
Piława Górna
miasto i gmina | |||||
Panorama miasta | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Prawa miejskie | |||||
Burmistrz |
Krzysztof Chudyk | ||||
Powierzchnia |
20,93[1] km² | ||||
Wysokość |
289–376 m n.p.m. | ||||
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 74 | ||||
Kod pocztowy |
58-240 | ||||
Tablice rejestracyjne |
DDZ | ||||
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ![]() | |||||
![]() | |||||
TERC (TERYT) |
0202041 | ||||
SIMC |
0984491 | ||||
Urząd miejski ul. Piastowska 6958-240 Piława Górna | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Piława Górna (niem. Ober-Peilau, w latach 1928–1945 Gnadenfrei[3]) – miasto w Polsce, na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim.
Nazwa miasta[edytuj | edytuj kod]
Istnieją dwie teorie pochodzenia nazwy miasta. Jedna z nich nawiązuje do jego charakteru z XII wieku, bowiem zamieszkiwali ja głównie pilarze, dostarczający drewno surowe. Druga wskazuje, że nazwa została przejęta od rzeki, którą wcześniej już zwano Piławą. Pierwotna nazwa niemiecka, Peilau[4], jest także fonetyczną adaptacją starszej nazwy słowiańskiej.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Piława Górna położona jest w południowej Polsce, we wschodniej części Kotliny Dzierżoniowskiej na styku ze Wzgórzami Niemczańskimi. Przepływa przez nią rzeka Piława, a także Ślęza i Piekielny Potok.
Sąsiednie gminy: Dzierżoniów, Niemcza (w powiecie dzierżoniowskim) oraz gminy: Stoszowice, Ząbkowice Śląskie (w powiecie ząbkowickim).
Warunki naturalne[edytuj | edytuj kod]
Rzeźba terenu[edytuj | edytuj kod]
W obrębie gminy przebiegają dwa pasma górskie: Wzgórza Bielawskie oraz Wzgórza Gilowskie. Wschodnie wzniesienia należą również do Wzgórz Gumińskich. Miasto położone jest zatem na terenach wyżynnych. Zachodnia granica gminy przechodzi u podnóża Rybiej Góry (411 m n.p.m., obecnie znajduje się tam kopalnia Piława Górna). Na południe od miasta wznosi się Kluczowska Góra (432 m n.p.m.), z zachodnio-północnego zbocza której wypływa Piława, główna rzeka powiatu dzierżoniowskiego. Pomiędzy Piławą Górną a Przerzeczynem-Zdrój, przy wschodniej granicy, znajduje się Grzybowiec (364 m n.p.m.). Najwyższym punktem znajdującym się na terenie gminy jest szczyt tzw. małego lasku (376 m n.p.m.).
Klimat[edytuj | edytuj kod]
Według klasyfikacji Wincentego Okołowicza Piława Górna leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Według uaktualnionej klasyfikacji Köppena-Geigera Piława Górna leży w strefie Cfb – klimatu morskiego zachodnich wybrzeży[5]. Klimat ten cechuje obok ciepłego i długiego lata wyraźnie łagodniejsza zima. Średnia roczna temperatura spada tu nieco poniżej 8 °C. Okres wegetacyjny zaczyna się dopiero w pierwszej dekadzie kwietnia i trwa 31–32 tygodnie. Region ten ma najwięcej opadów (powyżej 700, a nawet 800 mm) i przeważają w nim wiatry północno-zachodnie i południowo-zachodnie[6].
Zasoby naturalne[edytuj | edytuj kod]
Surowce[edytuj | edytuj kod]
Na terenie gminy Piława Górna stwierdzono występowania udokumentowanych złóż surowców mineralnych kamieni drogowych i budowlanych. Należą do nich złoża granodiorytu (sjenity, głównie Kośmin) oraz amfibolity. Ponadto na obszarze gminy w przeszłości eksploatowane były złoża gnejsu na obszarze Wzgórz Gumińskich oraz piasków i żwirów na południe od Piławy Górnej[7].
