Pinus amamiana
| Systematyka[1][2][3] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
P. amamiana | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pinus amamiana Koidzumi 1924 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
| Zasięg | |||
| |||
Pinus amamiana Koidzumi – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w południowej Japonii na wyspach Yakushima i Tanegashima, położonych na południe od wyspy Kiusiu[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pień
- Dorasta do wysokości 30 m i średnicy pnia 2 m. Kora szaro-brązowa i gładka, z wiekiem staje się szaro-czarna i łuszczy cienkimi płatami.
- Liście
- Igły długości 3–8 cm i średnicy 0,8–1 mm, zabrane po 5 na krótkopędach.
- Szyszki
- Szyszki żeńskie jajowate, czerwono-brązowe, osadzone na krótkich szypułkach. Osiągają rozmiary 5–7 na 3–4 cm. Łuski nasienne zdrewniałe, o średnich rozmiarach 1,5–2 na 2–3 cm. Nasiona szaro-czarne, długości 10–12 mm, szerokości 4–6 mm, ze skrzydełkiem o długości 0,5–1 mm.
- Gatunki podobne
- Sosna Armanda (Pinus armandii) ma dłuższe igły i większe szyszki niż P. amamiana[4].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Jedna wiązka przewodząca w liściu, trzy kanały żywiczne[4].
Gatunek jednopienny. Pylenie w maju, nasiona dojrzewają w październiku następnego roku.
Występuje na kamiennych zboczach, na wysokościach 100–800 m n.p.m. Na wyspie Yakushima rosną trzy populacje, na Tanegashimie jedna. Gęstość populacji na Tanegashimie jest mała, co skutkuje samozapylaniem i zmniejszoną produkcją nasion zdolnych do kiełkowania.
Systematyka i zmienność[edytuj | edytuj kod]
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[6]:
- podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
- podsekcja Strobus
- gatunek P. amamiana
- podsekcja Strobus
- sekcja Quinquefoliae
Gatunek traktowany był także jako odmiana sosny Armanda: Pinus armandii var. amamiana (Koidzumi) Hatus. 1974. Obecnie zaakceptowany jako odrębny gatunek, spokrewniony bardziej z P. morrisonicola i P. parviflora[4].
Zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia EN (endangered), uznając go za zagrożonego wyginięciem w niedalekiej przyszłości. Głównym źródłem zagrożenia jest wycinanie w celu pozyskania surowca drzewnego, co prowadzi do warunków niesprzyjających naturalnemu odnawianiu drzewostanu[5].
Część populacji chroniona jest w obrębie Parku Narodowego Kirishima-Yaku.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Jako drzewo ozdobne sadzona w parkach, m.in. w mieście Kagoshima, na wyspie Kiusiu.
Ponieważ sosna ta osiąga duże rozmiary i wytwarza wysokiej jakości drewno, od dawna wycinana jest jako źródło surowca drzewnego. Doprowadziło to do nadmiernej eksploatacji drzewostanów, na granicy wyniszczenia. Wycinka dużych okazów na wyspie Tanegashima podlegała kontroli administracyjnej od XVI do XIX w. (np. 1755 r. zezwolono na ścięcie 218 drzew o obwodzie 210–420 cm). Na przełomie XIX i XX w. wiele drzew zostało przeznaczonych na budowę domów i produkcję łódek rybackich (canoe) – ze względu na zawartość żywicy drewno tej sosny jest dosyć odporne na działanie wody[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b c d e Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus amamiana. [dostęp 2009-07-22]. (ang.).
- ↑ a b T. Katsuki, A. Farjon, Pinus amamiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T34180A2849479.en [dostęp 2017-06-18] (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle: Gymnosperm Database - Pinus. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
- ↑ S. Kanetani i inni, Diversity and conservation of genetic resources of an endangered five-needle pine species, Pinus armandii Franch. var. amamiana (Koidz.) Hatusima , [w:] R.A. Sniezko i inni, Breeding and genetic resources of five-needle pines: growth, adaptability and pest resistance. Proceedings RMRS-P-32, Fort Collins: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station, 2004, s. 188-199 [dostęp 2009-07-22].