Pieprzojad szmaragdowy
| ||
| Aulacorhynchus prasinus[1] | ||
| (Gould, 1834) | ||
 Podgatunek nominatywny | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | dzięciołowe | |
| Rodzina | tukanowate | |
| Podrodzina | tukany | |
| Plemię | Ramphastini | |
| Rodzaj | Aulacorhynchus | |
| Gatunek | pieprzojad szmaragdowy | |
| Synonimy | ||
| ||
| Podgatunki | ||
|
zobacz opis w tekście | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
Pieprzojad szmaragdowy[4] (Aulacorhynchus prasinus) – gatunek małego ptaka z rodziny tukanowatych (Ramhastidae). Występuje na obszarach górskich od Meksyku do Nikaragui.
Systematyka i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Systematyka gatunku nadal jest kwestią sporną. Dawniej wyróżniano kilkanaście podgatunków A. prasinus, jednak na początku XXI w. na podstawie dowodów morfologicznych i genetycznych takson ten został podzielony, w zależności od ujęcia systematycznego, na od 2[4] do 6[2] oddzielnych gatunków. Obecnie zwykle wyróżnia się 4 podgatunki A. prasinus[2][5]:
- A. p. warneri Winker, 2000 – południowo-wschodni Meksyk
- pieprzojad szmaragdowy (A. p. prasinus) (Gould, 1833) – wschodni, południowo-wschodni Meksyk do Belize i północnej Gwatemali
- A. p. virescens Ridgway, 1912 – wschodnia Gwatemala do Hondurasu i północnej Nikaragui
- A. p. volcanius Dickey & van Rossem, 1930 – wschodni Salwador
Od 4[5] do 5[4] podgatunków zaliczanych niegdyś do A. prasinus wydzielono do odrębnego gatunku o nazwie pieprzojad zielony (Aulacorhynchus albivitta). Kolejne 3 podgatunki przez część systematyków bywają wydzielane w dwa osobne gatunki[2][5]:
- pieprzojad białobrody (Aulacorhynchus wagleri) (J.H. Sturm & J.W. Sturm, 1841) – południowo-zachodni Meksyk
- pieprzojad niebieskogardły (Aulacorhynchus caeruleogularis) Gould, 1853, obejmujący podgatunki:
Status osobnych gatunków w niektórych ujęciach systematycznych mają też dwa taksony[2], przez innych systematyków uznawane za podgatunki A. albivitta[4]:
- pieprzojad czarnodzioby (Aulacorhynchus cyanolaemus) Gould, 1866 – południowo-wschodni Ekwador i północne Peru
- pieprzojad czarnogardły (Aulacorhynchus atrogularis) (J.H. Sturm & J.W. Sturm, 1841) – Peru, Boliwia i zachodnia Brazylia
Cechy gatunku[edytuj | edytuj kod]
Podobnie jak inne tukany, pieprzojad szmaragdowy jest jasno ubarwiony i ma duży dziób. Osobniki dorosłe mają 30–35 cm długości i 180 g masy. Płcie nie różnią się wyglądem, chociaż samice zwykle są mniejsze i mają krótsze dzioby. Przeważnie są zielono upierzone, podobnie jak inni przedstawiciele rodzaju Aulacorhynchus. Podogonie i końcówka ogona są rude. Mają poza tym czarny dziób z żółtymi plamami na górnej szczęce (ich rozmiar decyduje o konkretnym podgatunku) i u wszystkich, prócz podgatunku nominatywnego prasinus i wagleri, zaznacza się biały prążek u podstawy dzioba. Osobniki z podgatunku caeruleogularis mają rudą cętkę przy podstawie górnej szczęki, podczas gdy u niektórych pieprzojadów z podgatunku albivitta taka plamka występuje przy nasadzie dolnej szczęki. Podgardle jest ubarwione na biało u podgatunku nominatywnego i wagleri, na niebiesko u caeruleogularis oraz cognatus, na jasny szaroniebieski kolor u lautus, na niebiesko lub czarno u atrogularis, a na biało lub szaroniebiesko w podgatunku albivitta. Pierścień wokół oka przybiera barwę od niebieskiej po czerwoną, a u niektórych podgatunków jest bardzo ciemny, który z daleka może wyglądać na czarny. Nogi są matowo szare, podobnie jak barwa tęczówki.
Osobniki młodociane mają bardziej stłumione barwy, łącznie z podgardlem, a zależnie od podgatunku czarne plamy na dziobie są zastąpione przez ciemne lub w całości dziób jest żółty.
Środowisko i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Pieprzojad szmaragdowy jest pospolitym ptakiem w lasach deszczowych i terenach zalesionych, głównie na wyżej położonych obszarach. 3–4 białe jaja są umieszczane przez samicę w gładkiej szczelinie na drzewie, często w miejscu lęgowiska dzięcioła, ale czasem w naturalnych wnękach. Oboje rodziców wysiaduje jaja przez 14–15 dni, a pisklęta pozostają w gnieździe po wykluciu. Są ślepe i nieopierzone w pierwszych dniach poza jajem. Mają krótkie dzioby i specjalne poduszeczki na palcach stóp, które chronią przed szorstką powierzchnią gniazda. Oboje rodziców karmi swe potomstwo, nawet przez parę tygodni po opuszczaniu przez nie gniazda. W pełni opierzone stają się po 6 tygodniach.
Pieprzojady tworzą małe stada złożone z 5–10 ptaków, które posiadają osobnika-przywódcę, prowadzącego resztę grupy przez las. Ruszają się w nim prostoliniowym, szybkim lotem. To pierwotnie leśny, owocożerny gatunek, który sięga też po owady, jaszczurki, ptasie jaja i inne małe ofiary. Okrzyki pieprzojada szmaragdowego są głośnym, oschłym „rrip rrip” i „graval”. Badacze zasugerowali, że obie płcie wydają inne odgłosy. Sygnał ostrzegawczy przypomina rechot, oprócz niego ptaki dźwiękiem wyrażają agresję.
Hodowla[edytuj | edytuj kod]
Pieprzojad szmaragdowy jest tukanem chętnie trzymanym w domu. Wykazuje przywiązanie do właściciela karmiącego go z ręki i lubi z nim przebywać. Szybko się uczy nowych sztuczek, podobnie jak kakadu. To ptak aktywny, wymagający trzymania w dużej klatce z żerdzią, na której może się obracać do przodu i tyłu. Należy stosować przy karmieniu wysokoowocową dietę, bez której ptak staje się podatny na rozwój chorób związanych z magazynowaniem żelaza, co przypomina hemochromatozę u ludzi.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Aulacorhynchus prasinus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Short, L.L. & Kirwan, G.M.: Emerald Toucanet (Aulacorhynchus prasinus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-10].
- ↑ Aulacorhynchus prasinus. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Ramphastini Vigors, 1825 (wersja: 2019-07-21). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-12-10].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker (red.): Jacamars, puffbirds, toucans, barbets, honeyguides (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-12-10].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- F. Gary Stiles, Alexander F. Skutch: A guide to the birds of Costa Rica. 1991. ISBN 0-8014-9600-4.
- Steven L. Hilty, John A. Gwynne, Guy Tudor: Birds of Venezuela. 2003. ISBN 0-7136-6418-5.
- Navarro i inni, Species limits in Mesoamerican ''Aulocorhynchus'' Toucanets, „The Wilson Bull.”, 113 (4), 2001, s. 363-372.