Gleby[edytuj | edytuj kod]
Większość gruntów ornych w Piławie Górnej położonych jest na bardzo dobrych glebach klasy I, II, III (69,6%). Największe kompleksy użytków rolnych znajdują się w granicach jednostek strukturalnych Centrum i Kośmina[8].
Zasoby wodne[edytuj | edytuj kod]
Sieć hydrologiczna jest typowa dla terenów górskich i podgórskich, przy czym lewobrzeżna część dorzecza Piławy jest bardziej rozwinięta, co wiąże się z przebiegiem pasma Gór Sowich. Charakterystyczne są wiosenne wezbrania związane z topnieniem śniegów. Na terenie gminy brak jest większych zbiorników wodnych[9].
Lasy[edytuj | edytuj kod]
Tereny wokół Piławy Górnej są dość mocno zalesione, ale w samej gminie lasy zajmują powierzchnię zaledwie 62,5 ha[10]. Największe skupiska lasów na tym obszarze znajdują się na Wzgórzach Gumińskich. Dominują drzewostany mieszane, natomiast gatunkiem najbardziej rozpowszechnionym jest dąb[9]. Prawie 97% ogólnej powierzchni lasów znajduje się w rękach Lasów Państwowych (Nadleśnictwo Świdnica)[11].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki osady Piława datuje się na I połowę XII w. W dokumencie łacińskim z 1189 widniała ona jako Pilava Superius. Była typową osadą służebną, związaną z największym wówczas w tej części Śląska grodem Niemcza.
W XII i XIII w. los Piławy był szczególny. Stała się ona miejscowością graniczną trzech piastowskich księstw: świdnickiego, ziębickiego i brzeskiego[12]. W XII-XIV w. Piława, jak i cały Śląsk, stała się terenem intensywnej akcji osadniczej ludności niemieckojęzycznej, a w XV w. była miejscem pobytu husytów, którzy opanowali cały region i ustanowili Niemczę swoją lokalną siedzibą.
Wieki XVII i XVIII zaznaczyły się licznymi walkami prowadzonymi na tych terenach przez wojska pruskie, austriackie, a także francuskie (Napoleona Bonaparte).


W 1740, w warunkach wprowadzonej przez Fryderyka II Wielkiego tolerancji religijnej, obok istniejącej od średniowiecza wsi Oberpeilau założona została przez właściciela miejscowych dóbr, Ernsta Juliusa von Seydlitz, osada braci morawskich Gnadenfrei[13].
16 sierpnia 1762 miała tutaj miejsce bitwa pod Dzierżoniowem. Było to jedno z ostatnich starć wojny siedmioletniej.
Osada w XIX w. stała się miejscowością robotniczą w związku z szybkim rozwojem przemysłu włókienniczego oraz wydobyciem i obróbką kamienia na tych terenach. W październiku 1858 miejscowość otrzymała połączenia kolejowe, a w 1860 zbudowano tu dworzec. Również w XIX wieku zbudowano sieci gazową oraz elektryczną. Piława stała się atrakcyjna ze względu na walory krajoznawcze i uznanie wartości wód leczniczych w pobliskim Przerzeczynie-Zdroju.
17 maja 1879 miało miejsce niecodzienne wydarzenie. Spadł bowiem tutaj meteoryt, nazwany Gnadenfrei.
1 października 1928 wsie Oberpeilau, Gnadenfrei i Obermittelpeilau zostały połączone w jedną miejscowość pod nazwą Gnadenfrei. Właśnie tu w styczniu 1944 rozpoczęto tajną produkcję silników elektrycznych dla torped Neger.
W 1945 wieś została włączona do Polski. Pierwszymi polskimi mieszkańcami stali się więźniowie powracający z robót w Niemczech. Początkowo status miejscowości był niejasny; teren jej został podzielony. Zachodnią część zajmował od 8 maja 1945 garnizon wojsk radzieckich. Część wschodnią nazwano Jerzchów, potem Zagórze. W 1947 przywrócona została średniowieczna nazwa Piława. Została ona podzielona na dwie gminy: Piławę Dolną i Piławę Górną.
