Pocysterskie Opactwo w Krzeszowie
50°44′04″N 16°04′20″E/50,734444 16,072222 nr rej. A/1989/489[1] z 20 lutego 1959(dts)
| |
 Zabudowania klasztorne | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Obiekty sakralne | |
| Bazylika | |
| Kościół | |
| Zabudowania klasztorne |
Dom Opata, Klasztor Benedyktynek, Wielka Kalwaria Krzeszowska, Betlejem (Krzeszów), Kaplica św. Anny na Górze Świętej Anny |
| Fundator | |
| Styl | |
| Data budowy |
1242 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kamienna Góra  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego  | |
| 50°44′04″N 16°04′20″E/50,734444 16,072222
| |
| Strona internetowa | |
Pocysterskie Opactwo w Krzeszowie – kompleks najwyższej światowej klasy zabytków, którego początki sięgają XIII wieku. Opactwo nazywane „europejską perłą baroku” przynależy do diecezji legnickiej, wcześniej zamieszkane przez benedyktynów i cystersów. Znajduje się w Krzeszowie, w województwie dolnośląskim. W 2004 uznane za pomnik historii[2]. Część obiektów udostępniona jest dla zwiedzających. Na miejscu funkcjonują Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz Opactwo Sióstr Benedyktynek zamieszkujące część klasztorną.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W roku 1242 Anna Przemyślidka, wdowa po Henryku II Pobożnym założyła w Krzeszowie parafię benedyktyńską i sprowadziła benedyktynów z Opatovic we wschodnich Czechach[3]. Z niewiadomych przyczyn benedyktyni opuścili Krzeszów w roku 1289. Bolko I Surowy ustanowił w 1292 nową fundację dla cystersów, nadając im 14 wsi i miasto Lubawka. Sprowadził mnichów z Henrykowa.
Podczas wojen husyckich w latach 1414–1426 klasztor został spustoszony. Gdy Śląsk został w 1741 roku zdobyty przez Prusy, nastąpiła jego stopniowa sekularyzacja, natomiast kościół klasztorny został przemianowany na parafialny. Ze względu na zły stan gotyckiej części claustrum podjęto decyzję o jego częściowej rozbiórce, a pozostałe skrzydło przeznaczono na szkołę i mieszkania. Dom gościnny stał się siedzibą nadleśnictwa. W wyniku pożaru w 1913 r. spłonął hełm północnej wieży, jego odbudowę rozpoczęto dopiero 3 sierpnia 1930 r., rekonstrukcję ukończono 12 lipca 1931 r.[4] W roku 1919 opustoszały klasztor został przejęty przez wysiedlonych z Pragi benedyktynów z klasztoru Emaus, wśród których był Nikolaus von Lutterotti, który opracował dotychczasowe dzieje klasztoru i osób z nim związanych. Papież Pius XI podniósł konwent w 1924 roku do rangi opactwa, dzięki czemu zyskał na znaczeniu jako punkt odnowy duchowej.
3 września[potrzebny przypis] 1940 prawie cały klasztor przejęły władze III Rzeszy, w związku z czym większość benedyktynów została zmuszona do jego opuszczenia[5]. Część z nich powołano do wojska, czternastu zginęło na wojnie[potrzebny przypis]. W klasztorze urządzono tymczasowy ośrodek pobytu, najpierw, jeszcze w 1940 r. dla przesiedlanych z Rumunii Niemców karpackich z Bukowiny[5], od 5 października 1941 był w nim obóz dla Żydów śląskich przed ich wywiezieniem do obozu Theresienstadt[potrzebny przypis], w roku 1943 ośrodek dla reemigrantów wracających z Lotaryngii, natomiast zimą 1944–1945 dla niemieckich przesiedleńców z Węgier[5]. Pod koniec wojny w klasztorze ukryto duże archiwalia z Wrocławia oraz zbiory Biblioteki Pruskiej z Berlina. Ocalałe zbiory zostały przejęte przez władze polskie i zdeponowane w Bibliotece Jagiellońskiej. W 1946 wysiedlono pozostałych jeszcze niemieckich benedyktynów, poza ich przeorem Nikolausem von Lutterottim, który mieszkał w Krzeszowie do lat 50. XX w., a klasztor objęły w 1946 ss. benedyktynki ze Lwowa[6]. Po wojnie techniczny stan klasztoru pogarszał się, co spowodowało ciągnące się latami remonty, nie dające trwałej poprawy. Kompleksowy remont całego zespołu przeprowadzono po 1997 roku[7].
