50°15′49″N 19°01′26″E/50,263611 19,023889Pomnik Powstańców Śląskich
 kwiecień 2007 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ pomnika |
znicz, grupa rzeźb |
| Projektant |
rzeźbiarz Gustaw Zemła |
| Fundator |
Stołeczny Fundusz Odbudowy Stolicy |
| Materiał | |
| Data budowy |
1967[1] |
| Data odsłonięcia |
1 września 1967(dts) |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
| 50°15′49″N 19°01′26″E/50,263611 19,023889
| |
Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach (śl. Dynkmal Ślůnskich Powstańcůw) – pomnik upamiętniający trzy wystąpienia zbrojne ludności śląskiej przeciwko władzom niemieckim, mające na celu wywalczenie przyłączenia Górnego Śląska do Polski.
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Znajduje się w pobliżu katowickiego ronda gen. Jerzego Ziętka[2] przy alei Wojciecha Korfantego, w parku Powstańców Śląskich.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kamień węgielny pod budowę pomnika wmurowano 3 maja 1966, w czasie obchodów jubileuszu Tysiąclecia Państwa Polskiego[3]. Pomnik odsłonięto 1 września 1967 roku. Autorami projektu byli rzeźbiarz prof. Gustaw Zemła i architekt Wojciech Zabłocki[2]. Stalowa konstrukcja została odlana w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych. Wybudowano go na miejscu cmentarza żołnierzy Armii Czerwonej[4], których mogiły ekshumowano i przeniesiono do parku Tadeusza Kościuszki[2][5][6].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Pomnik ma formę trzech orlich skrzydeł symbolizujących trzy powstania śląskie z lat 1919–1921. Sfinansowanie budowy tak okazałego pomnika nastręczało problemów ze względu na wysoki koszt. Ówczesny wojewoda gen. Jerzy Ziętek z konsekwencją i cierpliwością zabiegał w stolicy o dofinansowanie tego przedsięwzięcia. Ostatecznie stanęło na tym, że został ufundowany przez społeczeństwo Warszawy (Stołeczny Fundusz Odbudowy Stolicy[7]), jako dar dla społeczeństwa Górnego Śląska. Jest jednym z symboli Katowic[8].
Odlewy z brązu wykonały Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych. Konstrukcja waży 60 ton. Teren wokół znicza i skrzydeł wyłożono granitem[7].
Pierwotnie na pionowej skarpie od strony katowickiego ronda widniały nazwy miejscowości – pól bitewnych. Następnie, podczas budowy Drogowej Trasy Średnicowej i przebudowy Ronda w latach 2004–2005, zostały skradzione. Ponownie nazwy miejscowości, głównie dzięki interwencjom mieszkańców, wróciły na skarpę w 2016 r[9][10].
Park[edytuj | edytuj kod]
Drzewostan przy pomniku jest pozostałością ogrodu znajdującego się przy Zamku Thiele-Wincklerów, istniejącego w miejscu dzisiejszego Hotelu Katowice i parku Powstańców Śląskich[11].
Filatelistyka[edytuj | edytuj kod]
Poczta Polska wyemitowała 21 lipca 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający Pomnik Powstańców Śląskich o nominale 60 gr. Autorem projektu znaczka był Ryszard Dudzicki. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[12]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-19]. (pol.).
- ↑ a b c 90. rocznica wybuchu III powstania śląskiego. Dowiedz się więcej o katowickich Skrzydłach (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-06-19].
- ↑ Jakub Kowalski. Milenium czy tysiąclecie?. „Rzeczpospolita”. 300 (7897), s. PR-004, 24 grudnia 2007. Warszawa: Presspublica. ISSN 0208-9130.
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 53, ISBN 978-83-7729-502-1.
- ↑ Pomnik Powstańców Śląskich trzeba remontować. www.portal.katowice.pl. [dostęp 2011-06-19]. (pol.).
- ↑ Waldemar Jama, Aleksandra Niesyto: Cmentarze Katowic. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1997, s. 36. ISBN 83-907154-5-7.
- ↑ a b Jak powstawał Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, 1965-1967. katowice.ap.gov.pl. [dostęp 2023-01-20]. (pol.).
- ↑ Henryka Wach-Malicka: Znacie historię pomnika Powstańców Śląskich w Katowicach?. Dziennik Zachodni. [dostęp 2017-02-10]. (pol.).
- ↑ Odtworzono napisy na pomniku Powstańców Śląskich w Katowicach. Dzieje.pl, 2016-06-27. [dostęp 2017-02-10]. (pol.).
- ↑ Justyna Przybytek: Na bastionie Pomnika Powstańców Śląskich znów są nazwy śląskich miejscowości. katowice.naszemiasto.pl, 2016-07-02. [dostęp 2017-02-10]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Uchwała Rady Miasta Katowice w sprawie nadania nazwy placowi położonemu na terenie miasta Katowice „Park Powstańców Śląskich”. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-19]. (pol.).
- ↑ Marek Jedziniak: Pomnik Powstańców Śląskich. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-31]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, red. Ewa Chojecka, wydawca: Muzeum Śląskie, Katowice 2004, ISBN 83-87455-77-6, s. 453, 506.
- Katowice – Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 26.
- Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 56. ISBN 83-85831-35-5.
