Pięknotka (astrowate)
Emilia sonchifolia | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj |
pięknotka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Emilia Cassini Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1817: 68. Apr 1817[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
E. flammea Cassini[3] | |||
Synonimy | |||
|
Pięknotka, rozpłonka[5] (Emilia Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 117 gatunków[4]. Rośliny te są szeroko rozprzestrzenione w strefie tropikalnej i subtropikalnej Starego Świata, nielicznie reprezentowane także na kontynentach amerykańskich[4][6]. Na północy zasięg rodzaju sięga do Florydy i Teksasu w Ameryce Północnej, Arabii Saudyjskiej, środkowych Chin i Japonii w Azji[4]. Różne gatunki z rodzaju są poza tym rozprzestrzenione jako introdukowane, m.in. do Australii[4].
Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[7], m.in. pięknotka szkarłatna E. coccinea i pięknotka jawajska E. javanica[5]. Emilia sonchifolia wykorzystywana była jako roślina lecznicza i warzywo, współcześnie stała się szeroko rozprzestrzenionym chwastem w strefie równikowej[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny zielne (roczne, jeśli wieloletnie to monokarpiczne). Pędy zazwyczaj prosto wzniesione, pojedyncze lub luźno rozgałęzione (na całej długości lub tylko w górnej części), osiągające zwykle od 20 do 100 cm wysokości, często sine[6].
- Liście
- Skrętoległe, ogonkowe lub siedzące, czasem uszkowatą nasadą obejmujące łodygę. Blaszka pierzasto użyłkowana, lancetowata do jajowatej, czasem pierzasto lub lirowato klapowana, całobrzega lub ząbkowana, naga lub owłosiona, u niektórych gatunków pajęczynowato[6].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki, a te w baldachogroniaste kwiatostany złożone. Okrywy urnowate, dzwonkowate i walcowate, zazwyczaj od 2 do nieco ponad 8 mm średnicy. Listki okrywy trwałe, wyrastają w jednym lub dwóch rzędach, są prosto wzniesione, ale odginają się w czasie owocowania. Na ogół są równowąskie do podługowatych, równej długości, na brzegu obłonione, na wierzchołku zielone, bardzo rzadko czarne. Dno kwiatostanowe jest płaskie lub wypukłe i gładkie, rzadko z delikatnymi wgłębieniami. Kwiatów języczkowych brak. W koszyczku rozwija się od 20 do 50, rzadziej nawet ponad 100 kwiatów rurkowatych, obupłciowych, tylko w centralnej części męskich. Korony są różowe, lawendowe, czerwonawe, czasem pomarańczowe, żółte i białe. W dole korona jest na krótkim odcinku wąskorurkowata, wyżej lejkowata lub walcowata, zakończona 5 wyprostowanymi lub odgiętymi, lancetowatojajowatymi łatkami[6].
- Owoce
- Niełupki barwy słomiastej lub brązowej, mają kształt wrzecionowaty do pryzmatycznego, są 5-żebrowe, nagie, ale zwykle z włoskami na żebrach. Puch kielichowy w postaci ponad 80 białych, delikatnych, pierzasto owłosionych ości[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, z podrodziny Asteroideae, plemienia Senecioneae i podplemienia Senecioninae[8].
- Wykaz gatunków[4]
- Emilia abyssinica (Sch.Bip. ex A.Rich.) C.Jeffrey
- Emilia adamagibaensis Mesfin & Beentje
- Emilia adscendens DC.
- Emilia alstonii Fosberg
- Emilia arvensis Mesfin & Beentje
- Emilia aurita C.Jeffrey
- Emilia baberka (Hutch.) C.Jeffrey
- Emilia baldwinii Fosberg
- Emilia bampsiana Lisowski
- Emilia basifolia Baker
- Emilia bathiei Humbert
- Emilia baumii S.Moore
- Emilia bellioides (Chiov.) C.Jeffrey
- Emilia bianoensis Lisowski
- Emilia blittersdorffii Beentje
- Emilia brachycephala (R.E.Fr.) C.Jeffrey
- Emilia capillaris Humbert
- Emilia cenioides C.Jeffrey
- Emilia charlesii Kottaim.
- Emilia chiovendeana (Muschl.) Lisowski
- Emilia citrina DC.
- Emilia coccinea (Sims) G.Don – pięknotka szkarłatna[5]
- Emilia coloniaria (S.Moore) C.Jeffrey
- Emilia crepidioides Garab.
