy zmian. Spadki liczebności niektórych populacji powiązano z malejącą liczebnością mirungi południowej, ważnego źródła padliny, oraz działaniami człowieka. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje petrelca olbrzymiego za gatunek najmniejszej troski, choć zaleca też monitorowanie populacji i lęgowisk. Niektóre z jego miejsc gniazdowania są rezerwatami przyrody, Gough i Macquarie są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Macronectes giganteus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f BirdLife International 2017, Macronectes giganteus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2017-1, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2017-1.RLTS.T22697852A112137015.en [dostęp 2017-07-28] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 - burzykowate - Petrels & Shearwaters (Wersja: 2017-06-25). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2017-07-28].
- ↑ petrel olbrzymi, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-04-30].
- ↑ a b c d Carboneras, C., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Southern Giant Petrel (Macronectes giganteus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2017-07-28]. (ang.)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Southern Giant Petrel Macronectes giganteus (ang.). BirdLife International. [dostęp 2017-07-28].