Polskie Zakłady Lotnicze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.
Ilustracja
PZL M-28 Skytruck
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Siedziba

Mielec

Adres

ul. Wojska Polskiego 3
39-300 Mielec

Data założenia

1938 / 1998

Forma prawna

Sp. z o.o.

Prezes

Janusz Zakręcki

Udziałowcy

Lockheed Martin Helicopter Company Ltd.[1] (100%)

Nr KRS

0000051791

Dane finansowe
Kapitał zakładowy

239.126.000,- zł

Położenie na mapie Mielca
Mapa konturowa Mielca, u góry znajduje się punkt z opisem „Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.”
Położenie na mapie powiatu mieleckiego
Mapa konturowa powiatu mieleckiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o.”
Ziemia50°18′21,1″N 21°27′53,0″E/50,305861 21,464722
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
PZL.37 Łoś
SB Lim-2
TS-11 Iskra
PZL M26 Iskierka
PZL M18B Dromader
S-70i Black Hawk

Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. (PZL Mielec) – największe zakłady lotnicze w Polsce, znajdujące się w Mielcu w województwie podkarpackim. Powstały w 1938 roku jako zakład WP-2 Państwowych Zakładów Lotniczych. Po II wojnie światowej stały się największą polską wytwórnią lotniczą, budując samoloty głównie na eksport i nosząc od 1949 roku nazwę WSK Mielec (Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego), a następnie WSK „PZL-Mielec”. W 1998 roku w wyniku restrukturyzacji stały się niezależnym podmiotem gospodarczym. Od 2007 r. jest to spółka zależna amerykańskiego Sikorsky Aircraft Corporation (obecnie Lockheed Martin Helicopter Company). Tereny przedsiębiorstwa znajdują się w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Euro-Park Mielec.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1936 roku w planie budowy COP znalazła się wytwórnia lotnicza w Mielcu, która miała wejść w skład Państwowych Zakładów Lotniczych jako jej Wytwórnia Płatowców nr 2. Budowę rozpoczęto 1 września 1938 roku, a w lipcu 1939 roku mury fabryki opuścił pierwszy zmontowany tam (z części dostarczonych z zakładów na Okęciu) samolot PZL.37 Łoś[2]. Zakłady zatrudniały wówczas 700 osób[2]. Do wybuchu wojny, łącznie z warszawską wytwórnią zmontowano ich ok. 120. Maszyny brały udział w początkowej fazie II wojny światowej.

Po zajęciu Mielca 13 września 1939 roku przez wojska niemieckie, zakłady zostały włączone do przedsiębiorstwa Heinkel[3]. Prowadzono w nich produkcję podzespołów bombowców He 111 (usterzenia[3]), He 177 Greif i myśliwców nocnych He 219 oraz montaż bombowców He 111 i remonty samolotów, m.in. He 111 i Junkers Ju 52[2]. Pracowało w nich w 1944 roku do 5500 osób[2]. W lipcu 1944 Niemcy wycofali się, zabierając maszyny i oprzyrządowanie, natomiast nie zdążyli wysadzić w powietrze budynków (jak w wytwórni na Okęciu)[4]. 6 sierpnia 1944 zakłady przejęto pod administrację radziecką, nadal prowadząc w nich remonty samolotów[3].

22 lipca 1945 zakłady zostały zwrócone stronie polskiej i otrzymały nazwę Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL) – Zakład Nr 1 w Mielcu[3]. 15 listopada 1945 oblatano tam prototyp pierwszego samolotu – szkolno-łącznikowego PZL S-1, jednakże oprócz niego, zakłady początkowo zajmowały się remontami samolotów i produkcją pozalotniczą (aluminiowe sprzęty AGD, wagi, drewniane i metalowe karoserie autobusowe, zabudowy dla samochodów strażackich na podwoziach Bedford)[5]. W 1948 wyprodukowano 10 samolotów Szpak-4T, będących pierwszymi samolotami produkowanym seryjnie w Polsce po wojnie[2]. Zakłady zatrudniały w 1946 roku 800, a w 1949 roku 1160 osób[2].

W 1949 roku zakłady zmieniły nazwę na Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego, Zakład nr 1 w Mielcu, w skrócie WSK-1 Mielec[2]. W 1950 roku zdecydowano o znacznej rozbudowie zakładów, w związku z planami masowej produkcji licencyjnej samolotów radzieckich[5]. Podjęto produkcję odrzutowych myśliwców MiG-15 i MiG-17, jako Lim-1, Lim-2, Lim-5, Lim-6. Od 1960 roku produkowano na licencji najliczniejszy typ samolotu z Mielca – wielozadaniowy dwupłat An-2, w większości na eksport do ZSRR[6]. Powstało także kilka własnych prototypów, jak PZL M-2 (pierwszy całkowicie metalowy samolot sportowy skonstruowany w Polsce po wojnie), PZL M-4 Tarpan, PZL S-4 Kania, lecz nie weszły do produkcji[7].

