Polonia w Wielkiej Brytanii
 Obchody 90. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę w Londynie w 2008 | |
| Populacja |
832 000 (2018) |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Grupa | |
Polonia w Wielkiej Brytanii – społeczność narodowości polskiej zamieszkująca terytorium Wielkiej Brytanii.
W 2018 Office for National Statistics oszacował liczbę Polonii mieszkającej na terenie Wielkiej Brytanii na 905 000 osób (w tym 832 000 osób urodzonych w Polsce)[1]. Według statystyk brytyjskiego urzędu statystycznego, Polki w Wielkiej Brytanii rodzą rocznie 23 tysiące dzieci[2].
Polacy to pierwsza pod względem liczebności grupa narodowościowa imigrantów w Wielkiej Brytanii[3], a język polski to drugi co do popularności język w Anglii i trzeci w Wielkiej Brytanii (po angielskim i walijskim), z około 1% populacji posługującym się nim na co dzień[4][5].
Największe ośrodki emigracyjne to: Birmingham, Bradford, Edynburg, Glasgow, Londyn (około 110 tys.) najwięcej w dzielnicy Ealing oraz Hounslow[6], a następnie miasta Manchester[7] oraz Peterborough (około 24 tys.)[8].
Polonię brytyjską można datować od okresu powstania listopadowego, kiedy to do Londynu dotarła pierwsza polska emigracja polityczna[9].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
W 1931 roku liczba Polaków w Wielkiej Brytanii wynosiła 44 642 osób, a w 1951 roku – 162 339 osób[10][11].
W 2003 przed wejściem Polski do Unii Europejskiej w Wielkiej Brytanii mieszkało około 69 tysięcy Polaków[12]. Dziesięć lat później w Wielkiej Brytanii mieszkało około 688 000 Polaków urodzonych w Polsce[3], co było skutkiem szczególnie szybko rosnącej ich liczby w latach 2004-2008, czyli od wejścia Polski do UE do początku kryzysu gospodarczego z Wielkiej Brytanii[13].
Na koniec 2017 brytyjski urząd statystyczny oszacował liczbę Polonii mieszkającej na terenie Wielkiej Brytanii na około 1 mln 21 tysięcy osób[14]. W kolejnych latach ich liczba znacznie zmalała do 682 000 w czerwcu 2021 roku[15], co miało związek z wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, a także z trudnościami na rynku pracy wywołanymi przez pandemię Covid-19. Spadek był skutkiem nie tylko zwiększonej liczby wyjeżdżających z UK Polaków, ale także mniejszej liczby przyjeżdżających.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
- Instytut Piłsudskiego
- Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie
- Ognisko Polskie w Londynie – pierwszy polski klub, restauracja i teatr/sala wystawowa
- Polska Fundacja Kulturalna
- Polska Macierz Szkolna w Wielkiej Brytanii
- POSK Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny w Londynie[16] – siedziba szeregu organizacji zajmujących się sprawami kombatanckimi oraz promocją polskiej kultury, oświaty i sztuki w Wielkiej Brytanii.
- Polski Uniwersytet na Obczyźnie
Przestępczość[edytuj | edytuj kod]
Według statystyk National Police Chiefs’ Council z 2015 Polacy stanowili najliczniejszą grupę (10 300 osób) spośród obywateli państw Unii Europejskiej skazanych za przestępstwa popełnione na terenie Wielkiej Brytanii[17]. W 2016 w brytyjskich więzieniach, karę pozbawienia wolności, odsiadywało ponad tysiąc Polaków[18].
Po ogłoszeniu wyników referendum dotyczącego opuszczenia UE przez Wielką Brytanię, nasiliły się ataki na tle ksenofobicznym na Polaków m.in. w sierpniu 2016 doszło do zabójstwa z nienawiści w angielskim mieście Harlow[19].
