Podlaska Brygada Kawalerii
| ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Sformowanie | 1937 | |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Nazwa wyróżniająca | Podlaska | |
| Tradycje | ||
| Rodowód | Brygada Kawalerii „Białystok” | |
| Dowódcy | ||
| Ostatni | gen. bryg. Ludwik Kmicic-Skrzyński | |
| Działania zbrojne | ||
| kampania wrześniowa | ||
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Białystok | |
| Rodzaj wojsk | kawaleria | |
| Podległość | Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” | |
Podlaska Brygada Kawalerii (Podl. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W lutym 1929 sformowana została Brygada Kawalerii „Białystok”. W jej skład włączony został 10 pułk Ułanów Litewskich z XVIII Brygady Kawalerii oraz 1 pułk Ułanów Krechowieckich i 9 pułk strzelców konnych z XI Brygady Kawalerii, a także 14 dywizjon artylerii konnej i szwadron pionierów z 1 Dywizji Kawalerii. Do lata 1930 w składzie brygady znajdował się także 1 szwadron samochodów pancernych w Białymstoku (przy 10 puł)
1 kwietnia 1937 roku Brygada Kawalerii „Białystok” przemianowana została w Podlaską Brygadę Kawalerii. Dowódcy brygady podporządkowany został 5 pułk Ułanów Zasławskich z XII Brygady Kawalerii. Jednocześnie 1 pułk Ułanów Krechowieckich podporządkowany został dowódcy Suwalskiej Brygady Kawalerii. W tym samym roku utworzony został 10 szwadron łączności.
Organizacja pokojowa brygady w latach 1937-1939[edytuj | edytuj kod]
- Dowództwo Podlaskiej Brygady Kawalerii w Białymstoku
- 5 pułk Ułanów Zasławskich w Ostrołęce
- 10 pułk Ułanów Litewskich w Białymstoku
- 9 pułk strzelców konnych im. Kazimierza Pułaskiego w Grajewie
- 14 dywizjon artylerii konnej w Białymstoku
- 1 szwadron pionierów w Białymstoku
- 10 szwadron łączności w Białymstoku
Pokojowa obsada personalna dowództwa[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy brygady
- płk dypl. kaw. / gen. bryg. Ludwik Kmicic-Skrzyński (2 III 1929 - IX 1939)
- Szefowie sztabu
- mjr dypl. kaw. Zygmunt Wołowski (IV 1929[1] – III 1930 → zastępca dowódcy 21 puł[2])
- rtm. dypl. Stanisław Leon Bartlitz (III 1930[2] – III 1932 → Sztab Główny[3])
- mjr dypl. kaw. Franciszek Stachowicz (III 1932[4] - IV 1934 → wykładowca CWPiech.[5])
- mjr dypl. kaw. Józef Sienkiewicz (od IV 1934[6])
- mjr dypl. kaw. Juliusz Szychiewicz (1937 - IX 1939)
- Oficerowie sztabu
- rtm. Jan Feliks Zarzycki (27 IV 1929[7] - 20 IX 1930 → p.o. kwatermistrza 10 puł[8])
- por. dypl. kaw. Kazimierz Wiesław Ojrzyński (1 XI 1930[9] - 1 XI 1932 → 10 p.uł.[10])
- rtm. dypl. Michał Kłopotowski (1 XI 1932 - 26 I 1934 → szef sztabu 6 SBK)
- rtm. dypl. Józef Sienkiewicz (1 X 1933 - IV 1934 → szef sztabu BK „Białystok”[11])
- dowódca brygady – gen. bryg. Ludwik Kmicic-Skrzyński
- szef sztabu – mjr dypl. Juliusz Szychiewicz
- I oficer sztabu – kpt. dypl. art. Stanisław Burhardt
- II oficer sztabu – rtm. adm. (kaw.) Jan Juszkiewicz
- dowódca łączności – kpt. łączn. Jerzy Sowiński
- oficer intendentury – kpt. int. Józef Dąbrowski
Udział w wojnie obronnej 1939[edytuj | edytuj kod]
Podlaska Brygada Kawalerii pod dowództwem gen. bryg. Ludwika Kmicica-Skrzyńskiego wchodziła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” generała brygady Czesława Młota-Fijałkowskiego. 2 września zakończyła koncentrację, wysuwając część szwadronów do rejonu m. Grabowo. Do 3 września miała ograniczony kontakt z nieprzyjacielem, ubezpieczając kierunek na Łomżę i Nowogród oraz wykonując tylko ograniczone wypady na stronę niemiecką.