Przejściowo w latach 1970–1975 zakłady nosiły nazwę WSK Delta-Mielec, a od 1975 roku przywrócono przedwojenną nazwę Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Mielec”[2]. WSK otrzymał tytuł „Zakład Pracy Socjalistycznej”, a w 1978 załoga zakładu została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy I klasy[8]. 1 lipca 1980 roku w WSK "PZL-Mielec" rozpoczął się strajk, który trwał do 20 lipca 1980 roku przez co zakłady lotnicze w Mielcu były jednymi z pierwszych zakładów pracy, które rozpoczęły protesty przeciwko władzy komunistycznej PRL poprzedzającymi strajki robotnicze w Sierpniu 1980 roku i porozumienia sierpniowe doprowadzające do powstania NSZZ „Solidarność”[9][10].

31 sierpnia 1989 roku w związku z pogarszającą się sytuacją ekonomiczną i społeczno-polityczną w WSK zawiązał się Międzyzakładowy Komitet Strajkowy i ogłosił pogotowie strajkowe, które zostało odwołane po negocjacjach z dyrekcją dzień później 1 września tego samego roku[11]. 7 czerwca 1991 roku zarządzeniem nr 226 ministra przemysłu Andrzeja Zawiślaka powołano komisję naprawczą WSK PZL Mielec, która rozpoczęła działalność 17 czerwca tego samego roku[11]. 14 września 1991 roku na WSK „PZL-Mielec” powołano Komitet Strajkowy w ramach protestu przeciwko pogarszającej się sytuacji przedsiębiorstwa co doprowadziło do rozmów Komitetu Strajkowego z dyrekcją i ówczesną minister przemysłu i handlu Henryką Bochniarz w dniu 20 września tego samego roku oraz obietnicami ze strony minister podjęcia wtedy konkretnych decyzji w sprawie zakładu[11]. W 1992 roku w czasie wczesnej fazy transformacji gospodarczej w Polsce doszło wskutek tego do kryzysu WSK „PZL Mielec” i rozpoczęcie procesu restrukturyzacji przedsiębiorstwa co doprowadziło do wysokiego bezrobocia i braku perspektyw w regionie w tym czasie[12]. 14 stycznia 1992 roku doszło w polskich zakładach przemysłu lotniczego do 8-godzinnego strajku generalnego podjętego przez Komisje Zakładowe NSZZ „Solidarność” i Sekcję Krajową Przemysłu Lotniczego „Solidarność”, a 30 marca 1992 roku na terenie zakładów przeprowadzono 8-godzinny strajk w ramach strajku rotacyjnego zakładów branży lotniczej[11][12]. Strajki doprowadziły do spotkania w Warszawie w dniu 8 kwietnia 1992 roku przedstawicieli zakładowych organizacji NSZZ „Solidarność” przemysłu lotniczego, w tym grupy z WSK „PZL-Mielec” z ówczesnym premierem RP Janem Olszewskim[11]. Mieleccy inicjatorzy powstania strefy ekonomicznej uzyskali też poparcie kolejnych rządów w Polsce co doprowadziło do uchwalenia ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych, która weszła w życie 23 grudnia 1994 roku[13][12]. To ostatecznie doprowadziło do powstania w 1995 roku pierwszej w Polsce Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO-PARK MIELEC[12][14].

19 października 1998 przedsiębiorstwo państwowe przekształcono w spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o, w skrócie PZL Mielec[2]. Od 2002 roku spółka PZL Mielec generowała straty, a także miała problemy z płynnością finansową przy jednoczesnym braku zdolności kredytowej i wysokim poziomie zadłużenia oraz trudnościami w utrzymaniu się na rynku i zagrożeniem upadłością firmy w 2007 roku[15]. 5 grudnia 2005 roku PZL Mielec zawarła umowę z Ministerstwem Obrony Narodowej na dostawę 2 sztuk samolotów M-28 z silnikami PT 6A - 65 B, następnie aneksem do umowy rozszerzono o kolejne 3 samoloty M-28B/B[15]. 15 grudnia 2006 roku Walne Zgromadzenie Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. wyraziło zgodę na zbycie na rzecz spółki United Techologies Holdings S.A. posiadanych przez agencję udziałów spółki Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. w Mielcu za łączną cenę 66 milionów złotych[15]. 16 marca 2007 roku Agencja Rozwoju Przemysłu sprzedała 100% udziałów PZL Mielec amerykańskiej spółce United Technologies Holdings S.A. za 66 mln zł[16], przez co zakłady stały się spółka zależną Sikorsky Aircraft Corporation[17]. Sprawą prywatyzacji Mielca zajmowała się prokuratura[18]. Według Agencji Rozwoju Przemysłu S.A., która była poprzednim właścicielem zakładów spółka bez powiązania kapitałowego z silnym inwestorem strategicznym nie miałyby szans na utrzymanie się na rynku w perspektywie najbliższych wtedy kilku lat[15].

W lipcu 2015 roku spółka Sikorsky Aircraft Corporation została zakupiona przez amerykański koncern Lockheed Martin za 9 miliardów dolarów[19].

