Perkozek

perkozek
	Tachybaptus ruficollis
	(Pallas, 1764)
	; Szata godowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	perkozowe
Rodzina	perkozy
Rodzaj	Tachybaptus
Gatunek	perkozek
Synonimy
	Colymbus ruficollis Pallas, 1764; Podiceps ruficollis (Pallas, 1764);
	Colymbus ruficollis Pallas, 1764; Podiceps ruficollis (Pallas, 1764);
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; gnieździ się zimuje występuje całorocznie zalatuje (sezonowość występowania niepewna)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Perkozek^[4] (Tachybaptus ruficollis) – gatunek niewielkiego ptaka wodnego z rodziny perkozów (Podicipedidae). Zamieszkuje Europę (poza jej północnym i północno-wschodnim skrajem), południową, środkową i północno-zachodnią Afrykę, południową i wschodnią Azję oraz niektóre wyspy Oceanii. W zależności od temperatury panującej w zimie na obszarach lęgowych jest ptakiem wędrownym, osiadłym lub podejmującym lokalne wędrówki^[3]. Ptaki z populacji środkowoeuropejskiej zimują w Europie Zachodniej i basenie Morza Śródziemnego. Przeloty: marzec i listopad. Nie jest zagrożony.

Systematyka i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Systematyka tego gatunku jest skomplikowana i wymaga dalszych badań^[5]. Zwykle wyróżnia się od 7^[6] do 9^[5] podgatunków T. ruficollis:

perkozek (zwyczajny)^[4] T. ruficollis ruficollis (Pallas, 1764) – Europa aż po Ural, północno-zachodnia Afryka

W Polsce nieliczny, lokalnie średnio liczny ptak lęgowy niżu. Regularnie, ale nielicznie zimuje na zachodzie kraju^[7].

T. ruficollis albescens (Blanford, 1877) – obszary od Kaukazu aż po Mjanmę oraz Sri Lanka
T. ruficollis iraquensis (Ticehurst, 1923) – Irak, południowo-zachodni Iran
T. ruficollis capensis (Salvadori, 1884) – Afryka na południe od Sahary, Madagaskar i Komory
T. ruficollis poggei (Reichenow, 1902) – Azja północno-wschodnia po południowo-wschodnią, w tym Wyspy Kurylskie, Japonia, Riukiu, Tajwan i Hajnan
T. ruficollis philippensis (Bonnaterre, 1790) – Filipiny (oprócz Mindanao)
T. ruficollis cotabato (Rand, 1948) – Mindanao
perkozek trójbarwny^[4] T. ruficollis tricolor (G.R. Gray, 1861) – Celebes, Moluki, Jawa, Małe Wyspy Sundajskie na wschód po północną Nową Gwineę
T. ruficollis collaris (Mayr, 1945) – północno-wschodnia Nowa Gwinea po Wyspę Bougainville’a

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wydziela podgatunki tricolor, collaris oraz wyróżniany niekiedy takson vulcanorum (populacje z Jawy, Timoru i Małych Wysp Sundajskich) do osobnego gatunku Tachybaptus tricolor^[6].

Perkozek jest blisko spokrewniony z perkozkiem australijskim (T. novaehollandiae) i wymarłym perkozkiem długodziobym (T. rufolavatus), które dawniej były uznawane za jego podgatunki^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Wygląd: Ubarwienie godowe wiosną – przód brązowy ze srebrzystobiałym połyskiem, policzki i gardło kasztanowe, kąt dzioba żółty. Ubarwienie spoczynkowe jesienią i zimą – wierzch brązowy, boki i spód brudnobiałe, biaława pierś, jasnożółta szyja.
Wymiary średnie: długość ciała 25–29 cm^[5]^[7]
rozpiętość skrzydeł 40–45 cm^[7]
masa ciała ok. 130–236 g^[5], wyjątkowo ponad 300 g^[7]

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Biotop: Małe, śródlądowe, gęsto zarośnięte zbiorniki wodne.
Zachowanie: To płochliwy ptak, dlatego nie widuje się go raczej na wodach otwartych. Jako jedyny perkoz gniazduje dwa razy w roku i jest jednym z najmniejszych przedstawicieli rzędu (najmniejszy jest perkozek białoskrzydły). Zwykle jego obecność zdradza tylko głos – krótkie „bi, bi, bi” (w czasie gniazdowania zmieniające modulacje podnosząc się i opadając) lub pojedyncze „nit”. W czasie toków słychać zarówno samca, jak i samicę. Prawdopodobnie oboje wiążą się na stałe. Samiec w czasie zalotów stroszy pióra, bije dziobem po wodzie, rozpryskuje ją i nurkuje. Staje się bardzo wojowniczy, odganiając ze swojego terytorium intruzów.

