Piłka nożna w Jugosławii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Piłka nożna (serb. Фудбал fûdbaːl, chorw. Nogomet nôɡomeːt, słoweń. Nogomet nɔɡɔˈmɛ́t, bośn. Nogomet nôɡomeːt, mac. Фудбал fûdbaːl) była najpopularniejszym sportem w Jugosławii[1]. Jej głównym organizatorem na terenie Jugosławii pozostawał Fudbalski savez Jugoslavije (FSJ).

Piłkarska reprezentacja Jugosławii zdobyła jeden złoty medal olimpijski (1960)[2]. Jugosłowiańskie kluby zdobyły jeden raz Puchar Europy Mistrzów Krajowych, Puchar Miast Targowych i Puchar Interkontynentalny.

W Prvej saveznej lidze grały najbardziej znane kluby świata, takie jak Crvena zvezda, Partizan, Dinamo Zagrzeb i Hajduk Split.

Dragan Džajić, zawodnik z największą ilością występów w reprezentacji Jugosławii.

Ljupko Petrović jako jedyny jugosłowiański menedżer, który wygrał rozgrywki Ligi Mistrzów (dawniej Pucharu Europy).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Tablica w Rijece upamiętniająca miejsce pierwszego meczu piłki nożnej w 1873 r.

Piłka nożna zaczęła zyskiwać popularność w Jugosławii pod koniec XIX wieku. Najwcześniejsze zapisy o piłce nożnej w Chorwacji pochodzą z 1873 roku, kiedy angielscy inżynierowie i technicy ze Stabilimento tecnico Fiumano grali w Rijece z inżynierami budującymi lokalną linię kolejową, z udziałem miejscowych zawodników. Pierwszy zarejestrowany mecz piłki nożnej rozegrany w Królestwie Chorwacji, która była wówczas w składzie Austro-Węgier, został rozegrany w 1880 roku w miejscowości Županja, pomiędzy angielskimi pracownikami The Oak Extract Company a miejscową młodzieżą[3]. W 1890 roku uczniowie szkół średnich zakładają w Rijece pierwsze szkolne kluby piłkarskie. Sport ten został dalej spopularyzowany w Chorwacji przez Franjo Bučara w latach 90. XIX wieku. Chorwackie tłumaczenie nazwy sportu, nogomet, zostało wymyślone przez językoznawcę Slavko Rutznera Radmilovića w 1893 lub 1894 roku. Nazwę przyjęto również w języku słoweńskim.

Najwcześniejsze oficjalnie zarejestrowane kluby powstały w Puli przed przełomem wieków, kiedy to w sierpniu 1899 r. miejscowi założyli Club Iris, a później w tym samym roku Veloce Club, obydwa wielosportowe stowarzyszenia, które posiadały również bardzo popularne sekcje piłkarskie. Pierwszymi klubami założonymi w ówczesnym Królestwie Chorwacji i Slawonii były HAŠK i PNIŠK w 1903 roku.

Do Serbii piłka nożna po raz pierwszy dotarła wiosną 1896 roku, kiedy żydowski student Hugo Buli, po powrocie ze studiów w Niemczech, przywiózł pierwszą piłkę z Berlina do Belgradu. Przywiózł piłkę kolegom z belgradzkiego towarzystwa gimnastycznego Soko, a 12 maja założył pierwszą sekcję piłkarską w Europie Południowo-Wschodniej[4].

Na terytoria Słowenii, odkąd była częścią Austro-Węgier, piłka nożna przybyła pod koniec XIX wieku z Wiednia. Pierwszy klub piłkarski został założony w 1900 roku przez mniejszość niemiecką w Lublanie, Laibacher Sportverein[5]. Wkrótce po nich pojawiła się mniejszość węgierska w Lendavie (NK Nafta w 1903) i niemiecka w Celje (Athletik SK w 1906).

Gra dotarła do Bośni i Hercegowiny na początku XX wieku, a Sarajewo (1903)[6] i Mostar (1905)[7] były pierwszymi miastami, w których zaczęły organizować mecze.