W latach 1945–1954 miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Piława Górna. Rozbudowano wówczas i unowocześniono zakłady przemysłowe, powstały nowe osiedla. W 1953 powstał Klub Sportowy Piławianka, a w 1957 utworzono parafię św. Marcina.
W październiku 1954 Piława Górna, wraz z wsiami Kośminem, Kalinowem i Kopanicą, weszła w skład nowo utworzonej gromady Piława Górna, której została siedzibą[14]. 1 stycznia 1956 gromadzie Piława Górna nadano status osiedla[15], co oznaczyło, że wszystkie cztery wsie stały się częściami tej skonsolidowanej jednostki, a więc w praktyce zostały połączone w jeden organizm o nazwie Piława Górna[15]. 18 lipca 1962 osiedle Piława Górna otrzymało status miasta[16].
1 września 1969 otwarto szkołę podstawową, a 19 listopada 1976 Miejski Ośrodek Kultury. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 6776 | 100 | 3529 | 52,08 | 3247 | 47,92 |
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
323,7 | 168,6 | 155,1 | |||
Dane na 31.12.2011 |
Ludność[edytuj | edytuj kod]
Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Piławę Górną zamieszkiwały 6394 osoby[18], natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku miasto zamieszkiwały 6382 osoby[19]. 31 grudnia 2021 roku miasto zamieszkiwały 6294 osoby[2]. Liczba ta z roku na rok maleje, rośnie zaś wartość wskaźnika feminizacji. 31 grudnia 2011 wynosił on 108,7. Wskaźnik ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym osiągnął poziom 53,8[20]. Ludność Piławy Górnej stanowi około 6,4% ludności powiatu. Duża część mieszkańców faktycznie mieszka poza gminą, pracując lub studiując głównie we Wrocławiu, Wałbrzychu czy poza granicami kraju.
Rozwój demograficzny miasta[edytuj | edytuj kod]
Analizując okres 1995–2012 wyraźnie widoczny jest spadek liczby ludności miasta, szczególnie zauważalny w latach 1995–2002. Można zaobserwować ujemny przyrost naturalny oraz ujemne saldo migracji[21]. W 2012 przyrost liczby ludności w mieście wyniósł -4,0‰.
Liczba mieszkańców w latach 1995–2014 (dane na 31 grudnia)
Źródło: GUS
Piramida wieku mieszkańców Piławy Górnej w 2014 roku[22].
Struktura miasta[edytuj | edytuj kod]
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W skład Piławy Górnej wchodzą Kalinów, Kośmin i Kopanica. Te trzy dzielnice są integralnymi częściami miasta. Pozostały teren nie należy do żadnej dzielnicy, potocznie określany jest mianem Centrum.
Zabudowa[edytuj | edytuj kod]

Piława Górna posiada czytelny układ wsi dwurzędowej, wzbogacony w XVIII wieku o czworokątny rynek. Centralną część miasta stanowi kompleks budowlany o nazwie Osiedle Braci Morawskich, położony między ulicami: Fabryczną i Kasztanową[23]. Na osi rynku, na wzgórzu, usytuowano duży zespół pałacowo-parkowy. Jest to obecnie reprezentacyjny pałac fabrykancki o eklektycznej, bardzo urozmaiconej bryle, otoczony parkiem.
W dolnej, starszej części miasta (dawna wieś), znajduje się romantyczny pałac otoczony rozległym parkiem z towarzyszącym folwarkiem. W tej części usytuowany jest kościół parafialny o średniowiecznej genezie, wielokrotnie przebudowywany, a rozbudowany w okresie powojennym.
