Pomnik Syreny w Warszawie (Powiśle)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Pomnik Syreny w Warszawie
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Miejsce

ul. Wybrzeże Kościuszkowskie (w pobliżu mostu Świętokrzyskiego)

Typ pomnika

rzeźba na cokole

Projektant

Ludwika Nitschowa

Fundator

m.st. Warszawa

Całkowita wysokość

ok. 6[1] m

Data budowy

1938–1939

Data odsłonięcia

kwiecień 1939[2]

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pomnik Syreny w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pomnik Syreny w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pomnik Syreny w Warszawie”
Ziemia52°14′24″N 21°01′53″E/52,240000 21,031389
Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Syreny – monument znajdujący się przy ul. Wybrzeże Kościuszkowskie w Warszawie.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Pomnik autorstwa Ludwiki Nitschowej powstał z inicjatywy prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego[3].

Pierwotna koncepcja monumentalnego monumentu wykonanego z zielonego szkła, o wysokości ok. 20 metrów, przedstawiającego postać Syreny ustawioną na filarze pośrodku Wisły, okazała się zbyt kosztowna i trudna technicznie w realizacji[4][5]. Ostatecznie zdecydowano się na ustawienie nad brzegiem rzeki tradycyjnego monumentu[6].

Dla prac nad rzeźbą Syreny Starzyński udostępnił rzeźbiarce halę nieczynnej kotłowni na terenie Zespołu Stacji Filtrów przy ul. Koszykowej 81[7][8]. Dyrekcja Stacji Filtrów przydzieliła jej także do pomocy dwóch pracowników fizycznych[9]. Praca nad rzeźbą trwała kilka miesięcy, prawdopodobnie od jesieni 1936 lub początku 1937[9]. Do opracowania głowy i korpusu Syreny Nitschowej pozowała studentka etnografii Uniwersytetu Warszawskiego Krystyna Krahelska[10][6]. Była to kuzynka Wandy Krahelskiej-Filipowicz, przyjaciółki rzeźbiarki[9]. Nitschowa opisała Krahelską jako „wysoką, świetnie zbudowaną, mocną dziewczynę o słowiańskim, a raczej polskim typie urody”[9]. Przyjęła ona propozycję rzeźbiarki, ale nie rozgłaszała tego faktu wśród znajomych[9]. Pozowała jej w pozycji klęczącej, trzymając w prawej ręce miecz[11]. Twarz Syreny nie jest jednak jej twarzą, a rzeźbę zaczęto kojarzyć z Krahelską po wojnie, kiedy Nitschowa w jednym z wywiadów ujawniła jej nazwisko[9].

Model rzeźby został zaprezentowany po raz pierwszy podczas I Ogólnopolskiego Salonu Rzeźby w stołecznym Instytucie Propagandy Sztuki w maju 1937[12][13]. Była to największa praca ze 155 przyjętych do Salonu[13].

Wysoka na 2,75 m rzeźba została odlana z brązu w 1938 w warszawskim zakładzie Braci Łopieńskich przy ul. Hożej 55[14][3]. Z powodu wielkości rzeźby odlewano ją w częściach, które po wygładzeniu i wycyzelowaniu zmontowano przy pomocy śrub, a na końcu wykonano patynowanie[15].

Monument Syreny planowano ustawić przy ul. Wybrzeże Kościuszkowskie u wylotu ul. Tamka, równolegle do nurtu Wisły[5][15]. Miejsce wybrał Stefan Starzyński z doradcami oraz Ludwika Nitschowa[15]. Ta lokalizacja miała podkreślać jej związek z rzeką utrwalony w legendzie o symbolu stolicy[5]. Była również zgodna z hasłem Stefan Starzyńskiego „frontem do Wisły”[8]. Miasto pokryło koszty budowy monumentu[4].

Pomnik został ustawiony nad Wisłą na początku kwietnia 1939[2]. Nie było oficjalnej uroczystości odsłonięcia, a prasa warszawska zamieściła tylko krótkie wzmianki o nowym monumencie i jego zdjęcia[2]. Do wybuchu II wojny światowej nie zrealizowano także wszystkich elementów jego otoczenia, m.in. rzeźb mew zrywających się do lotu, które miały być umieszczone przy krawędzi basenu[16]. Ich modele i odlewy zostały zniszczone w czasie wojny[1]. Planowano również budowę tarasu widokowego na dolnym bulwarze, aby Syrena mogła być oglądana od strony rzeki[17].