- Wypady brygady na terytorium Prus Wschodnich
Po raz pierwszy brygada zorganizowała wypad na teren Prus Wschodnich nocy z 2 na 3 września. Do wykonania działań rozpoznawczych wyznaczono dwa szwadrony 10 pułku ułanów. Walczono tam z oddziałami Landwehry, wspartymi plutonami artylerii[14]. W tym samym czasie pododdziały 5 pułku ułanów i szwadronu kolarzy brygady wykonały uderzenia pomocnicze na niemieckie placówki graniczne[15].
3 września dowódca SGO „Narew” gen. Czesław Młot-Fijałkowski zarządził wypad całością sił brygady. Brygada o świcie 4 września weszła do działania z rejonu Milewo – Glinki w kierunku na Białą. Siły główne brygady maszerowały po osi Glinki – Sokoły – Kózki – Biała. Kolumna wschodnia w składzie 9 pułk strzelców konnych wraz ze szwadronem TK, wsparta baterią 14 dywizjonu artylerii konnej rozpoznawała po osi Brzózki Wielkie – Brzózki Małe – Ostra Góra[16]. Po przekroczeniu granicy napotkano opór niemieckiej piechoty. W odległości około 2 km od granicy obie kolumny zostały zatrzymane ogniem ckm i artylerii strzelającej z rejonu Kowalewa. Około 13.00 dowódca brygady wprowadził do walki odwodowy 10 pułk ułanów z zadaniem opanowania Kowalewa. Natarcie brygady nie osiągnęło do wieczora nakazanych celów, a oddziały wróciły o rejonu Chełsty – Brzeźno – Grabowo.
- Działania nad Narwią
W nocy z 3 na 4 września wycofała się nad dolną Narew. 5 września brygada odpoczywała w rejonie na północ od Stawisk. Wieczorem otrzymała rozkaz przemarszu w dwu etapach, poprzez Łomżę i Nowogród, do rejonu Nadbory. Przed odejściem, na przedpolu Narwi, miały zostać wykonane zniszczenia. W pierwszym etapie brygada miała osiągnąć rejon Stary Płock – Cwalony – Popki[17]. 7 września brygada odpoczywała pod Nadborami, Gniazdowem i Lubotyniem. 8 września ruszyła na Ostrów Mazowiecką, aby wypadami atakować niemiecką Dywizję Pancerną „Kempf” gen. mjr. Wernera Kempfa, która w nocy z 6 na 7 września przełamała polską obronę pod Różanem i posuwała się szybko w kierunku Bugu. Dowódca SGO „Narew” wydał Podlaskiej Brygadzie Kawalerii rozkaz opóźniania jej marszu. Atak na Ostrów Mazowiecką został jednak wstrzymany.
- Działania brygady na Brok
Rano 9 września dowódca brygady postanowił uderzyć kawalerią i zaimprowizowanym oddziałem piechoty mjra Strubla na Ostrów Mazowiecką. Jednak pod wpływem informacji uzyskanej od miejscowej ludności, postanowił uderzyć na Brok i zniszczyć most przez który Niemcy przeprawiają swoje wojska[18].
Około godziny 12.00 brygada wyruszyła w dwóch kolumnach z zadaniem zdobycia Broku przez działanie od wschodu i północy. 9 psk z baterią zabezpieczał tyły brygady, maszerującej na Brok w lasach na południowy wschód od rejonu m. Biel, od strony Ostrowi Mazowieckiej[19]. O zmierzchu walka o Brok rozpoczął 10 pułk ułanów wzmocniony baterią 14 dywizjonu artylerii konnej i opanował wschodnią części miasteczka. Natarcie załamało się. W tym czasie gen. Ludwik Kmicic-Skrzyński otrzymał informację, że most jest zniszczony, a Niemcy przeprawiają się na pontonach[20]. W tej sytuacji dowódca brygady nie wprowadzał już do walki 5 pułk ułanów, a około godziny 22.00 powziął decyzję zaprzestania walki i wycofania się na Złotorię[21].
- Działania odwrotowe
11 września brygada wycofywała się na południe od Zambrowa. 12 września razem z Suwalską Brygadą Kawalerii utworzyła grupę gen. Zygmunta Podhorskiego. Następnie po wejściu do Domanowa została zaatakowana z dwóch stron przez niemieckie oddziały pancerne. Wytrzymała ten atak, a następnie zmniejszona do rozmiarów dwóch pułków ruszyła na północny wschód do Białowieży. 10. Pułk Ułanów Litewskich pod wsią Mienia natknął się na Niemców, uchylił się od walki i oderwał od Brygady, dalej przebijając się na własną rękę do Białowieży. 16 września Brygada dotarła do Puszczy Białowieskiej i zbierały się w rejonie wsi Eliaszuki. Następnie resztki jej oddziałów weszły w skład Dywizji Kawalerii „Zaza”. Ostatnie walki toczyły one z wojskami radzieckimi i niemieckimi w składzie SGO „Polesie”. Skapitulowały wraz z resztą zgrupowania 6 października.