Zabudowa części starszej, wzdłuż ulicy H. Sienkiewicza, jest typu zagrodowego, o układzie przeważnie czworokątnym. Zabudowa części południowo-wschodniej, ukształtowanej już w XVIII i XIX wieku, to budynki jedno- i dwukondygnacyjne, wolno stojące, nakryte ceramicznymi dachami dwuspadowymi o charakterze miejskim. Główna część miasta w większość terenów zabudowanych znajduje się po lewej stronie rzeki Piławy.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[24]:
- kościół parafialny św. Marcina z XVI oraz końca XIX wieku (ul. Sienkiewicza 30)
- zespół pałacowo-parkowy z XVII oraz połowy XIX wieku (ul. Sienkiewicza 96):
- pałac Gladishof, tzw. Zamczysko
- park (ogród tarasowy przy pałacu)
- gimnazjum, obecnie ośrodek szkolno-wychowawczy, z lat 1894–1896 (ul. Szkolna 6).
Do innych ważnych zabytków można również zaliczyć:
- zespół zabytkowy dworca kolejowego z końca XIX wieku, znajdujący się we wschodniej części miasta (ul. Kolejowa 6)
- wiatrak z XVIII wieku (ul. Nowa 5)
- krzyż kamienny przy kościele parafialnym św. Marcina (ul. Sienkiewicza 30). Według legendy krzyż pochodzi z 2. połowy XVII w. Inna legenda uznaje go za krzyż pokutny, tym samym starszy o co najmniej 150 lat. W rzeczywistości przyczyna fundacji krzyża oraz jego wiek, są nieznane.
- szkoła Seydlitza, obecnie gimnazjum, z lat 1905–1907 (ul. Wiejska 2)
- pałac Oberhof z końca XVIII wieku (ul. Bolesława Chrobrego 32)
- Osiedle Braci Morawskich wybudowane w latach 1744–1754:
- dom sióstr zbudowany w latach 1743–1750 (pl. Piastów Śląskich 5)
- dom wdów z 2. połowy XVIII wieku (pl. Piastów Śląskich 9)
- dom wdowców wybudowany w 1743 (ul. Piastowska 80)
- dom braci wybudowany w 1746 (pl. Piastów Śląskich 4)
- cmentarz braci morawskich, obecnie park miejski.
Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]
Piława Górna zajmuje teren 2093 ha[1]. Mimo miejskiego charakteru gminy, większość jej powierzchni zajmują grunty orne. Miasto obejmuje 4,24% powierzchni powiatu.
Struktura użytkowania gruntów | Powierzchnia (ha) | Udział w pow. ogólnej (%) | |
---|---|---|---|
Użytki rolne | Grunty orne | 1573 | 75,8 |
Sady | 21 | 1,0 | |
Łąki | 63 | 3,0 | |
Pastwiska | 83 | 4,0 | |
Użytki leśne i grunty zadrzewione | 72 | 3,5 | |
Grunty pod wodami | 7 | 0,3 | |
Grunty zurbanizowane | Tereny zabudowane | 120 | 5,8 |
Tereny niezabudowane | 14 | 0,7 | |
Zieleń | 0 | 0,0 | |
Drogi i koleje | 113 | 5,4 | |
Nieużytki | 7 | 0,3 | |
Powierzchnia wyrównawcza | 1 | 0,0 | |
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Budżet miasta[edytuj | edytuj kod]
Dochody budżetu gminy w 2011 wyniosły ok. 16,8 mln zł, co dało 2476 zł na każdego mieszkańca. Jeżeli chodzi o wydatki, to najwięcej funduszy pochłaniają oświata i wychowanie, pomoc społeczna, transport i łączność oraz administracja publiczna[26].
Rynek pracy[edytuj | edytuj kod]
W odniesieniu do zatrudnienia widać, że zarówno w całym powiecie dzierżoniowskim, jak i w Piławie Górnej, dominuje zatrudnienie w przemyśle i budownictwie oraz w usługach. Istotnym jednak problemem jest bezrobocie. Liczba bezrobotnych w Piławie Górnej w 2011 wyniosła ponad pięćset osób[20]. Stopa bezrobocia jednak sukcesywnie spada od 2005 i utrzymuje się na poziomie 11,4%[27].
Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]
Powierzchnię Piławy Górnej w głównej mierze stanowią użytki rolne. Na terenie gminy w 2005 roku zarejestrowanych było 125 gospodarstw rolnych. Są to głównie działki rolne i gospodarstwa rolne nieprzekraczające powierzchni 5 ha. Produkcja roślinna w gminie opiera się głównie na uprawie zbóż, wśród których dominuje pszenica. Miejski charakter gminy, odchodzenie od produkcji zwierzęcej, zapotrzebowanie ziemi na cele nierolnicze wymusiły zmianę struktury użytkowania gruntów w Piławie Górnej. Na przełomie lat 1996–2007 spadek powierzchni użytków zielonych w gminie wyniósł 31%. Szczególnie dotyczył on powierzchni łąk[28].
Przemysł i usługi[edytuj | edytuj kod]
O rozwoju Piławy Górnej zadecydowały produkcja odzieży oraz tradycje wydobycia i przerobu kamienia, sięgające roku 1740. Zarejestrowanych jest w niej ponad sześćset podmiotów gospodarczych, z czego 97% działa w sektorze prywatnym. W strukturze gospodarki lokalnej przeważają podmioty niebędące podmiotami prawa handlowego i działające na podstawie wpisu do rejestru działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa te należą do grupy tak zwanych średnich i małych przedsiębiorstw.
Najwięcej lokalnych przedsiębiorstw zajmuje się tzw. przetwórstwem przemysłowym. Poza tym w gminie popularne są takie branże, jak: handel, naprawa pojazdów samochodowych, budownictwo, transport, gospodarka magazynowa oraz obsługa nieruchomości i firm[29].
Gospodarka lokalna Piławy Górnej zdominowana jest przez podmioty działające w przemyśle, z czego większość w branży kamieniarskiej, dzięki bogatym złożom kamienia. Na bazie wielopokoleniowych doświadczeń funkcjonuje tu ponad 100 małych i dużych zakładów kamieniarskich. Miasto należy bowiem do największych ośrodków przemysłu kamieniarskiego w Polsce.
Piława Górna zawdzięcza rozwój tej gałęzi przemysłu braciom morawskim, którzy osiedlili się na jej terenie w XVIII wieku[30]. Obecnie na obszarze gminy znajduje się kopalnia Piława Górna, zajmująca się eksploatacją amfibolitu i migmatytu[29].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na swoje położenie, miasto jest bardzo atrakcyjne krajoznawczo i turystycznie. Urozmaicona rzeźba terenu i bliskie sąsiedztwo Gór Sowich mogą stanowić atrakcję turystyczną dla mieszkańców Wrocławia i Dolnego Śląska jako baza wypadowa. Jednak baza noclegowa w Piławie Górnej jest słabo rozwinięta[31].
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Ziębice – Lipa – Jasłówek – Krzelków – Zameczny Potok – Ciepłowody – Kawia Góra (Łysica) – Ruszkowice – Ostra Góra – Podlesie – Przerzeczyn-Zdrój – Grzybowiec – Piława Górna – Piława Dolna
Piława Górna – Ligota Mała – Przerzeczyn-Zdrój – Podlesie – Ruszkowice – Przełęcz nad Blotnicą[32]
Wyznaczony został szlak rowerowy o długości ok. 6 km. Przebiega on przez miejsca zabytkowe i inne interesujące obiekty, takie jak: kamieniołomy, Pałac Oberhoff czy wzgórze widokowe na Grzybowcu[33].
Transport[edytuj | edytuj kod]

Przez Piławę Górną nie przebiega żadna droga krajowa. Przez miasto przechodzi odcinek drogi wojewódzkiej 382, mający długość 3,3 km. Prowadzi on ze Strzegomia w kierunku granicy państwa w Gościcach. Przebiega tu także droga powiatowa o długości 6,5 km łącząca Jodłownik i Ciepłowody.
Mieszkańcy gminy mogą korzystać z kilku rodzajów komunikacji zbiorowej: komunikacji miejskiej, komunikacji międzymiastowej oraz kolei[34]. Miasto ma połączenia kolejowe m.in. z Legnicą, Dzierżoniowem, Świdnicą, Ząbkowicami Śląskimi i Kłodzkiem[35]. Przebiegają przez nie linie kolejowe: nr 137 i nr 310.
