Portal:Śródziemie/Artykuł miesiąca/2016
Zestawienie artykułów prezentowanych w Portalu Śródziemie w rubryce Artykuł miesiąca w 2016 roku.
Styczeń[edytuj | edytuj kod]
Trzeciego stycznia 1892 roku urodził się John Ronald Reuel Tolkien. Był angielskim filologiem, filozofem chrześcijański i jednym z prekursorów gatunku fantasy, spod jego ręki wyszły powieści Hobbit oraz Władca Pierścieni, które zapewniły mu międzynarodową sławę.
Te dwa utwory, jak i nieukończony Silmarillion, osadzone były w Śródziemiu, kontynencie z mitycznej wizji przeszłości Ziemi. Poza nim napisał kilka krótkich form, opowiadań baśniowych nie związanych, lub luźno związanych, z wielką mitologią (tzw. legendarium Śródziemia), którą tworzył praktycznie przez całe życie. Pierwsze wersje jego tekstów, jak i niewydane za życia materiały, opublikowano w dwunastotomowym cyklu History of the Middle-earth, opracowanym i wydanym przez syna, Christophera.
Tolkien był profesorem filologii i literatury staroangielskiej na Uniwersytecie Oksfordzkim. Opublikował ponad 100 prac z tej dziedziny oraz z zakresu literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, wydawanego zaraz po I wojnie światowej, Oxford English Dictionary. Miał znaczący wpływ na rozwój badań nad poematem Beowulf. Za dorobek naukowy i literacki otrzymał wiele nagród i honorowych doktoratów w Holandii, Irlandii, Anglii, Francji i Stanach Zjednoczonych, oraz najwyższe wyróżnienie państwowe – Order Imperium Brytyjskiego, odznaczenie przyznawane najwybitniejszym brytyjskim twórcom i najsłynniejszym osobistościom.
Luty[edytuj | edytuj kod]
Galadriela – kobieta z rasy elfów, z królewskiego rodu plemienia Ñoldorów. Uważana za jedną z największych Eldarów, może ustępującą jedynie Fëanorowi, chociaż mądrzejszą od niego, wymienianą także obok Lúthien.
Była córką Finarfina i Eärweny, siostrą Finroda Felagunda, Angroda i Aegnora. Urodziła się w 1362 roku Dwóch Drzew w Amanie w okresie jego największej świetności. Jej pragnienie władzy doprowadziło do tego, że wyruszyła stamtąd na kontynent Środziemia, po zatruciu Dwóch Drzew, w tym samym czasie co Fëanor i wszyscy namówieni do wyprawy po Silmarile. Przybyła do Doriathu, gdzie otrzymywała rady i nauki od Meliany.
Odrzucając możliwość powrotu wraz z końcem Pierwszej Ery, wbrew przebaczeniu Valarów pozostała w Śródziemiu wraz ze swoim małżonkiem Celebornem i z nim po jakimś czasie osiedliła się w Lothlórien, którego była władczynią aż do końca Trzeciej Ery. Przez tysiąclecia kraina ta była chronione dzięki Nenyi, Pierścieniowi Wody, który Galadriela otrzymała od Celebrimbora. W czasie Wojny o Pierścień udzieliła gościny Drużynie Pierścienia, a po pokonaniu Saurona odpłynęła na Zachód.
Marzec[edytuj | edytuj kod]
Bitwa na polach Pelennoru – jedna z najważniejszych batalii Wojny o Pierścień, stoczona 15 marca 3019 roku Trzeciej Ery, pomiędzy sprzymierzonymi wojskami Gondoru i Rohanu a armią Mordoru.
Miejscem tego wielkiego starcia był obszar Pelennoru, rozległego i ufortyfikowanego przedpola Minas Tirith, stolicy Gondoru. Bitwa miała bardzo dramatyczny przebieg, trwała cały dzień, a szala zwycięstwa kilkukrotnie wahała się na rzecz jednej lub drugiej strony.
W walce śmierć poniósł Théoden, władca Rohanu, jak również Wódz Nazgûli, który stał na czele sił Saurona. Okoliczności w jakich zginął upiór, zabity przez księżniczkę Éowinę i hobbita Merry’ego, były wypełnieniem przepowiedni elfa Glorfindela:
Nigdy już nie wróci do tej krainy. Zguba dosięgnie go daleko stąd, nieprędko i nie z ręki męża.
