Polskie Zakłady Lotnicze
 PZL M-28 Skytruck | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Adres |
ul. Wojska Polskiego 3 |
| Data założenia |
1938 / 1998 |
| Forma prawna | |
| Prezes |
Janusz Zakręcki |
| Udziałowcy | |
| Nr KRS | |
| Dane finansowe | |
| Kapitał zakładowy |
239.126.000,- zł |
Położenie na mapie Mielca  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu mieleckiego  | |
 50°18′21,1″N 21°27′53,0″E/50,305861 21,464722
| |
| Strona internetowa | |
Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. (PZL Mielec) – największe zakłady lotnicze w Polsce, ulokowane w Mielcu w województwie podkarpackim. Powstały w 1938 roku jako zakład WP-2 Państwowych Zakładów Lotniczych. Po II wojnie światowej stały się największą polską wytwórnią lotniczą, budując samoloty głównie na eksport i nosząc od 1949 roku nazwę WSK Mielec (Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego), a następnie WSK „PZL-Mielec”. W 1998 roku w wyniku restrukturyzacji stały się niezależnym podmiotem gospodarczym. Tereny przedsiębiorstwa działają w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Euro-Park Mielec. Od 2007 r. jest to spółka zależna amerykańskiego Sikorsky Aircraft Corporation (obecnie Lockheed Martin Helicopter Company).
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1936 roku w planie budowy COP znalazła się wytwórnia lotnicza w Mielcu, która miała wejść w skład Państwowych Zakładów Lotniczych jako jej Wytwórnia Płatowców nr 2. Budowę rozpoczęto 1 września 1938 roku, a w lipcu 1939 roku mury fabryki opuścił pierwszy zmontowany tam (z części dostarczonych z zakładów na Okęciu) samolot PZL.37 Łoś[2]. Zakłady zatrudniały wówczas 700 osób[2]. Do wybuchu wojny, łącznie z warszawską wytwórnią zmontowano ich ok. 120. Maszyny brały udział w początkowej fazie II wojny światowej.
Po zajęciu Mielca 13 września 1939 roku przez wojska niemieckie, zakłady zostały włączone do przedsiębiorstwa Heinkel[3]. Prowadzono w nich produkcję podzespołów bombowców He 111 (usterzenia[3]), He 177 Greif i myśliwców nocnych He 219 oraz montaż bombowców He 111 i remonty samolotów, m.in. He 111 i Junkers Ju 52[2]. Pracowało w nich w 1944 roku do 5500 osób[2]. W lipcu 1944 Niemcy wycofali się, zabierając maszyny i oprzyrządowanie, natomiast nie zdążyli wysadzić w powietrze budynków (jak w wytwórni na Okęciu)[4]. 6 sierpnia 1944 zakłady przejęto pod administrację radziecką, nadal prowadząc w nich remonty samolotów[3].
22 lipca 1945 zakłady zostały zwrócone stronie polskiej i otrzymały nazwę Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL) – Zakład Nr 1 w Mielcu[3]. 15 listopada 1945 oblatano tam prototyp pierwszego samolotu – szkolno-łącznikowego PZL S-1, jednakże oprócz niego, zakłady początkowo zajmowały się remontami samolotów i produkcją pozalotniczą (aluminiowe sprzęty AGD, wagi, drewniane i metalowe karoserie autobusowe, zabudowy dla samochodów strażackich na podwoziach Bedford)[5]. W 1948 wyprodukowano 10 samolotów Szpak-4T, będących pierwszymi samolotami produkowanym seryjnie w Polsce po wojnie[2]. Zakłady zatrudniały w 1946 roku 800, a w 1949 roku 1160 osób[2].
W 1949 roku zakłady zmieniły nazwę na Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego, Zakład nr 1 w Mielcu, w skrócie WSK-1 Mielec[2]. W 1950 roku zdecydowano o znacznej rozbudowie zakładów, w związku z planami masowej produkcji licencyjnej samolotów radzieckich[5]. Podjęto produkcję odrzutowych myśliwców MiG-15 i MiG-17, jako Lim-1, Lim-2, Lim-5, Lim-6. Od 1960 roku produkowano na licencji najliczniejszy typ samolotu z Mielca – wielozadaniowy dwupłat An-2, w większości na eksport do ZSRR[6]. Powstało także kilka własnych prototypów, jak PZL M-2 (pierwszy całkowicie metalowy samolot sportowy skonstruowany w Polsce po wojnie), PZL M-4 Tarpan, PZL S-4 Kania, lecz nie weszły do produkcji[7].
Przejściowo w latach 1970–1975 zakłady nosiły nazwę WSK Delta-Mielec, a od 1975 roku przywrócono przedwojenną nazwę Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Mielec”[2]. 19 października 1998 przedsiębiorstwo państwowe przekształcono w spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o, w skrócie PZL Mielec[2].
WSK otrzymał tytuł „Zakład Pracy Socjalistycznej”, a w 1978 załoga zakładu została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy I klasy[8].