Prasa[edytuj | edytuj kod]
- Cooltura Polish Weekly Magazine tygodnik
- Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza
- Goniec Polski tygodnik
- Nowy Czas miesięcznik
- Polski Magazyn w UK
Polacy związani z Wielką Brytanią[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Jan Łaski (1499–1560) – duchowny i działacz reformacji na terenie Anglii
- Józef Boruwłaski (1739–1837) – słynny karzeł i pamiętnikarz
- Paweł Edmund Strzelecki (1797–1873) – podróżnik, geolog, geograf, badacz i odkrywca
- Tadeusz Krępowiecki (1798–1847) – polityk i publicysta, działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego
- Stanisław Gabriel Worcell (1799–1857) – działacz polityczny, pisarz i publicysta
- Piotr Steinkeller (1799–1854) – przedsiębiorca i bankier, pionier polskiego przemysłu
- Piotr Falkenhagen-Zaleski (1809–1883) – finansista, powstaniec listopadowy, działacz emigracyjny
- Zenon Świętosławski (1811–1875) – działacz emigracyjny, uczestnik powstania listopadowego oraz partyzantki Zaliwskiego, socjalista utopijny
- Stanisław Julian Ostroróg (1835–1890) – oficer Wojny Krymskiej, wynalazca, poeta, fotograf
- Bernard Alojzy Łubieński (1846–1933) – zakonnik, prezbiter
- Joseph Conrad (1857–1924) – pisarz angielskojęzyczny
- Konstanty Skirmunt (1866–1949) – dyplomata, długoletni ambasador II Rzeczypospolitej przy Dworze Św. Jakuba
- Józef Haller (1873–1960) – generał broni Wojska Polskiego, Naczelny Dowódca wszystkich Wojsk Polskich
- Stanisław Sosabowski (1892–1967) – generał brygady, dowódca 1 Brygady Spadochronowej, z którą walczył w bitwie o Arnhem
- Jerzy Świrski (1882–1959) – kontradmirał Polskiej Marynarki Wojennej
- Teresa Łubieńska (1884–1957) – działaczka społeczna, porucznik Armii Krajowej
- Bronisław Malinowski (1884–1942) – antropolog
- Władysław Raczkiewicz (1885–1947) – prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie w latach 1939–1947
- Maria Antonina Czaplicka (1886–1921) – etnografka
- Mieczysław Lubelski (1887–1965) – rzeźbiarz, ceramik
- Stanisław Rola-Arciszewski (1888–1953) – pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, publicysta wojskowy
- Józef Retinger (1888–1969) – pisarz i polityk
- Zygmunt Nowakowski (1891–1963) – pisarz, dziennikarz, aktor, reżyser, współpracownik Radia Wolna Europa
- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (1891–1945) – poetka, dramatopisarka
- Zygmunt Podhorski (1891–1960) – generał brygady
- Edward Bernard Raczyński (1891–1993) – dyplomata, Prezydent RP na Uchodźstwie
- Stanisław Maczek (1892–1994) – generał dywizji Wojska Polskiego, honorowy obywatel Holandii
- Michał Tokarzewski-Karaszewicz (1893–1964) – generał dywizji Polskich Sił Zbrojnych, wolnomularz, teozof, duchowny Kościoła liberalnokatolickiego
- Stefan Tyszkiewicz (1894–1976) – inżynier, wynalazca
- Mieczysław Grydzewski (1894–1970) – historyk, felietonista, dziennikarz, redaktor czasopisma „Skamander” oraz tygodnika „Wiadomości Literackie”
- Wanda Gertz (1896–1958) – działaczka patriotyczna i niepodległościowa, major Wojska Polskiego, żołnierz Kedywu
- Gustaw Łowczowski (1897–1984) – żołnierz Legionów Polskich, pułkownik piechoty Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
- Klemens Rudnicki (1897–1992) – generał dywizji,
- Beata Obertyńska (1898–1980) – poetka
- Sawa (Sowietow) (1898–1951) – biskup Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, generał brygady na czas wojny Wojska Polskiego.