Rzeźba przedstawia postać Syreny z uniesionym mieczem i tarczą[4]. Jej włosy są zebrane w kok na karku[18]. Wzrok ma skierowany na północ, a jej mocny kobiecy korpus osłania trzymana w lewej ręce okrągła, lekko wypukła tarcza[17]. Na tarczy znajduje się wizerunek orła w koronie, wokół którego biegnie napis „Warszawa”[6][17]. Syrena ma w tle rzekę i drzewa na praskim brzegu[17]. Autorem cokołu składającego się z trzech bloków piaskowca umieszczonych w basenie był Stanisław Pomian-Połujan[7].

Monument miał upamiętniać herb Warszawy i przyczynić się do podniesienia estetyki bulwarów wiślanych[19].

Podczas okupacji niemieckiej żaden z dwóch warszawskich pomników Syreny nie znalazł się na liście monumentów przeznaczonych do rozbiórki[20]. Nie zostały one również zniszczone po upadku powstania warszawskiego[20]. Prawdopodobnie stało się tak, gdyż obydwa znajdowały się nad Wisłą, która od września 1944 stanowiła linię frontu[20]. Pomnik został jednak uszkodzony. W 1949 pracownia Braci Łopieńskich, bez zdejmowania rzeźby z cokołu, załatała 35 drobnych przestrzelin Syreny[16].

W 1966 monument był remontowany, uruchomiono także fontannę z basenem[21].

Inne informacje[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 100. ISBN 83-88973-59-2.
  2. ↑ a b c Stefan K. Kuczyński, Mieczysław Wieruszewski. Pomnik Syreny nad Wisłą. „Kronika Warszawy 3(47)”, s. 64, 1981. 
  3. ↑ a b Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 140. ISBN 83-7181-084-9.
  4. ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 300. ISBN 83-01-08836-2.
  5. ↑ a b c Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 53. ISBN 83-7005-211-8.
  6. ↑ a b c Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 98.
  7. ↑ a b Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 54. ISBN 83-7005-211-8.
  8. ↑ a b Stefan K. Kuczyński, Mieczysław Wieruszewski. Pomnik Syreny nad Wisłą. „Kronika Warszawy 3(47)”, s. 58, 1981. 
  9. ↑ a b c d e f Stefan K. Kuczyński, Mieczysław Wieruszewski. Pomnik Syreny nad Wisłą. „Kronika Warszawy 3(47)”, s. 59, 1981. 
  10. ↑ Hanna Michalska i in.: Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 211. ISBN 83-06-01195-3.
  11. ↑ Stefan K. Kuczyński, Mieczysław Wieruszewski. Pomnik Syreny nad Wisłą. „Kronika Warszawy 3(47)”, s. 60, 1981. 
  12. ↑ Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 97.
  13. ↑ a b Stefan K. Kuczyński, Mieczysław Wieruszewski. Pomnik Syreny nad Wisłą. „Kronika Warszawy 3(47)”, s. 61, 1981. 
  14. ↑ Paweł Giergoń: Warszawa – Posąg Syreny. sztuka.net. [dostęp 2018-02-07]. (pol.).
  15. ↑ a b c Stefan K. Kuczyński, Mieczysław Wieruszewski. Pomnik Syreny nad Wisłą. „Kronika Warszawy 3(47)”, s. 613, 1981. 
  16. ↑ a b Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 55. ISBN 83-7005-211-8.
  17. ↑ a b c d Stefan K. Kuczyński, Mieczysław Wieruszewski. Pomnik Syreny nad Wisłą. „Kronika Warszawy 3(47)”, s. 65, 1981. 
  18. ↑ Włosy warszawskiej Syrenki z pomnika, który stoi nad Wisłą... Milionerzy. eska.pl, 8 czerwca 2021. [dostęp 2021-06-10].
  19. ↑ Stefan K. Kuczyński, Mieczysław Wieruszewski. Pomnik Syreny nad Wisłą. „Kronika Warszawy 3(47)”, s. 66, 1981. 
  20. ↑ a b c Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 107.
  21. ↑ Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 128.
  22. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 511. ISBN 83-01-08836-2.
  23. ↑ Jerzy Majewski, Dariusz Bartoszewicz, Tomasz Urzykowski: Spacerownik warszawski. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2007, s. 35. ISBN 978-83-60225-96-7.
  24. ↑ Tablica upamiętniająca przyznanie Warszawie Orderu Virtuti Militari. [w:] Polska Agencja Prasowa [on-line]. samorzad.pap.pl, 9 listopada 2006. [dostęp 2021-11-09].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pomnik_Syreny_w_Warszawie_(Powiśle)&oldid=69007628”