Według stanu na luty 2018 r. miejscowość jest objęta siecią publicznej komunikacji autobusowej funkcjonującej na obszarze powiatu dzierżoniowskiego, organizowanej przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Bielawie[36].
Oświata i nauka[edytuj | edytuj kod]
Zadania z zakresu edukacji w Piławie Górnej realizują: przedszkole, szkoła podstawowa oraz gimnazjum. W Piławie Górnej mieści się także Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, który prowadzi nauczanie specjalne, oraz dom dziecka[37]. W mieście działa także Miejska Biblioteka Publiczna. Ogólna liczba osób w wieku do 15 lat wynosiła w 2011 1060 osób (15,6% mieszkańców miasta)[10].
Służba zdrowia[edytuj | edytuj kod]
Zakres oferowanych dostępnych usług z zakresu ochrony zdrowia w Piławie Górnej prezentuje się raczej skromnie. Na terenie miasta działa przychodnia rodzinna oraz dwie apteki, a trzech lekarzy prowadzi indywidualne praktyki stomatologiczne. Struktura placówek służb zdrowia jest niewystarczająca przede wszystkim w zakresie dostępu do specjalistów[38].
Kultura i sztuka[edytuj | edytuj kod]

W gminie działa Miejski Ośrodek Kultury, który pełni rolę animatora kultury na terenie miasta. Posiada on własny budynek z salą widowiskowo-kinową, gdzie organizuje lub współorganizuje takie wydarzenia, jak: Wojewódzkie Spotkania Artystyczne Klubów Seniora, cykliczną imprezę Pokaż talent czy Dni Piławy Górnej.
Do najbardziej znanych zespołów należą:
- założony w 1981 zespół kabaretowo-estradowy Siwy Włos
- Orkiestra Dęta oraz Kapela Miejska
- zespół Górzanie, prezentujący folklor różnych regionów Polski
- Słoneczny Teatr Zabawy, skupiający dzieci zainteresowane teatrem.
Miejski Ośrodek Kultury oferuje również zajęcia dla dzieci, młodzieży i dorosłych, m.in. w sekcji plastycznej, tanecznej, muzycznej, recytatorskiej, wokalnej, zajęcia z rytmiki dla maluchów czy zajęcia fitness, w tym fitness dla seniorów[38].
Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Organizatorem życia sportowego w gminie jest Klub Sportowy Piławianka oraz dwa uczniowskie kluby sportowe: Orzeł w szkole podstawowej i Sporty Modelarskie i Rekreacja w gimnazjum[33]. Piławianka prowadzi zajęcia sportowo-rekreacyjne z piłki nożnej oraz tenisa ziemnego. Posiada dwa pełnowymiarowe boiska sportowe i korty tenisowe. Jedno z boisk posiada trybuny dla kibiców i pełnowymiarową bieżnię lekkoatletyczną.
Uczniowskie kluby sportowe ukierunkowane są na dyscypliny takie jak: koszykówka, siatkówka, sporty modelarskie i rekreacja. Przy szkole podstawowej powstał kompleks boisk sportowych Orlik 2012[39].
Historia Piławianki[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej w Piławie Górnej zaczęła osiedlać się ludność powracająca m.in. z robót przymusowych w Niemczech lub niemieckich obozów koncentracyjnych. Wśród nich byli Żydzi, którzy we wsi założyli „Żydowski Klub Sportowy”. Nie był to zespół nigdzie zrzeszony, a swoje mecze rozgrywał z reprezentacjami sąsiednich miejscowości. Dopiero w 1949 Polacy założyli swój Klub Zakładowy „Włókniarz”, który działał przy fabryce jedwabniczej. Był to już zespół zarejestrowany i zadebiutował w klasie C podokręgu świdnickiego[40].
W 1953, po połączeniu klubu „Włókniarz” z innym lokalnym zespołem, powstał Klub Sportowy „Piławianka”. Szybko ranga tej drużyny wzrastała, do 1959 rozbudowano jej zaplecze materialne. W tym czasie Piławianka awansowała już do klasy A, powstała też w 1958 drużyna juniorów[41].
