Pomnik Lotnika w Warszawie
 Pomnik Lotnika | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce |
skrzyżowanie ulicy Żwirki i Wigury z ulicą Wawelską |
| Typ pomnika | |
| Projektant | |
| Całkowita wysokość |
15 m |
| Data odsłonięcia |
11 listopada 1932 |
| Data likwidacji |
1944 (plac Unii Lubelskiej) |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°12′58,78″N 20°59′17,99″E/52,216328 20,988331
| |
Pomnik Lotnika – monument upamiętniający polskich lotników znajdujący się na rondzie u zbiegu ulic Żwirki i Wigury, Wawelskiej i Raszyńskiej. Jest rekonstrukcją zniszczonego w 1944 pomnika z placu Unii Lubelskiej.
Rzeźba przedstawia postać pilota wspartego o śmigło.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy pomnik (1932–1944)[edytuj | edytuj kod]
Rzeźbę zaprojektował w 1923 Edward Wittig (artyście pozował major Leonard Zbigniew Lepszy)[1]. Model pomnika był prezentowany w 1929 na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Odsłonięcia dokonano 11 listopada 1932 na placu Unii Lubelskiej (na skraju Pola Mokotowskiego, gdzie wówczas znajdowało się warszawskie lotnisko). Monument był zwrócony frontem w kierunku wylotu alei Szucha. Autorem granitowego cokołu oraz otoczenia pomnika był Antoni Jawornicki. Odlew figury lotnika wykonano w warszawskich Zakładach Metalurgicznych L. Kranca i T. Łempickiego[2].
Budowa pomnika została sfinansowana ze składek społecznych oraz wpływów z imprez lotniczych. Pomnik był jednym z pierwszych w Europie monumentów poświęconych lotnictwu.
W 1942 na cokole pojawiły się kotwice Polski Walczącej wykonane przez Jana Guta i Jana Bytnara „Rudego” za pomocą specjalnie skonstruowanego przez „Rudego” tzw. wiecznego pióra. Po wojnie dwa kamienne bloki z cokołu, w tym ten ze śladem kotwicy, zostały przeniesione pod budynek Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, a w 1981 pod Muzeum Woli[3].
W 1944 pomnik został zniszczony przez Niemców podczas planowego wyburzania miasta po upadku powstania warszawskiego. Fragmenty rzeźby odnaleziono po wojnie na terenie wolskich zakładów Lilpop, Rau i Loewenstein[4].
Szczątki oryginalnego cokołu pomnika Lotnika zostały porzucone w parku im. 13 września 1944 (od 2005 park im. płk. Jana Szypowskiego „Leśnika”) przy ulicy Kwatery Głównej na Grochowie[5]. Fragment cokołu został również wykorzystany do budowy pomnika Pamięci Pilotów RAF na Woli[6] oraz pomnika Grenadierów przy ulicy Grenadierów na Grochowie.
Rekonstrukcja (1967)[edytuj | edytuj kod]
Zniszczony monument został wiernie zrekonstruowany przez Alfreda Jesiona na podstawie zachowanych materiałów Wittiga. Brązowy, 6-metrowy odlew o wadze 5 ton wykonały Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych. Na frontowej ścianie 9-metrowego cokołu z jasnoszarego granitu śląskiego znajduje się wyrzeźbiona szachownica lotnicza. Lotnik jest zwrócony w kierunku ul. Żwirki i Wigury
Odsłonięcia zrekonstruowanego monumentu dokonano 9 września 1967 u wylotu reprezentacyjnej alei prowadzącej od portu lotniczego Warszawa-Okęcie. Tego dnia pod pomnikiem odbyła się również uroczysta promocja oficerów szkół lotniczych, a następnie parada powietrzna i defilada wojskowa[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Monument w swojej pierwszej lokalizacji na placu Unii Lubelskiej 
Zbliżenie pomnika, widok w kierunku
ul. Puławskiej
„Kotwica” – znak Polski Walczącej namalowany w 1942 na cokole pomnika przez Jana Bytnara 
Fragment cokołu pomnika ustawiony w parku im. płk. Jana Szypowskiego „Leśnika”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1990, s. 47.
- ↑ Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 143. ISBN 83-7181-084-9.
- ↑ Barbara Wachowicz: Rudy, Alek, Zośka. Gawęda o bohaterach „Kamieni na szaniec”. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2007, s. 264–265. ISBN 978-83-7399-219-1.
- ↑ Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 664
- ↑ Sławomir Kasjaniuk: Pomnik Lotnika - Warszawa. lotniczapolska.pl, 7 sierpnia 2008. [dostęp 2009-05-13].
- ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2003, s. 88.
- ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1990, s. 49.