Gniazdo: W płytkiej wodzie między trzcinami budowane przez oboje rodziców z roślin wodnych. Za każdym razem, gdy wracają do gniazda, nurkują i przynoszą trochę roślin.

Jaja: Wyprowadza dwa lęgi w roku, składając w marcu i czerwcu zazwyczaj 5 do 6 jaj, które wraz z gniciem roślin budujących gniazdo stają się brunatne. Rodzice wysiadują je na przemian.
Wysiadywanie i młode: Jaja są wysiadywane przez okres 20 do 21 dni. Zagniazdowniki, pisklęta osiągają samodzielność po około 45 dniach. Po wykluciu gniazdo nie traci znaczenia. Małe ptaki korzystają z niego dla wypoczynku i rozgrzania się, choć w tym celu wchodzą też na grzbiety rodziców. Upierzenie piskląt jest podobne do szaty spoczynkowej, pokryte czarnym puchem z rudymi podłużnymi pasami na grzbiecie, a na głowie mała srebrzysta plamka koło ucha. W razie niebezpieczeństwa ojciec i matka nurkując gwałtownie rozpryskują gejzery wody.

Perkozek żerujący w parku Kitanomaru w Tokio

Pożywienie: Drobne zwierzęta wodne, owady i ich larwy.

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

IUCN klasyfikuje perkozka jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale około 610 000 – 3 500 000 osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą^[8]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[9]. W latach 2013–2018 krajowa populacja lęgowa liczyła 7,5–10 tysięcy par^[10].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

ptaki Polski

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Tachybaptus ruficollis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ P.S. Pallas: Adumbratiunculae avium variorum praecedenti Elencho insertarum, sed quae in Systemate Naturae Illustr. Linnaei nondum extant. W: A. Vroeg: Catalogue raisonné, d’une collection superieurement belle d’Oiseaux, tunt exotiques qu’Euro-peens, de Quadrupedes et d’Insectes. Empailles, & arranges avec beattcoup d’art en situations & attitudes extremement nature lies, & garantis de la corruption d’une faqon parti-culiere. Le tout rassemblé & arrangé, pendant une longue suite d’annees, avec beaucoup de peines & a grand fraix, par A. Vroeg. Collection qu’on offre aux amateurs entiére & à un prix raisonnable, jusqu’au 22 Septembre de cette année; après l’Echeance duquel terme, elle sera vendue aux plus off rands, le 6 Octobre 1764 a la Haye, dans la Maison de Mr. Coster, au coin du Veenestraat sur le petit Marché aux Herbes, par Pierre van Os, Libraire demeurant sur la Place à la Haye. la Haye: Pierre van Os, 1764, s. 6. (fr.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Tachybaptus ruficollis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-09-16] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes (wersja: 2016-07-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-17].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: Little Grebe (Tachybaptus ruficollis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-01)].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grebes, flamingos. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Tachybaptus ruficolis (Perkozek). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 35–38. ISBN 83-86564-43-1.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Tachybaptus ruficolis (Perkozek). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 35–38. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Tachybaptus ruficollis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Pallas-2] P.S. Pallas: Adumbratiunculae avium variorum praecedenti Elencho insertarum, sed quae in Systemate Naturae Illustr. Linnaei nondum extant. W: A. Vroeg: Catalogue raisonné, d’une collection superieurement belle d’Oiseaux, tunt exotiques qu’Euro-peens, de Quadrupedes et d’Insectes. Empailles, & arranges avec beattcoup d’art en situations & attitudes extremement nature lies, & garantis de la corruption d’une faqon parti-culiere. Le tout rassemblé & arrangé, pendant une longue suite d’annees, avec beaucoup de peines & a grand fraix, par A. Vroeg. Collection qu’on offre aux amateurs entiére & à un prix raisonnable, jusqu’au 22 Septembre de cette année; après l’Echeance duquel terme, elle sera vendue aux plus off rands, le 6 Octobre 1764 a la Haye, dans la Maison de Mr. Coster, au coin du Veenestraat sur le petit Marché aux Herbes, par Pierre van Os, Libraire demeurant sur la Place à la Haye. la Haye: Pierre van Os, 1764, s. 6. (fr.).

[iucn-3] BirdLife International, Tachybaptus ruficollis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-09-16] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes (wersja: 2016-07-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-17].

[hbwa-5] Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: Little Grebe (Tachybaptus ruficollis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-01)].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grebes, flamingos. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-17]. (ang.).

[poradnik-7] Tachybaptus ruficolis (Perkozek). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 35–38. ISBN 83-86564-43-1.

[8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-9] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[biuletyn2019-10] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]