W 1962 Piława Górna uzyskała prawa miejskie, co podniosło jeszcze rangę klubu. W latach 70. sukcesy w klasie A odnosiła nie tylko drużyna seniorów, ale i juniorów, którzy w 1979 zdobyli sam szczyt. 21 października 1979 stadionowi miejskiemu w Piławie Górnej nadano imię Juliana Jungera, zasłużonego nauczyciela i działacza społecznego w pierwszych latach po wojnie[42].
W latach 1985–1987 rozbudowywano zaplecze materialne klubu, dzięki czemu powstały: pawilon sportowy, hotel, kawiarnia klubowa, sekretariat, budynek gospodarczy, boczne boisko do gry dla juniorów, płyta treningowa i boisko główne. W latach 1988–1996 Piławianka grała w lidze międzywojewódzkiej. 22 maja 1988 został rozegrany mecz z resztą świata, na który przybył do Piławy Górnej sam Kazimierz Górski[43].
Po przemianach społeczno-gospodarczych w Polsce klub zaczął upadać finansowo, gdyż wycofał się jego główny sponsor. Piłkarze musieli podejmować inne prace, gdyż przestano wypłacać im z klubu pensje. To mocno rzutowało na skład drużyny[44].
Sytuacja finansowa klubu zmieniła się dopiero w XXI wieku.
Wyniki rozgrywek[edytuj | edytuj kod]
Sezon | Liga | Miejsce | Punkty | Uwagi |
---|---|---|---|---|
2002/03 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 12 | 33 | |
2003/04 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 15 | 22 | spadek ![]() |
2004/05 | klasa A, grupa Wałbrzych II | 4 | 52 | |
2005/06 | klasa A, grupa Wałbrzych II | 2 | 63 | |
2006/07 | klasa A, grupa Wałbrzych II | 1 | 71 | awans ![]() |
2007/08 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 6 | 41 | |
2008/09 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 9 | 41 | |
2009/10 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 15 | 23 | spadek ![]() |
2010/11 | klasa A, grupa Wałbrzych II | 7 | 49 | |
2011/12 | klasa A, grupa Wałbrzych II | 1 | 78 | awans ![]() |
2012/13 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 3 | 56 | |
2013/14 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 11 | 39 | |
2014/15 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 14 | 28 | spadek ![]() |
2015/16 | klasa A, grupa Wałbrzych II | 1 | 79 | awans ![]() |
2016/17 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych | 12 | 31 | |
2017/18 | klasa okręgowa, grupa Wałbrzych |
Znani zawodnicy[edytuj | edytuj kod]
Jacek Buganiuk – grał m.in. w Zagłębiu Wałbrzych i GKS Bełchatów
Piotr Juraszek – grał m.in. w Dyskobolii Grodzisk Wielkopolski, Polarze Wrocław i Górniku Wałbrzych
Łukasz Ganowicz – grał m.in. w Odrze Opole
Religia[edytuj | edytuj kod]
Większość mieszkańców Piławy Górnej, bo aż 88,6%, stanowią rzymscy katolicy[45]. Skupiają się oni wokół parafii św. Marcina, która oprócz kościoła posiada kaplicę mszalną NMP Różańcowej w Kośminie.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Parafia św. Marcina w Piławie Górnej
- Dekanat Piława Górna
- Piława Dolna
- Rzeka Piława
- Stacja kolejowa Piława Górna
- Meteoryt Piława Górna
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013, Warszawa 2013, s. 57.
- ↑ a b Stan, ruch naturalny i wędrówkowy ludności w roku według podziału administracyjnego, stan w dniu 31.12.2021, Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-09-03] (pol.).
- ↑ Archiwalne niemieckie urzędowe zestawienie miejscowości przedwojennego powiatu dzierżoniowskiego.. [dostęp 2017-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-03)].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).
- ↑ Dane dotyczące geografii Piławy Górnej.
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 20.
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 16–17.
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 17.
