Piraci cylicyjscy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Piraci cylicyjscy – morscy piraci mający swe siedziby w Cylicji, w południowej części Azji Mniejszej, działający najintensywniej w późnym okresie hellenistycznym od połowy II wieku p.n.e. do połowy I wieku p.n.e.

Początki[edytuj | edytuj kod]

Początki piractwa w tym regionie związane są z grupami awanturników organizowanymi przez pretendentów do objęcia władzy w monarchii Seleukidów, której centrum zlokalizowane było w Syrii. Tak zwana Cylicja Tracheja (czyli Cylicja Urwista, Poszarpana bądź Górzysta) była dogodnym miejscem na formowanie takich oddziałów, gdyż niedostępność dzikiej krainy zapewniała względne bezpieczeństwo, a bliskość ludnej i żyznej Cylicji Pedias (Równinnej), należącej do Seleukidów, pozwalała szybko wkroczyć na teren monarchii i wywołać rewoltę. Około 143 roku p.n.e. na granicy Cylicji i Pamfylii w Korakesion powstał ośrodek gromadzący najemników, którzy mieli walczyć po stronie Antiocha VII Sidetesa, zainteresowanego przejęciem tronu w Syrii. Przebywający tam ludzie, znający się na wojnie, często przestępcy, rozbójnicy, zaczęli organizować porwania na lądzie, a później korzystając z pomocy Kreteńczyków, zajęli się piractwem morskim[1].

Działalność piratów[edytuj | edytuj kod]

Cylicja Tracheja leżała w pobliżu szlaków handlowych biegnących wzdłuż Azji Mniejszej na Cypr i do Syrii i Fenicji, była więc doskonałym miejscem wypadowym dla korsarskich ataków. Łańcuchy górskie zabezpieczały ją przed atakiem od strony lądu, natomiast nieregularna linia brzegowa z licznymi zatokami umożliwiała schronienie się statkom. Ponadto potęgi militarne regionu zostały w II wieku p.n.e. poważnie osłabione i nie mogły zająć się rosnącym problemem piractwa. Pokój w Apamei w 188 p.n.e. ograniczał znacząco seleukidzką flotę (i tak już niezbyt liczną), Rodos pełniąca rolę policjanta okolicznych mórz, spadło do roli państwa klienckiego Rzymu, a około 130 p.n.e. przestało istnieć państwo Attalidów z centrum w Pergamonie. Rzym, będący wówczas hegemonem Morza Śródziemnego, nie miał jeszcze środków aby skutecznie interweniować w Cylicji, poza tym elity Italii były zainteresowane zapewnieniem dostaw niewolników dla swoich rozwijających się willi, a zdobywanie niewolników i ich sprzedaż (między innymi w Side w Pamfylii, na Delos, czy na Krecie) było jednym z głównych źródeł dochodów dla piratów[1].

Na początku I wieku p.n.e. skala działalności piratów z Cylicji wzrosła. Oprócz wybrzeży Syrii i Fenicji zaczęli operować w pobliżu Cypru i na Morzu Egejskim, zapuszczali się nawet na Sycylię i do Italii. Rozrosły się pirackie floty, oprócz lekkich statków pojawiły się większe okręty wojenne, organizowano akcje na większą skalę, atakowano statki i wybrzeża. Ukształtowało się prawdziwe pirackie państwo. Szkody z tej działalności dla handlu rosły, miasta greckie z regionu (zwłaszcza Rodos) słały do Rzymu prośby o interwencję. Republika rzymska zdecydowała się w końcu na działanie przeciwko piratom, ale operacje z końca II wieku i początku I wieku p.n.e. były nieskuteczne – kierujący nimi dowódcy nie dysponowali wystarczającymi środkami i umiejętnościami. Wojny Rzymu z Mitrydatesem powiększyły jeszcze skalę piractwa – król Pontu używał korsarzy przeciwko Rzymowi, a po zwycięstwie republiki wielu uciekinierów z miast greckich znalazło schronienie w Cylicji[2].

Rozprawa z piratami[edytuj | edytuj kod]

Rzym zdecydował się w końcu na wielką operację przeciwko piratom. Dowództwo powierzono Pompejuszowi i na mocy lex Gabinia z 67 roku p.n.e. na 3 lata przyznano mu ogromne środki oraz bardzo szerokie uprawnienia na terenie całego Morza Śródziemnego i jego wybrzeży na 50 mil rzymskich w głąb lądu[3][4]. Pompejusz podzielił podległy mu obszar na 13 stref, które przeczesywały eskadry pod dowództwem podlegających mu legatów[5]. W ciągu 40 dni piraci zostali wyparci do Cylicji[6]. Następnie Pompejusz z głównymi siłami wyruszył do Cylicji[5]. W Cylicji, nieopodal Korakesion, pokonał piratów w wielkiej bitwie morskiej, a likwidacja ich siedzib na lądzie stała się nieunikniona[5][6]. Piraci zostali pokonani w ciągu 3 miesięcy[7]. W tej sytuacji wielu piratów poddawało się Rzymianom i zyskiwało w ten sposób łaskę u Pompejusza, który osadzał ich w wyludnionych miastach[8]. Państwo pirackie przestało istnieć, ale procederu nie udało się do końca usunąć – wkrótce powrócił w skali typowej dla całego okresu starożytności[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Maria Jaczynowska, Marcin Pawlak: Starożytny Rzym. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2011. ISBN 978-83-7436-264-1. (pol.).
  • Tadeusz Łoposzko: Starożytne bitwy morskie, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1992.
  • Tadeusz Łoposzko: Starożytni piraci Morza Śródziemnego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1994.
  • A. N. Sherwin-White: Lucullus, Pompey and the East. W: J.A. Crook, Andrew Lintott, Elizabeth Rawson: The Cambridge Ancient History. Wyd. 2. T. IX: The Last Age of the Roman Republic, 146-43 B.C.. Cambridge: Cambridge University Press, 1992, s. 229-273. ISBN 0-521-25603-8. (ang.).
  • Robin Seager: Pompey the Great: a political biography. Wyd. 2. Oxford, Malden, MA: Blackwell Publishing, 2002. ISBN 0-631-22720-2. LCCN 2002022773. (ang.).
  • Ewa Wipszycka, Benedetto Bravo: Historia starożytnych Greków. T. 3: Okres hellenistyczny. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010. ISBN 978-83-235-0612-6. (pol.).
  • T. P. Wiseman: The Senate and the populares, 69-60 B.C.. W: J.A. Crook, Andrew Lintott, Elizabeth Rawson: The Cambridge Ancient History. Wyd. 2. T. IX: The Last Age of the Roman Republic, 146-43 B.C.. Cambridge: Cambridge University Press, 1992, s. 327-367. ISBN 0-521-25603-8. (ang.).
  • Adam Ziółkowski: Historia Powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15810-1. (pol.).