Pietruszka zwyczajna
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| ||
![]() | ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | Euphyllophyta | |
Klad | rośliny nasienne | |
Klasa | okrytonasienne | |
Klad | astrowe | |
Rząd | selerowce | |
Rodzina | selerowate | |
Rodzaj | pietruszka | |
Gatunek | pietruszka zwyczajna | |
Nazwa systematyczna | ||
Petroselinum crispum (Mill.) Fuss. Fl. transsilv. 254. 1866 |
Pietruszka zwyczajna (Petroselinum crispum) – gatunek rośliny dwuletniej z rodziny selerowatych. Dziko rośnie na półwyspie Apenińskim i Bałkanach, w północno-zachodniej Afryce i na Wyspach Kanaryjskich. Zdziczała w całej Europie, Ameryce, Afryce, Nowej Zelandii, Australii i Japonii.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- W pierwszym roku tworzy przyziemną rozetę liści i korzeń spichrzowy. W drugim roku wyrasta naga, rozgałęziona w górnej części łodyga o wysokości 50-90 cm.
- Liście
- Wszystkie liście połyskujące. Odziomkowe i rosnące na dole łodygi z ogonkiem, trójkątne, potrójnie lub podwójnie pierzaste. Odcinki ogonkowe mają ząbkowaną krawędź. Liście łodygowe górne są drobniejsze, pochwiaste.
- Kwiaty
- Drobne, w kolorze zielonożółtym, zebrane w baldach złożony o 10 do 20 szypułkach.
- Owoc
- Podługowato jajowata rozłupnia, barwy zielonkawobrunatnej, średnicy 2,5-3 mm.
- Korzeń
- Palowy, o funkcji spichrzowej, najczęściej barwy białej, o zwartym, twardym miąższu. Skład olejku eterycznego z korzeni jest prawie identyczny jak w przypadku liści. Korzeń jest jedną z części użytkowych rośliny.
Zastosowania[edytuj | edytuj kod]
- Roślina uprawna. Jest uprawiana jako warzywo (spożywany jest zarówno korzeń, jak i części zielone), a także dla olejku używanego w lecznictwie.
- Sztuka kulinarna. Użytkowana jest najczęściej jako składnik zup, wchodzi w skład tzw. włoszczyzny. Nać pietruszki zawiera bardzo dużo prowitaminy A. Korzystne jest także równoczesne występowanie żelaza i witaminy C. Zawiera dużo chlorofilu. Dużo związków mineralnych występuje w korzeniach, a jeszcze więcej w nasionach. Silnie pachnące liście pietruszki służą do przyprawiania wielu potraw np. do nadzień.
- Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski: Korzeń pietruszki korzeniowej – Radix Petroselini, owoc pietruszki – Fructus Petroselini, ziele pietruszki – Herba Petroselini. Przetwór: olejek pietruszkowy – Oleum Pertroselini z liści, który stanowi niewielki procent ich masy (0,01% u pietruszki korzeniowej, 0,04% u pietruszki naciowej) w większości zawiera: apiol, mirystycynę, limonen oraz 1,3,8-p-mentatrien (każdy w ilości 10-30%), pozostałe składniki to głównie mieszanina terpenów. Olejek pietruszki korzeniowej zawiera większy procent mirystycyny. Ponadto owoce zawierają flawonoidy takie jak: apiina, luteolino-apiozylglukozyd, do 22% oleju tłustego, śladowe ilości bergaptenu, fitosterol i sole mineralne[2]. Liście pietruszki zawierają aż 5,410 mg β-karotenu[3].
- Działanie: Jest rośliną o wielkich wartościach leczniczych. Zarówno korzenie, jak owoce pietruszki i ich przetwory zwiększają przesączanie w kłębkach nerkowych, a jednocześnie zwalniają zwrotną resorpcję w cewkach, dzięki czemu zwiększają ilość wydalanego moczu. Mają także własności antyseptyczne oraz zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit i dróg moczowych (działanie wiatropędne). Ponadto pobudzają w niewielkim stopniu wydzielanie śliny i soku żołądkowego, co ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów.
|
|
Systematyka i zmienność[edytuj | edytuj kod]
- Petroselinum crispum (Mill.) Fuss var. crispum (syn. Apium crispum Mill.)
- Petroselinum crispum (Mill.) Fuss var. neapolitanum Danert
- Petroselinum crispum (Mill.) Fuss var. tuberosum (Bernh.) Mart. Crov.
- Odmiany uprawne
- pietruszka korzeniowa: ‘Cukrowa’, ‘Lenka’, ‘Berlińska’, ‘Vistula’, ‘Fakir’, ‘Eagle’.
- pietruszka naciowa: w pierwszym roku uprawy tworzy niejadalny korzeń i rozetę jadalnych liści. Korzeń spichrzowy w górnej części cylindryczny, gładki, niżej silnie się rozgałęzia; jest łykowaty. Liście są gładkie lub fryzowane, błyszczące, ciemnozielone, trójdzielne. Rozeta dobrze wyrośniętej rośliny składa się z 40-100 liści. Blaszki liściowe mogą być gładkie – wtedy liście są szerokie na krótkich ogonkach, liście mogą być też kędzierzawe (fo. crispum Fiori et Paol.) – szczególnie cenione przy dekorowaniu potraw. Formy o barwnych liściach są roślinami ozdobnymi. Kształt liści pietruszki naciowej nie jest cechą całkowicie ustaloną; przy rozmnażaniu z siewu mogą wystąpić dość znaczne różnice w kształcie liści. W uprawie spotykane są kultywary: ‘Non Plus Ultra’, ‘Perfection’, ‘Paramount’.
- Synonimy[5]
- Apium petroselinum L., Carum petroselinum (L.) Benth. & Hook. f., Petroselinum hortense auct., Petroselinum sativum Hoffm., nom. nud., Petroselinum vulgare Lag.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001. [dostęp 2010-05-01].
- ↑ Aleksander Ożarowski , Wacław Jaroniewski , Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987, s. 292, ISBN 83-202-0472-0, OCLC 835868578 .
- ↑ a b c Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 504-505. ISBN 978-83-200-5311-1.
- ↑ a b Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
Identyfikatory zewnętrzne: