Planctus
Planctus, plankt (z łac. planctus – narzekanie, płacz) – charakterystyczny dla literatury średniowiecznej utwór, w którym wyraża się żal po bliskiej, zmarłej osobie i wzywa do współuczestnictwa w cierpieniu. Nawoływania te (nazywane apostropha de luctu) stanowiły główny motyw treściowy i kompozycyjny planktów, powtarzały się w nich wielokrotnie i budowały patos utworów[1]. Wołania te często kierowane są do Boga, aniołów, natury i ludzi (np. Lament świętokrzyski). Poza tym elementem plankty miały dość swobodną kompozycję i mogły znacząco się różnić między sobą.
Plankty stanowiły często część liturgii Wielkiego Piątku, wykorzystywane też były w misteriach pasyjnych[2].
Do polskich planktów należą m.in. Lament świętokrzyski oraz lament Ojczyzny po śmierci Bolesława Chrobrego zawarty w Kronice polskiej Galla Anonima[3].
Staroprowansalską odmianą planctusu był planh[4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 450. ISBN 83-01-13842-4.
- ↑ Stefan Nieznanowski Planctus. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 659. ISBN 83-04-04621-0.
- ↑ Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 451. ISBN 83-01-13842-4.
- ↑ Łukasik 2012 ↓, s. 718.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Łukasik: Pastorela. W: Słownik rodzajów i gatunków literackich. Grzegorz Gazda (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 718–720.
- Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13842-4.
- Stefan Nieznanowski Planctus. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04621-0.
- Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000. ISBN 83-01-13851-3.