- ↑ a b Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 19.
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny, Statystyczne vademecum samorządowca. Gmina miejska Piława Górna, Wrocław 2012, s. 3.. [dostęp 2013-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-20)].
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 24–25.
- ↑ Janusz Czerwiński , Ryszard Chanas , Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 379 .
- ↑ Richard Schueck, Vergangenheit und Gegenwart von Peilau-Gnadenfrei, Reichenbach in Schlesien 1911, s. 14.
- ↑ Uchwała Nr 12/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu dzierżoniowskiego; w ramach Zarządzenia nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71).
- ↑ a b Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299.
- ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188.
- ↑ 'Główny Urząd Statystyczny, Rocznik demograficzny, Warszawa 2012, s. 83.
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-14] .
- ↑ GUS, TABL. 11. LUDNOŚĆ WEDŁUG WOJEWÓDZTW, POWIATÓW, GMIN ORAZ PŁCI W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W 2020 R., 30 czerwca 2020 .
- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny, Statystyczne vademecum samorządowca. Gmina miejska Piława Górna, Wrocław 2012, s. 1.. [dostęp 2013-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-20)].
- ↑ Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 13-14.
- ↑ Piława Górna w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 13.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego.
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 14.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny, Statystyczne vademecum samorządowca. Gmina miejska Piława Górna, Wrocław 2012, s. 2.. [dostęp 2013-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-20)].
- ↑ Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 16-20.
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 21–22.
- ↑ a b Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 23–24.
- ↑ Informacje zawarte na stronie Urzędu Miasta; dostęp: 2013-08-30.
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 24.
- ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2014-02-20.
- ↑ a b Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 10.
- ↑ Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011, s. 31.
- ↑ Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 7.
- ↑ serwis Zarządu Komunikacji Miejskiej w Bielawie. [dostęp 2018-02-03].
- ↑ Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 10-11.
- ↑ a b Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 11.
- ↑ Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013, s. 12.
- ↑ 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 4–5.
- ↑ 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 6–12.
- ↑ 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 13–14.
- ↑ 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 15–19.
- ↑ 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008, s. 20–23.
- ↑ Informacje zawarte na stronie parafii; dostęp: 2013-08-30. parafia.pg.maszt.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-01)]..
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- 60 lat sportu w Piławie Górnej, praca zbiorowa, Piława Górna 2008.
- Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Plan rozwoju lokalnego gminy Piława Górna na lata 2004–2007, Wrocław-Piława Górna 2004.
- Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Plan rozwoju lokalnego gminy Piława Górna na lata 2007–2013, Piława Górna 2007.
- Dolnośląskie Centrum Rozwoju Lokalnego, Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Piława Górna na lata 2013–2017, Piława Górna 2013.
- Główny Urząd Statystyczny, Statystyczne vademecum samorządowca. Gmina miejska Piława Górna, Wrocław 2012.
- Gerhard Meyer, Gnadenfrei. Eine Herrnhuter Siedlung des schlesischen Pietismus im 18. Jahrhundert. Hamburg 1950.
- Max Moritz Meyer, Berufen zur Verkündigung: Ein Herrnhuter Beitrag aus Peilau, Gnadenfrei, Niesky u. Gnadenfeld zur Geistes – u. Kulturgeschichte Schlesiens, München 1961.
- Richard Schueck, Vergangenheit und Gegenwart von Peilau-Gnadenfrei, Reichenbach in Schlesien 1911.
- Birgit A. Schulte, Die schlesischen Niederlassungen der Herrnhuter Brüdergemeine Gnadenberg, Gnadenfrei und Gnadenfeld – Beispiele einer religiös geprägten Siedlungsform. Insingen bei Rothenburg o.d.T. 2005, ISBN 3-7686-3502-3.
- Agnieszka Szwed, Klub Sportowy Piławianka 1957-1997, Wrocław 1999.
- Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Piława Górna, Piława Górna 2011.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Urząd Miasta Piława Górna
- Parafia św. Marcina
- Kopalnia Piława Górna
- Strona klubu Piławianka
- Piława, niem. Peilau, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 155 .