Wyroby[edytuj | edytuj kod]

Samoloty[edytuj | edytuj kod]

Śmigłowce[edytuj | edytuj kod]

  • S-70i Black Hawk – w Mielcu są produkowane kadłuby, belki ogonowe i podwieszenia oraz jest prowadzony montaż końcowy – pierwszy zmontowany śmigłowiec S-70i został zaprezentowany 15 marca 2010 roku[20]. Docelowo zakłady mają produkować 20 maszyn rocznie. Koszt jednego śmigłowca wynosi od 17 mln zł do 30 mln zł w zależności od wersji.
  • kabiny dla śmigłowców UH-60M[20]

Rakiety[edytuj | edytuj kod]

Pozostałe[edytuj | edytuj kod]

Dawniej produkowano także wyroby niezwiązane z lotnictwem:

  • Mikrus MR-300 – polski samochód osobowy produkowany przez WSK Mielec (nadwozie) we współpracy z WSK Rzeszów (silnik). W latach 1957–1960 wyprodukowano 1728 sztuk.
  • AGD, w tym lodówki (1954-1966)[5]
  • nadwozia autobusów, samochodów pożarniczych, sanitarek (pod koniec lat 40.)[5]
  • nadwozia samochodów-chłodni (1962-1974)[6]
  • nadwozia samochodów transmisyjnych telewizji (1965)[6]
  • wózki golfowe i pojazdy elektryczne Melex (od 1970)[21]
  • wagoniki kolejki górskiej w Zakopanem (1959)[6]
  • samochodowe silniki wysokoprężne SW 680 – polska wersja silników typu 0.680 plus na licencji British Leyland, produkowana od 1966.
  • aparaturę wtryskową na licencji austriackiej firmy Friedmann & Maier[22]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego numer 0000051791, stan na dzień 23. 8. 2017.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Jerzy Gruszczyński (2014), Sikorsky S-70i Black Hawk, „Nowa Technika Wojskowa – Polski przetarg śmigłowcowy”, wydanie specjalne na MSPO 2014, ISSN 1230-1655, s. 8–10.
  3. ↑ a b c d Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 92.
  4. ↑ Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 67, 92.
  5. ↑ a b c d Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 92–93.
  6. ↑ a b c d Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 97.
  7. ↑ Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 94–95.
  8. ↑ Obchody Dnia Metalowca. „Nowiny”, s. 2, nr 80 z 8–9 kwietnia 1978. 
  9. ↑ W Mielcu otwarto wystawę „Tu rodziła się Solidarność” [online], dzieje.pl, 3 lipca 2020 [dostęp 2022-11-26] (pol.).
  10. ↑ Zapomniane strajki z początku lipca 1980 r. [online], dzieje.pl, 2 lipca 2020 [dostęp 2022-11-26] (pol.).
  11. ↑ a b c d e 1989 - 2009 - Encyklopedia Miasta Mielca [online], encyklopedia.mielec.pl [dostęp 2022-11-26].
  12. ↑ a b c d Historia, [w:] europark.arp.pl [online] [dostęp 2022-11-26].
  13. ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 123, poz. 600
  14. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 września 1995 r. w sprawie ustanowienia specjalnej strefy ekonomicznej w Mielcu (Dz.U. z 1995 r. nr 107, poz. 526)
  15. ↑ a b c d Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa – z upoważnienia ministra – na zapytanie nr 2497 w sprawie kontrowersyjnej sprzedaży PZL Mielec, orka2.sejm.gov.pl.
  16. ↑ G. Lipka, To była dobra prywatyzacja, Nasz Dziennik na radiomaryja.pl, 17.01.2008 [dostęp 2015-08-08].
  17. ↑ Strona oficjalna.
  18. ↑ PZL-Mielec Prokuratura wszczęła śledztwo ws. sprzedaży PZL-Mielec.
  19. ↑ Juliusz Sabak, Lockheed Martin kupi PZL Mielec, wraz z całym Sikorsky Aircraft [online], defence24.pl, 20 lipca 2015 [dostęp 2022-06-13] (pol.).
  20. ↑ a b Tomasz Kwasek, Pierwszy S-70i Black Hawk z Mielca w: Lotnictwo nr 4/2010, s. 4.
  21. ↑ Babiejczuk i Grzegorzewski 1974 ↓, s. 98.
  22. ↑ Wytwórnia Aparatury Wtryskowej PZL-Mielec Sp. Z o.o. | Aparatura wtryskowa, pompy wtryskowe, odlewnia [online], waw.mielec.pl:80 [dostęp 2018-05-07] [zarchiwizowane z adresu 2008-04-27].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski: Polski przemysł lotniczy 1945-1973. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Przemysł samochodowy w Polsce
Przedsiębiorstwa
Funkcjonujący
producenci pojazdów
z zagranicznym kapitałem
Byli producenci
pojazdów
z zagranicznym kapitałem
Komponenty
Inne
Powiązane tematy
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polskie_Zakłady_Lotnicze&oldid=73106214”