Od 2002 roku spółka PZL Mielec generowała straty, a także miała problemy z płynnością finansową przy jednoczesnym braku zdolności kredytowej i wysokim poziomie zadłużenia oraz trudnościami w utrzymaniu się na rynku i zagrożeniem upadłością firmy w 2007 roku[9]. 5 grudnia 2005 roku PZL Mielec zawarła umowę z Ministerstwem Obrony Narodowej na dostawę 2 sztuk samolotów M-28 z silnikami PT 6A - 65 B, następnie aneksem do umowy rozszerzono o kolejne 3 samoloty M-28B/B[9]. 15 grudnia 2006 roku Walne Zgromadzenie Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. wyraziło zgodę na zbycie na rzecz spółki United Techologies Holdings S.A. posiadanych przez agencję udziałów spółki Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. w Mielcu za łączną cenę 66 milionów złotych[9]. 16 marca 2007 roku Agencja Rozwoju Przemysłu sprzedała 100% udziałów PZL Mielec amerykańskiej spółce United Technologies Holdings S.A. za 66 mln zł[10], przez co zakłady stały się spółka zależną Sikorsky Aircraft Corporation[11]. Sprawą prywatyzacji Mielca zajmowała się prokuratura[12]. Według Agencji Rozwoju Przemysłu S.A., która była poprzednim właścicielem zakładów spółka bez powiązania kapitałowego z silnym inwestorem strategicznym nie miałyby szans na utrzymanie się na rynku w perspektywie najbliższych wtedy kilku lat[9].
W lipcu 2015 roku spółka Sikorsky Aircraft Corporation została zakupiona przez amerykański koncern Lockheed Martin za 9 miliardów dolarów.
Wyroby[edytuj | edytuj kod]
Samoloty[edytuj | edytuj kod]
- Dawniej
- PZL.37 Łoś
- CSS-13 (180[2])
- Lim-1
- Lim-2
- Lim-5
- Lim-6
- An-2 (11.954, w tym: 7880 rolniczych An-2R, 1640 transportowo-pasażerskich An-2TP, 1344 transportowych An-2T, 816 pasażerskich An-2P, 154 morskich pływakowych An-2M, 52 transportowo-desantowych An-2TD, 44 salonek An-2P Lux[2])
- TS-8 Bies (229[2])
- TS-11 Iskra (419[2])
- PZL M-2
- PZL M-15 (Belphegor)
- TS-16 Grot (projekt)
- PZL M-96 Iryda
- Dziś
- PZL M18 Dromader (759 do 2014[2])
- PZL M26 Iskierka
- PZL M28 Skytruck
- PZL M28B Bryza
Śmigłowce[edytuj | edytuj kod]
- S-70i Black Hawk – w Mielcu są produkowane kadłuby, belki ogonowe i podwieszenia oraz jest prowadzony montaż końcowy – pierwszy zmontowany śmigłowiec S-70i został zaprezentowany 15 marca 2010 roku[13]. Docelowo zakłady mają produkować 20 maszyn rocznie. Koszt jednego śmigłowca wynosi od 17 mln zł do 30 mln zł w zależności od wersji.
- kabiny dla śmigłowców UH-60M[13]
Rakiety[edytuj | edytuj kod]
Pozostałe[edytuj | edytuj kod]
Dawniej produkowano także wyroby niezwiązane z lotnictwem:
- Mikrus MR-300 – polski samochód osobowy produkowany przez WSK Mielec (nadwozie) we współpracy z WSK Rzeszów (silnik). W latach 1957–1960 wyprodukowano 1728 sztuk.
- AGD, w tym lodówki (1954-1966)[5]
- nadwozia autobusów, samochodów pożarniczych, sanitarek (pod koniec lat 40.)[5]
- nadwozia samochodów-chłodni (1962-1974)[6]
- nadwozia samochodów transmisyjnych telewizji (1965)[6]
- wózki golfowe i pojazdy elektryczne Melex (od 1970)[14]
- wagoniki kolejki górskiej w Zakopanem (1959)[6]
- samochodowe silniki wysokoprężne SW 680 – polska wersja silników typu 0.680 plus na licencji British Leyland, produkowana od 1966.
- aparaturę wtryskową na licencji austriackiej firmy Friedmann & Maier[15]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego numer 0000051791, stan na dzień 23. 8. 2017.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Jerzy Gruszczyński (2014), Sikorsky S-70i Black Hawk, „Nowa Technika Wojskowa – Polski przetarg śmigłowcowy”, wydanie specjalne na MSPO 2014, ISSN 1230-1655, s. 8–10.
- ↑ a b c d Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 92.
- ↑ Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 67, 92.
- ↑ a b c d Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 92–93.
- ↑ a b c d Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 97.
- ↑ Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 94–95.
- ↑ Obchody Dnia Metalowca. „Nowiny”, s. 2, nr 80 z 8–9 kwietnia 1978.
- ↑ a b c d Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa – z upoważnienia ministra – na zapytanie nr 2497 w sprawie kontrowersyjnej sprzedaży PZL Mielec, orka2.sejm.gov.pl.
- ↑ G. Lipka, To była dobra prywatyzacja, Nasz Dziennik na radiomaryja.pl, 17.01.2008 [dostęp 2015-08-08].
- ↑ Strona oficjalna.
- ↑ PZL-Mielec Prokuratura wszczęła śledztwo ws. sprzedaży PZL-Mielec.
- ↑ a b Tomasz Kwasek, Pierwszy S-70i Black Hawk z Mielca w: Lotnictwo nr 4/2010, s. 4.
- ↑ Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 98.
- ↑ Wytwórnia Aparatury Wtryskowej PZL-Mielec Sp. Z o.o. | Aparatura wtryskowa, pompy wtryskowe, odlewnia, waw.mielec.pl:80 [dostęp 2018-05-07] [zarchiwizowane z adresu 2008-04-27].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski: Polski przemysł lotniczy 1945-1973. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974.