Obsada personalna Podlaskiej Brygady Kawalerii we wrześniu 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
- dowódca brygady – gen. bryg. Ludwik Kmicic-Skrzyński
- oficer ordynansowy – por. rez. kaw. Zygmunt Przyrembel
- szef sztabu – mjr dypl. Juliusz Szychiewicz
- oficer operacyjny – kpt. dypl. Stanisław Burhardt
- pomocnik oficera operacyjnego – kpt. art. Anatol Sawicki
- oficer informacyjny – rtm. Stefan Majchrowski
- szef łączności – kpt. łączn. Jerzy Sowiński
- kwatermistrz – rtm. dypl. Eugeniusz Czarnecki † 13 IX 1939
- pomocnik kwatermistrza – rtm. kontr. Jan Zwaryczuk (od 13 IX 1939 kwatermistrz)
- szef intendentury – kpt. int. Józef Dąbrowski
- naczelny lekarz – mjr lek. Michał Borajkiewicz
- naczelny lekarz weterynarii – mjr lek. wet. Czesław Wikiel
- kapelan – ks. kapelan rez. Wiktor Judycki
- komendant Kwatery Głównej – rtm. w st. spocz. Władysław Jan Prus-Olszowski
Organizacja wojenna Podlaskiej Brygady Kawalerii we wrześniu 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
- Dowództwo Podlaskiej Brygady Kawalerii
- 5 pułk Ułanów Zasławskich – dowódca płk Stefan Chomicz
- 10 pułk Ułanów Litewskich – dowódca ppłk Kazimierz Karol Busler
- 9 pułk strzelców konnych – dowódca płk Tadeusz Antoni Falewicz
- 14 dywizjon artylerii konnej – dowódca ppłk dypl. Tadeusz Żyborski
- 32 dywizjon pancerny – dowódca mjr Stanisław Szostak
- bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa nr 94 – dowódca ppor. Józef Musiał
- szwadron kolarzy nr 10 – dowódca ppor. Marian Aleksander Jurecki
- szwadron pionierów nr 1 – dowódca rtm. Henryk Szela
- szwadron łączności nr 10 – dowódca kpt. Jan Anatol Jurewicz
- samodzielny pluton karabinów maszynowych nr 10 – dowódca ppor. Tadeusz Rojkiewicz
- pluton konny żandarmerii nr 10 – dowódca kpt. Michał Łotecki
- poczta polowa nr 190
- sąd polowy nr 50 – szef kpt. Stanisław Łebiński
- drużyna parkowa uzbrojenia nr 343
- park intendentury nr 343
- 90 pluton sanitarny konny – dowódca kpt. dr Stanisław Wojciechowski
- zgrupowanie taborów – dowódca rtm. w st. spocz. Wilhelm Wilczyński
- kolumna taborowa kawalerii nr 353 – dowódca por. rez. Mroczkowski
- kolumna taborowa kawalerii nr 354 – dowódca ppor. rez. Jan Skarżyński
- kolumna taborowa kawalerii nr 355 – dowódca NN
- kolumna taborowa kawalerii nr 356 – dowódca ppor. rez. Tadeusz Lubicz-Sadowski
- kolumna taborowa kawalerii nr 357 – dowódca ppor. rez. Kalbarczyk
- kolumna taborowa kawalerii nr 358 – dowódca NN
- warsztat taborowy nr 343 – dowódca NN
- szwadron sztabowy – dowódca por. rez. Edward Wacław Pińczuk
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 126.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 107.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 442.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 420.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 161.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 149.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 127.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 303.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 286.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 421.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 4.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 543.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Kosztyła 1976 ↓, s. 106.
- ↑ Kosztyła 1976 ↓, s. 107.
- ↑ Majorkiewicz 1972 ↓, s. 22.
- ↑ PSZ. Tom I ↓, s. 2/32.
- ↑ Majorkiewicz 1972 ↓, s. 50.
- ↑ Majorkiewicz 1960 ↓, s. 243.
- ↑ Kosztyła 1976 ↓, s. 174.
- ↑ Kosztyła 1976 ↓, s. 175.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Przemysław Dymek: Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” 1939 w polskiej historiografii wojskowej. Poznań: Wydawnictwo Sorus, 1999. ISBN 978-83-87133-54-2.
- Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, wyd. II, Warszawa 1986, ISBN 83-222-0377-2.
- Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, , uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975
- Mirosław Giętkowski, Artyleria konna Wojska Polskiego 1918-1939, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001, ISBN 83-7174-823-X, OCLC 69505837.
- Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej. Kampania wrześniowa 1939. T. I/cz.2. Londyn: Instytut Historyczny im. gen Sikorskiego w Londynie.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