Po rozpadzie Austro-Węgier, 1 grudnia 1918 proklamowano powstanie zjednoczonego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS). Po założeniu jugosłowiańskiej federacji piłkarskiej – NSJ (chorw. Nogometni Savez Jugoslavije) w kwietniu 1919 roku w Zagrzebiu, rozpoczął się proces zorganizowania pierwszych ligowych Mistrzostw Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców w sezonie 1923. Do 1927 roku rozgrywki odbywały się systemem pucharowym. W sezonie 1928 organizowane pierwsze ligowe rozgrywki. W rozgrywkach brało udział 6 zespołów, grając systemem kołowym. W sezonie 1931/32 i 1935/36 rozgrywano systemem pucharowym. Zwycięzca turnieju otrzymywał tytuł mistrza Jugosławii.

3 października 1929 zmieniono nazwę państwa na Królestwo Jugosławii, również Związek Piłkarski w maju 1930 został przeniesiony do Belgradu i przyjął serbską nazwę FSJ (Fudbalski savez Jugoslavije). Protestując na przemieszczenie siedziby chorwaccy piłkarze i trenerzy bojkotowali do 1945 reprezentację narodową Jugosławii. Podczas okupacji niemieckiej w latach 1941–1945 prowadzone osobno rozgrywki mistrzostw Chorwacji oraz mistrzostw Serbii.

W 1945 po utworzeniu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii kontynuowano rozgrywki o mistrzostwo Jugosławii w najwyższej lidze, zwanej Prva savezna liga.

Rozgrywki zostały rozwiązane w 1991 roku, gdy po rozpadzie Jugosławii powstało pięć niepodległych państw (25 czerwca 1991 Słowenia i Chorwacja, Macedonia 17 września 1991, Bośnia i Hercegowina 3 marca 1992 i Federalna Republika Jugosławii 27 kwietnia 1992).

Format rozgrywek ligowych[edytuj | edytuj kod]

W obowiązującym systemie ligowym do 1991 roku trzy najwyższe klasy rozgrywkowe były ogólnokrajowe (Prva savezna liga, Druga savezna liga i Treća savezna liga). Dopiero na czwartym poziomie pojawiały się grupy regionalne.

Puchary[edytuj | edytuj kod]

Rozgrywki pucharowe rozgrywane w Jugosławii to:

Reprezentacja narodowa[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Reprezentacja Jugosławii w piłce nożnej mężczyzn.
 Osobny artykuł: Reprezentacja Jugosławii w piłce nożnej kobiet.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ The disintegration of Yugoslavia and football [online], University of Iowa, 22 listopada 2017 [dostęp 2021-11-03] (ang.).
  2. ↑ Football Association of Serbia [online], UEFA, 3 września 2018 [dostęp 2021-11-03] (ang.).
  3. ↑ Ivan Marković: O počecima hrvatskoga nogometa. s. 307. (chorw.).
  4. ↑ Fudbal u Kraljevini Jugoslaviji, Milorad Sijić, s.3
  5. ↑ Miha Zupan, Prvi nogometni klub v Sloveniji ni bil ustanovljen v Lendavi, ampak v Ljubljani [online], 30 czerwca 2021 [dostęp 2021-11-03] (słoweń.).
  6. ↑ Znate li kad je fudbalska lopta donesena u Sarajevo? [online], radiosarajevo.ba, 12 sierpnia 2014 [dostęp 2021-11-03] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-26] (baszk.).
  7. ↑ Bosnian standards continue to rise [online], UEFA.com, 22 stycznia 2015 [dostęp 2021-11-03] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Piłka nożna w Jugosławii
Reprezentacje
kobiety
mężczyźni
Rozgrywki ligowe
kobiety
mężczyźni
Rozgrywki pucharowe
Rozgrywki młodzieżowe
Nagrody i wyróżnienia
Pozostałe


Piłka nożna w krajach Europy (UEFA)
Funkcjonujące
Nieistniejące
Niebędące w UEFA
  1. ↑ a b Stanowią terytorium zależne Danii.
  2. ↑ a b Kraj spoza Europy, ale członek UEFA.
  3. ↑ a b Stanowią wyspę należącą do Grecji.
  4. ↑ Stanowią wyspę należącą do Norwegii.
  5. ↑ Stanowią wyspę należącą do Włoch.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piłka_nożna_w_Jugosławii&oldid=72250473”