- Halszka Wasilewska (oficer) (1899–1961) – oficer Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
- Roman Wajda (1901–1974) – polski inżynier, podpułkownik saperów Wojska Polskiego, główny pomysłodawca budowy Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego w Londynie, wykładowca i działacz polonijny w Wielkiej Brytanii
- Marian Hemar (1901–1972) – poeta, satyryk, komediopisarz, dramaturg, tłumacz poezji, autor tekstów piosenek
- Adam Ciołkosz (1901–1978) – polityk, oficer, publicysta, mąż Lidii
- Aniela Pawlikowska (1901–1980) – polska malarka, portrecistka i autorka ilustracji książkowych
- Lidia Ciołkosz (1902–2002) – działaczka socjalistyczna, publicystka, historyczka,
- Józef Mackiewicz (1902–1985) – pisarz, publicysta
- Jadwiga Harasowska (1904–1978) – wydawca
- Adam Harasowski (1904–1996) – kompozytor, szopenolog, inżynier mechanik
- Aleksandra Stypułkowska (1906–1982) – adwokatka, dziennikarka
- Feliks Topolski (1907–1989) – malarz i rysownik
- Tadek Marek (1908–1982) – inżynier, konstruktor
- Józef Rotblat (1908–2005) – fizyk, radiobiolog, Laureat Pokojowej Nagrody Nobla
- Krystyna Skarbek (1908–1952) – agentka brytyjskiego wywiadu
- Henryk Zygalski (1908–1978) – matematyk i kryptolog
- Marek Żuławski (1908–1985) – malarz, grafik, esejista
- Zofia Terné (1909–1985) – aktorka kabaretowa, kompozytorka, pianistka
- Jerzy Mirewicz (1909–1996) – TJ, prezbiter, pisarz, wykładowca i redaktor
- Lew Sapieha (1913–1990), ułan, dziennikarz i tłumacz
- Andrzej Panufnik (1914–1991) – kompozytor, dyrygent
- Edward Szczepanik (1915–2005) – polski ekonomista (doktor ekonomii), premier Rządu RP na uchodźstwie w latach 1986–1990
- Franciszek Kornicki (1916–2017) – dowódca wojskowy
- Zbigniew Makowiecki (1917–2017) – kawalerzysta, pułkownik
- Mieczysław Stachiewicz (1917) – architekt, pilot
- Hanna Segal (1918–2011) – lekarka, psychoanalityczka
- Ryszard Kaczorowski (1919–2010) – prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie w latach 1989–1990
- Anna Sabbat (1924–2015) – polska działaczka emigracyjna w Wielkiej Brytanii, żona Kazimierza Sabbata, pierwsza dama
- Andrzej Ciechanowiecki (1924–2015) – historyk sztuki, marszand, mecenas kultury
- Zbigniew Pełczyński (1925) – filozof, profesor emerytowany Uniwersytetu Oksfordzkiego
- Zygmunt Bauman (1925–2017) – socjolog, filozof
- Jan Darowski (1926–2008) – poeta, eseista, tłumacz
- Leszek Kołakowski (1927–2009) – filozof, profesor na Uniwersytecie Oksfordzkim
- Bolesław Taborski (poeta) (1927–2010) – pisarz, teatrolog, krytyk literacki, tłumacz, dziennikarz BBC
- Zofia Butrym (1927–2017) – polska socjolog, specjalistka w dziedzinie pracy społecznej
- Artur Rynkiewicz (1927–2019) – minister spraw emigracji w ostatnim Rządzie RP na uchodźstwie
- Bolesław Sulik (1929–2012) – reżyser, dziennikarz, przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
- Jerzy Kulczycki (wydawca) (1931–2013) – polski księgarz i wydawca
- Anna Maria Anders (1950) – polityk, senator IX kadencji Senatu RP, ambasador RP we Włoszech i San Marino, córka Władysława Andersa
- Krzysztof Śmietana – skrzypek
- Andrzej Suchcitz (1959) – historyk, publicysta, archiwista
- Radosław Sikorski (1963) – polityk, minister
Religia[edytuj | edytuj kod]
Dla wiernych kościoła rzymskokatolickiego w kilkudziesięciu miastach są polskie parafie oraz odbywają się msze w języku polskim[20]. W języku polskim odbywają się również spotkania religijne innych wyznań m.in. Świadków Jehowy[21].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
„Lingwood”, mieszkanie Wasilewskich na Leytonstone ok. 1898 -
Ołtarz w pierwszym polskim kościele pw MB. Częstochowskiej, przy Devonia Road Islington -
-
Pomnik katyński na Gunnersbury, Londyn -
dawne polskie kolegium Miłosierdzia Bożego nad Tamizą w Fawley Court -
-
-
MS Batory w barwach wojennych brytyjskiej admiralicji -
Kościół św. Andrzeja Boboli w Londynie, tzw. „garnizonowy” -
Londyn-POSK-1992
_statue_in_Princes_Street_Gardens.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Fawley Court
- Kościół św. Andrzeja Boboli w Londynie
- Pitsford
- Polska Misja Katolicka
- Polski Uniwersytet na Obczyźnie
- Szkoły przedmiotów ojczystych na terenie Wielkiej Brytanii
- Zjednoczenie Polskie w Wielkiej Brytanii
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jakub Ceglarz (oprac.), Polacy uciekają z Wielkiej Brytanii. Spadek o 116 tysięcy [online], money.pl, 24 maja 2019 [dostęp 2019-05-26] (pol.).