Cały kompleks składa się z: kościoła klasztornego, klasztoru, ogrodu, kościoła bractwa św. Józefa, domu gościnnego opata oraz budynków pomocniczych. Pierwszy powstał romański kościół, który został wzniesiony w końcu XIII wieku i poświęcony w roku 1292, gdy przybyli do niego pierwsi zakonnicy. Obecny barokowy kościół projektowali architekci z kręgu Kiliana Ignaca Dientzenhofera w latach 1728–1735. Fasadę o dwóch wieżach projektował Ferdynand Maksymilian Brokoff.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Dom opata i kościół św. Józefa
Kościół św. Józefa
Cmentarz klasztorny
Fasada bazyliki
Rzeźby na fasadzie bazyliki autorstwa Ferdynanda Maksymiliana Brokoffa
Budynek klasztorny
Budynek bramny
Miniatura bazyliki krzeszowskiej w parku miniatur w Kowarach
.JPG)
.JPG)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania za pomnik historii, isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ Stanisław Rybandt. 0 pobycie benedektynów słowiańskich w Oleśnicy. „Sobótka. Śląski Kwartalnik Historyczny”. 4 (XXV), s. 665–677, 1970. Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- ↑ Krystian Michalik, Przewodnik opowiada: Historia kołem się toczy, w: Krzeszowska Pani nr 2 (51) – Marzec / Kwiecień 2017, s. 26.
- ↑ a b c Dobrzyniecki 2022, s. 12.
- ↑ Dobrzyniecki 2022, s. 12–13.
- ↑ http://www.oficyna.pwr.edu.pl/wp-content/media/%C5%81u%C5%BCyniecka-E-red-Dziedzictwo-architektoniczne-Restauracje.pdf.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Baldwin Ziętara,Obraz Matki Bożej Łaskawej w Krzeszowie, [w:] H. Dziurla i K. Bobowski, Krzeszów uświęcony łaską, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997 r., s. 9–12 ISBN 83-229-1275-7.
- Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2017-12-07].
- Strona fundacji EUROPEJSKA PERŁA BAROKU oraz Parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie – www.opactwo.eu
- Dobrzyniecki A., 2022: Pasje kolekcjonerskie i badawcze o. Nikolausa von Lutterottiego OSB (1892–1955) W: Dobrzyniecki A., Kurbiel J.: Święte obrazki. Pasje kolekcjonerskie i badawcze o. Nikolausa von Lutterottiego OSB (1892–1955). Muzeum Narodowe we Wrocławiu, stron 63.
- Łużyniecka E., Średniowieczny klasztor cysterski w Krzeszowie na podstawie ostatnich badań architektonicznych, „Czasopismo Techniczne. Architektura” 2011, R. 108, z. 23, 7-A, s. 441–460
- Kapałczyński W., Prace remontowo-konserwatorskie w okresie powojennym. Stan obecny zabytków zespołu w Krzeszowie, [w:] H. Dziurla, K. Bobowski (red.), Krzeszów uświęcony łaską, Wydawnictwo UWr, Wrocław 1997, s. 360–375.
- Provinzial-Konservator der Kunstdenkmäler Niederschlesien zu Breslau, Archiwum Państwowe we Wrocławiu, nr 252, nr 250 – Kościół klasztorny w Krzeszowie
- Miejsca działalności benedyktynów i benedyktynek w Polsce współcześnie i w przeszłości
| Opactwa i klasztory funkcjonujące współcześnie |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Opactwa i klasztory niefunkcjonujące współcześnie |
|
.svg)
- Miejsca działalności cystersów w Polsce współcześnie i w przeszłości
| Opactwa i klasztory cystersów istniejące współcześnie |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zachowane obiekty opactw i klasztorów nieistniejących |
| ||||||
| Opactwa niezachowane |