- Emilia crispata C.Jeffrey
- Emilia cryptantha C.Jeffrey
- Emilia debilis S.Moore
- Emilia decaryi Humbert
- Emilia decipiens C.Jeffrey
- Emilia discifolia (Oliv.) C.Jeffrey
- Emilia djalonensis Lisowski
- Emilia duvigneaudii Lisowski
- Emilia emilioides (Sch.Bip.) C.Jeffrey
- Emilia everettii (Hemsl.) Steenis
- Emilia exserta Fosberg
- Emilia fallax (Mattf.) C.Jeffrey
- Emilia flaccida Miq.
- Emilia fosbergii Nicolson
- Emilia fugax C.Jeffrey
- Emilia gaudichaudii Gagnep.
- Emilia gossweileri (S.Moore) C.Jeffrey
- Emilia graminea DC.
- Emilia helianthella C.Jeffrey
- Emilia herbacea Mesfin & Beentje
- Emilia hiernii C.Jeffrey
- Emilia hockii (De Wild. & Muschl.) C.Jeffrey
- Emilia homblei (De Wild.) C.Jeffrey
- Emilia humifusa DC.
- Emilia infralignosa Humbert
- Emilia integrifolia Baker
- Emilia irregularibracteata (De Wild.) C.Jeffrey
- Emilia javanica (Burm.f.) C.B.Rob. – pięknotka jawajska[5]
- Emilia jeffreyana Lisowski
- Emilia juncea Robyns
- Emilia kasaiensis Lisowski
- Emilia khaopawtaensis H.Koyama
- Emilia kilwensis C.Jeffrey
- Emilia kivuensis (Muschl.) C.Jeffrey
- Emilia × latens J.Y.Wang & J.C.Wang
- Emilia lejolyana Lisowski
- Emilia leptocephala (Mattf.) C.Jeffrey
- Emilia leucantha C.Jeffrey
- Emilia libeniana Lisowski
- Emilia limosa (O.Hoffm.) C.Jeffrey
- Emilia lisowskiana C.Jeffrey
- Emilia longifolia C.Jeffrey
- Emilia longipes C.Jeffrey
- Emilia longiramea (S.Moore) C.Jeffrey
- Emilia lopollensis (Hiern) C.Jeffrey
- Emilia lubumbashiensis Lisowski
- Emilia lyrata (Cass.) C.Jeffrey
- Emilia malaisseana Lisowski
- Emilia marlothiana (O.Hoffm.) C.Jeffrey
- Emilia mbagoi Beentje & Mesfin
- Emilia micrura C.Jeffrey
- Emilia moutsamboteana Lisowski
- Emilia myriocephala C.Jeffrey
- Emilia negellensis Mesfin & Beentje
- Emilia pammicrocephala (S.Moore) C.Jeffrey
- Emilia papuana Mattf.
- Emilia parnassiifolia S.Moore
- Emilia perrieri Humbert
- Emilia petitiana Lisowski
- Emilia pinnatifida Merr.
- Emilia praetermissa Milne-Redh.
- Emilia prenanthoidea DC.
- Emilia protracta S.Moore
- Emilia pseudactis C.Jeffrey
- Emilia pumila DC.
- Emilia ramulosa Gamble
- Emilia reddyi Satish & J.Prak.Rao
- Emilia rehmanniana Lisowski
- Emilia rigida C.Jeffrey
- Emilia robynsiana Lisowski
- Emilia scabra DC.
- Emilia schinzii (O.Hoffm.) Cron
- Emilia schmitzii Lisowski
- Emilia serpentina Mesfin & Beentje
- Emilia serrata Humbert
- Emilia shabensis Lisowski
- Emilia simulans C.Jeffrey
- Emilia somalensis (S.Moore) C.Jeffrey
- Emilia sonchifolia (L.) DC.
- Emilia speeseae Fosberg
- Emilia subscaposa Lisowski
- Emilia tenellula (S.Moore) C.Jeffrey
- Emilia tenera (O.Hoffm.) C.Jeffrey
- Emilia tenuipes C.Jeffrey
- Emilia tenuis C.Jeffrey
- Emilia tessmannii (Mattf.) C.Jeffrey
- Emilia transvaalensis (Bolus) C.Jeffrey
- Emilia tricholepis C.Jeffrey
- Emilia ukambensis (O.Hoffm.) C.Jeffrey
- Emilia ukingensis (O.Hoffm.) C.Jeffrey
- Emilia vanmeelii Lawalrée
- Emilia violacea Cronquist
- Emilia zairensis Lisowski
- Emilia zeylanica C.B.Clarke
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-01] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-01] (ang.).
- ↑ a b Emilia Cassini. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-01].
- ↑ a b c d e f Emilia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-01].
- ↑ a b c d Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 76. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e Theodore M. Barkley: Emilia Cassini. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-01].
- ↑ a b David J. Mabberley , Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 328, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ Genus:Emilia Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-01].