- ↑ Rekordowa liczba Polaków w Wielkiej Brytanii [online], Onet.pl, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2016-08-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-26].
- ↑ a b Table 1.3: Overseas-born population in the United Kingdom, excluding some residents in communal establishments, by sex, by country of birth, January 2013 to December 2013. Office for National Statistics, 2 lipca 2015.
- ↑ Robert Booth, Polish now England’s second language [online], DAWN, 1 lutego 2013 (ang.).
- ↑ Melissa Thompson, Poles vault: Polish leaps up language list to become second most common in England [online], Mirror, 30 stycznia 2013 (ang.).
- ↑ Dane z rejestru wyborczego potwierdzają: spada liczba Polaków w Londynie [online], Onet.pl, 6 lipca 2019 [dostęp 2019-07-06] (pol.).
- ↑ Polacy w Wielkiej Brytanii [online], Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP [dostęp 2015-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-22].
- ↑ Polscy imigranci sobie, Brytyjczycy sobie. Raport z Peterborough [online], Onet.pl, 4 maja 2016 [dostęp 2016-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-05] (pol.).
- ↑ Polish London [online], BBC London, 26 maja 2005 [dostęp 2015-09-07].
- ↑ Colin Holmes: John Bull’s Island: Immigration and British Society 1871–1971. Basingstoke: Macmillan, 1988.
- ↑ Kathy Burrell, Migrant memories, migrant lives: Polish national identity in Leicester since 1945, „Transactions of the Leicestershire Archaeological and Historical Society”, 76, 2002, s. 59–77.
- ↑ Jakub Krupa, Ponad milion Polaków, „Cooltura” (35), 1 września 2017.
- ↑ GUS, Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004-2020 [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-02-21] (pol.).
- ↑ Rekordowa populacja Polaków w Wielkiej Brytanii. bankier.pl, 2018-05-25. [dostęp 2018-05-27].
- ↑ Population of the UK by country of birth and nationality - Office for National Statistics [online], www.ons.gov.uk [dostęp 2024-02-21].
- ↑ POSK :: Główna Strona [online], posk.org [dostęp 2018-10-21] (ang.).
- ↑ Polacy popełniają najwięcej przestępstw na Wyspach. Wyprzedzają imigrantów z innych krajów UE [online], Onet.pl, 21 lutego 2016 [dostęp 2016-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-22] (pol.).
- ↑ Londyn: tysiąc Polaków w brytyjskich więzieniach [online], Onet.pl, 29 lipca 2016 [dostęp 2016-08-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-01] (pol.).
- ↑ Polak zakatowany w Anglii. [online], 31 sierpnia 2016 [dostęp 2016-09-12] (pol.).
- ↑ Instytut Duszpasterstwa Emigracyjnego: Msze po polsku, Wielka Brytania. [dostęp 2017-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-01)].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-06-06].
| Autochtoniczni Polacy poza RP | |
|---|---|
| Polonia w Europie | |
| Polonia poza Europą |
|
