49°27′01″N 21°52′50″E/49,450278 21,880556Polany Surowiczne
| wieś | |
 Chatka studencka – Chałupa Elektryków | |
| Państwo |  Polska
|
|---|---|
| Województwo |  podkarpackie
|
| Powiat | krośnieński |
| Gmina | Jaśliska |
| Liczba ludności (2006) | 0 |
| Strefa numeracyjna | 13 |
| Kod pocztowy | 38-485[1] |
| Tablice rejestracyjne | RKR[2] |
| SIMC | 1065243 |
Położenie na mapie gminy Jaśliska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego  | |
| 49°27′01″N 21°52′50″E/49,450278 21,880556
| |
Polany Surowiczne – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Jaśliska[2][3].
Do 31 grudnia 2016 miejscowość należała do gminy Komańcza w powiecie sanockim w tymże województwie[4].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Polany Surowiczne leżą w dolinie Potoku Surowicznego, lewobrzeżnego dopływu Wisłoka, u stóp góry Polańskiej. Na południu graniczą z Wolą Niżną i Surowicą, a na wschodzie z Darowem.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś powstała prawdopodobnie w XV w., była wówczas wykorzystywana jako pastwiska przez mieszkańców istniejącej od XIV w. sąsiedniej Surowicy. W dokumentach pojawia się 22 czerwca 1549 r. jako Potok Surowiczny, kiedy to przywilej osadczy dla wsi otrzymał od kasztelana sanockiego Iwan z Surowicy. Wieś prawa wołoskiego w latach 1501-1550, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego[5]. 15 kwietnia 1690 r. założono tu parafię pw. św. Michała Archanioła, należącą do diecezji przemyskiej, dekanatu jasielskiego. Pierwsze zapisy budowie cerkwi pochodzą z roku 1728. W ostatnich latach XIX w. wieś liczyła 101 domów i 665 osób, prawie wyłącznie Łemków (w końcu lat 30. XX wieku – ponad 1000 mieszkańców).
W 1911 właścicielem tabularnym był Józef Mikołaj Potocki, posiadający 179 ha[6].
We wrześniu 1944 podczas operacji dukielsko-preszowskiej we wsi stacjonowała niemiecka 68 Dywizja Piechoty (XXIV. Korpus Pancerny) broniąca pozycji przed nacierającym od wschodu radzieckim 67 Korpusem piechoty oraz 167 i 129 Korpusem strzelców (107 Dywizji Piechoty).
20 maja 1945 banderowcy wykonujący wyrok Ukraińskiej Narodowej Samoobrony powiesili Homyka Wasyla—narodowości ukraińskiej za nieposłuszeństwo wobec UPA. W 1946 r. wieś została zniszczona, mieszkańcy wysiedleni do ZSRR, a pola zmieniły się w nieużytki. Po wojnie teren doliny był okresowo wykorzystywany do wypasu bydła przez PGR i Zakład Karny z pobliskiego Moszczańca.
W 1992 r. na Polanach Surowicznych odbył się zlot Rainbow Family, w którym uczestniczyło ponad dwa tysiące członków i sympatyków Tęczowej Rodziny z całego świata.
Pozostałości po dawnej wsi[edytuj | edytuj kod]
Jedynymi śladami po wsi jest zdewastowana (obecnie remontowana) murowana dwukondygnacyjna dzwonnica z 1730 r., fundamenty cerkwi (z 1728 r.), kilka nagrobków na dawnym cmentarzu (w tym nagrobek młodego lekarza lwowskiego, zmarłego podczas epidemii w 1873 r.), ruiny kapliczki, zdziczałe sady i w wielu miejscach resztki kamiennych piwnic oraz studni.
W 1981 r., w budynku wydzierżawionym od PGR, studenci z NZS Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej założyli chatkę studencką Chałupa Elektryków, po likwidacji NZS prowadzoną przez Klub Turystyczny Elektryków "STYKI" przy Wydziale Elektrycznym PW[7], a obecnie przez Stowarzyszenie Klub Turystyczny Elektryków "Styki". Chałupa jest otwarta dla turystów stale od końca czerwca do końca sierpnia, a niekiedy w innych terminach urlopowych.
W pobliżu znajdował się drugi bliźniaczy budynek (w którym Chałupa Elektryków mieściła się krótko, na początku swojej działalności, przed przeniesieniem w obecne miejsce), wykorzystywany przy okazji letniego wypasu bydła z Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki[8] w Odrzechowej (spalił się dwukrotnie w ostatnich latach: 10 czerwca 2005 i po odbudowie jako Ranczo "Karolina" ponownie 13 maja 2008 - prawdopodobnie w wyniku podpalenia).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Poczta Polska. Wyszukiwarka kodów pocztowych
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Dz.U. z 2016 r. poz. 1134
- ↑ Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 14.
- ↑ Klub Turystyczny Elektryków "STYKI" przy Wydziale Elektrycznym PW
- ↑ Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki ODRZECHOWA Sp. z o.o.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Polany Surowiczne (5), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 574.
- Opis, mapka i fotografie
