Pingwiny
| ||
| Sphenisciformes[1] | ||
| Sharpe, 1891 | ||
 Przedstawiciel rzędu – pingwin cesarski (A. forsteri) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | pingwiny | |
| Rodziny | ||
| Zasięg występowania | ||
| ||
Pingwiny[3], bezlotki[4] – rząd (Sphenisciformes) oraz rodzina (Spheniscidae) ptaków z infragromady ptaków neognatycznych (Neognathae).
Spis treści
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rodzina pingwinów obejmuje gatunki morskie (na lądzie pojawiają się jedynie w strefie brzegowej) zamieszkujące zimne morza półkuli południowej. Najliczniejsze wokół Antarktydy i sąsiednich wysp oraz wybrzeży Ameryki Południowej, najwięcej gatunków w pobliżu Nowej Zelandii[5]. Jedynym gatunkiem gnieżdżącym się nieco na północ od równika (na Galapagos) jest pingwin równikowy[6].
Cechy charakterystyczne[edytuj | edytuj kod]
Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
- długość 40–115 cm[7];
- dzioby zróżnicowane;
- silnie przesunięte ku tyłowi mocne nogi, które pełnią funkcję płetw tylnych;
- trzy przednie palce spięte błoną pławną;
- krótki, sztywny ogon, pełniący z nogami funkcję steru;
- wąskie skrzydła pełniące funkcję płetw napędowych;
- nielotne;
- łuskowate pióra;
- brak apteriów;
- brzuch biały, grzbiet i głowa ciemna (czarna, granatowa, szara);
- często na głowie czub;
- na lądzie chodzą w postawie wyprostowanej, bądź ślizgają się na brzuchu, odpychając się kończynami;
- w wodzie osiągają prędkość ponad 20 km/h;
- monogamiczne;
- wiążą się czasami w pary homoseksualne[8];
- kolonijne (największe kolonie liczą do miliona osobników);
- gniazdo na nieosłoniętym terenie, w szczelinie bądź norze, zbudowane z kamieni lub części zielonych roślin;
- składają dwa jaja (pingwin królewski i pingwin cesarski – jedno);
- wysiadują jaja na stopach pod fałdem tłuszczowym brzucha;
- podczas wysiadywania nie odżywiają się (nawet do kilku miesięcy);
- odżywiają się pokarmem zwierzęcym: rybami, głowonogami i skorupiakami, które zdobywają w morzu;
- mają bardzo dobrze rozwinięty słuch;
- gruba warstwa tłuszczu pod skórą zapewnia im ochronę przed zimnem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
W rzędzie Sphenisciformes wyróżniana jest jedna rodzina (Spheniscidae) obejmująca współczesne rodzaje[3]:
- Aptenodytes
- Pygoscelis
- Megadyptes – jedynym przedstawicielem jest Megadyptes antipodes – pingwin żółtooki
- Eudyptes
- Eudyptula – jedynym przedstawicielem jest Eudyptula minor – pingwin mały
- Spheniscus
Ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Najstarszymi znanymi pingwinami są gatunki rodzaju Waimanu z wczesnego paleocenu Nowej Zelandii[9]. Wczesne pingwiny, takie jak Inkayacu sprzed około 36 mln lat, były prawdopodobnie ubarwione inaczej niż współcześni przedstawiciele tej grupy – morfologia i rozmieszczenie melanosomów sugerują, że Inkayacu miał pióra ubarwione szaro i czerwono-brązowo. Jego melanosomy były mniejsze niż u dzisiejszych pingwinów. Zmiany w ich morfologii mogły wynikać z hydrodynamicznych wymagań podczas podwodnego pływania[10].
W przeszłości na Ziemi żyły większe pingwiny niż obecnie. Na pustyni w Peru paleontolodzy znaleźli szkielet nieznanego wcześniej gatunku pingwina, nazwanego Icadyptes salasi. Rozmiary jego szkieletu wskazują, że mierzył około 150 cm wysokości[11]. Zbliżone lub nieco większe rozmiary osiągały także Inkayacu[10], Palaeeudyptes i Anthropornis[9].
Pingwiny w kulturze[edytuj | edytuj kod]
- Pingwiny jako bohaterowie książek
- Pingwin Pik-Pok
- Zaczarowana zagroda (Alina i Czesław Centkiewiczowie)
- Pingwiny jako bohaterowie filmów animowanych
- Pingwiny jako maskotki
- Nils Olav – pingwin-maskotka norweskiej armii;
- Tux – maskotka Linuksa;
- „Iceburgh” – maskotka drużyny Pittsburgh Penguins.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sphenisciformes, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Speniscidae, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.) [dostęp 2011-07-13]
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Spheniscidae Bonaparte, 1831 - pingwiny - Penguins (wersja: 2019-10-11). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-13].
- ↑ pingwiny. Encyklopedia PWN (online). [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-28)].
- ↑ F. Gill & D. Donsker (red.): Kagu, sunbittern, tropicbirds, loons, penguins, petrels (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-10-16].
- ↑ Daniel T. Ksepka, Tatsuro Ando: Penguins past, present, and future: Trends in the evolution of the Sphenisciformes. W: Gareth Dyke, Gary Kaiser (red.): Living dinosaurs: The evolutionary history of modern birds. John Wiley & Sons, Ltd, 2011, s. 155–186. ISBN 978-1-119-99047-5. (ang.)
- ↑ Martínez 1992 ↓, s. 140.
- ↑ Lesbian Penguins Shack Up at Israeli Zoo – The Forward, forward.com [dostęp 2017-11-26].
- ↑ a b Piotr Jadwiszczak. Penguin past: The current state of knowledge. „Polish Polar Research”. 30 (1), s. 3–28, 2009 (ang.).
- ↑ a b Julia A. Clarke, Daniel T. Ksepka, Rodolfo Salas-Gismondi, Ali J. Altamirano, Matthew D. Shawkey, Liliana D'Alba, Jakob Vinther, Thomas J. DeVries, Patrice Baby. Fossil evidence for evolution of the shape and color of penguin feathers. „Science”. 330 (6006), s. 954–957, 2010. DOI: 10.1126/science.1193604 (ang.).
- ↑ Julia A. Clarke, Daniel T. Ksepka, Marcelo Stucchi, Mario Urbina, Norberto Giannini, Sara Bertelli, Yanina Narváez, Clint A. Boyd. Paleogene equatorial penguins challenge the proposed relationship between biogeography, diversity, and Cenozoic climate change. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 104 (28), s. 11545–11550, 2007. DOI: 10.1073/pnas.0611099104. PMID: 17601778 (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Isabel Martínez: Family Spheniscidae (Penguins). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)