W trylogii filmowej Władca Pierścieni, wyreżyserowanej przez Petera Jacksona, sceny bitwy na polach Pelennoru są jednymi z najbardziej widowiskowych fragmentów jej trzeciej części, Powrotu króla. Jednak przebieg filmowej batalii w znacznym stopniu odbiega od opisu z powieści.
Kwiecień[edytuj | edytuj kod]
Thorin Dębowa Tarcza – krasnolud, król plemienia Durina, jedyny syn Thráina II. Był przywódcą wyprawy, podjętej w 2941 Trzeciej Ery, której celem było odzyskanie bogactw Samotnej Góry, dawnej siedziby plemienia, zajętej przez smoka Smauga.
Swój przydomek, Dębowa Tarcza, zawdzięczał udziałowi w bitwie w dolinie Azanulbizar. Podczas walki z orkami Thorin stracił tarczę, odrąbał więc toporem gałąź dębu i używał jej bądź jak tarczy, bądź jako pałki.
W trylogii filmowej Hobbit, wyreżyserowanej przez Petera Jacksona, Thorina Dębową Tarczę zagrał Richard Armitage.
Maj[edytuj | edytuj kod]
Aragorn II był szesnastym Wodzem Dúnedainów Północy, jednym z bohaterów Wojny o Pierścień, a po jej zakończeniu władcą i odnowicielem Zjednoczonego Królestwa Arnoru i Gondoru, .
Urodził się 1 marca 2931 roku Trzeciej Ery. Był synem Arathorna II i jego żony Gilraeny, bezpośrednim potomkiem Elendila i Isildura, założycieli dynastii królów Gondoru i Arnoru.
Znano go pod wieloma innymi imionami m.in. Estel, Elessar, Obieżyświat, Thorongil.
W filmie Władca Pierścieni, w reżyserii Petera Jacksona, Aragorna zagrał Viggo Mortensen.
Czerwiec[edytuj | edytuj kod]
Boromir – Dúnadan z Gondoru, starszy syn namiestnika Denethora II i brat Faramira, członek Drużyny Pierścienia.
W filmowej ekranizacji Władcy Pierścieni, reżyserowanej przez Petera Jacksona, w jego postać wcielił się Sean Bean.
Od młodości pasjonowała go walka i broń. Okazał się znakomitym wojownikiem i dowódcą. Z tych powodów był wysoko ceniony, zarówno w Gondorze, jak i Rohanie. Denethor, który stawiał go dużo wyżej niż Faramira, co jednak nie popsuło relacji między synami namiestnika.
Bracia jednak kochali się szczerze od dzieciństwa (...). Później też nie powstała między nimi nigdy zazdrość ani rywalizacja o łaski ojcowskie i o pochwały ludzkie.
Wydarzenia Wojny o Pierścień rzuciły Boromira daleko od ojczystego królestwa, do którego nigdy już nie powrócił.
Lipiec[edytuj | edytuj kod]
„Dość mroczna epoka” – tak Tolkien w liście do M. Waldmana nazwał Drugą Erę. Zaczęła się wraz z ostatecznym pokonaniem Morgotha w Wojnie Gniewu, a skończyła pierwszym pokonaniem Saurona. Trwała 3441 lat słonecznych.
Na początku Drugiej Ery powstało królestwo Númenoru. Historia tego państwa-wyspy opowiada o jego drodze od pomyślnego, pokojowego rozwoju, przez zapanowanie nad częścią kontynentu Śródziemia, pokonanie armii Saurona i osiągnięcie największej potęgi w ówczesnym świecie do upadku pod falami morza.
Tymczasem po Wojnie Gniewu kontynent Śródziemia uległ znacznym zmianom. Powstały nowe królestwa elfów, takie jak Lindon, Eregion, Lothlórien i Leśne Królestwo. Sauron, który został w Śródziemiu, by naprawić wojenne zniszczenia i stworzyć tam drugi raj, występując pod imieniem Pana Darów przekonał elfów do wykucia Pierścieni Władzy. Około 100 lat później wykuł Jedyny Pierścień, co poskutkowało wybuchem wojny i ujawnieniem się „teokracji zła”. Pod koniec Drugiej Ery Sauron doprowadził do upadku Númenor, po czym Dúnedainowie przybyli do Śródziemia, gdzie założyli Arnor i Gondor, zawiązali z elfami Ostatni Sojusz i po dwunastu latach wojny pokonali Saurona.
Sierpień[edytuj | edytuj kod]
Isildur dla bohaterów Władcy Pierścieni był wielkim władcą ludzi z przeszłości Śródziemia, wywodzącym się spośród Dúnedainów z Númenoru.
Losy związały go bezpośrednio z Jedynym Pierścieniem, bowiem to za jego sprawą Sauron utracił ten przedmiot i to on sprawił, iż klejnot nie został zniszczony w końcu Drugiej Ery. ten przetrwał.
Był starszym synem Elendila Wiernego, należał do stronnictwa Wiernych. Ocalały z zagłady Númenoru, wraz z bratem Anárionem, założył nowe państwo, królestwo Gondoru. Sprawował z nim wspólnie rządy, uznając swego ojca za pierwszego władcę i zwierzchnika, noszącego tytuł Najwyższego Króla. Odegrał wybitną rolę w wojnie Ostatniego Sojuszu z Sauronem, choć początkowo musiał uciekać ze swych ziem, pokonany przez siły Mordoru.
Jego odległym potomkiem był Aragorn, jeden z Dziewięciu Wędrowców, któremu przysługiwał tytuł Dziedzica Isildura.
Wrzesień[edytuj | edytuj kod]
Drugiego września 1973 roku, w wieku osiemdziesięciu jeden lat zmarł John Ronald Reuel Tolkien, angielski filolog, filozof chrześcijański i jeden z prekursorów gatunku fantasy jako twórca opowieści osadzonych w Śródziemiu.
Opublikował ponad sto prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, Oxford English Dictionary. Zajmował się głównie językiem staroangielskim, a jego esej poświęcony eposowi Beowulf otworzył nowy rozdział w dziejach badań nad tym dziełem. Światową sławę przyniosła mu jednak twórczość pisarską, przede wszystkim zaś powieść Władca Pierścieni, napisana jako kontynuacja Hobbita.
Za dorobek naukowy i literacki otrzymał wiele nagród i honorowych doktoratów w Holandii, Irlandii, Anglii, Francji i Stanach Zjednoczonych, oraz najwyższe wyróżnienie państwowe – Order Imperium Brytyjskiego, przyznawany najwybitniejszym brytyjskim twórcom i najsłynniejszym osobistościom.
Październik[edytuj | edytuj kod]
Rivendell – słynna siedziba elfów w Śródziemiu, położona w ukrytej dolinie o stromych stokach, opodal przełomu rzeki Bruinen, u podnóży Gór Mglistych.
Założona została w 1697 roku Drugiej Ery, w czasie wojny między elfami a Sauronem. Była bezpiecznym schronieniem dla resztek Gwaith-i-Mírdain, których z podbitego Eregionu, wyprowadził Elrond.
W ciągu reszty Drugiej, jak i przez całą Trzecią Erę Rivendell, w sindarinie zwane mianem Imladris, było bezpiecznym schronieniem dla wielu wędrowców, przeciwników Władcy Ciemności. Miejsce to związane zostało z dziejami wyprawy Thorina Dębowej Tarczy, jak i przede wszystkimi z wydarzeniami Wojny o Pierścień.
Listopad[edytuj | edytuj kod]
Bitwa Pięciu Armii – batalia stoczona 23 listopada 2941 roku Trzeciej Ery pomiędzy armią goblinów i wargów a połączonymi siłami ludzi, elfów i krasnoludów.
Doszło do niej kilkanaście dni już po śmierci smoka Smauga. Podczas gdy ludzie z Esgaroth i elfowie z Mrocznej Puszczy toczyli spór z krasnoludami Thorina Dębowej Tarczy o bogactwa Samotnej Góry, nadciągnęła wielka armia goblinów, których zamysłem było wykorzystanie zamieszania i podbicie całości okolicznych ziem. W obliczu tego ataku zwaśnione strony stanęły do wspólnej walki z najeźdźcami.
Bitwa, w której brał też udział Bilbo Baggins, była niezwykle dramatyczna w przebiegu. Zwycięstwo raz było bliżej sojuszników, a raz szala przechylała się na stronę goblinów. O jej wyniku ostatecznie przesądziło przybycie Beorna.
Grudzień[edytuj | edytuj kod]
Smaug – ognisty smok skrzydlaty, największy stwór tej rasy w Trzeciej Erze.
Znęcony wieściami o bogactwie krasnoludów z Samotnej Góry, zaatakował ich siedzibę w 2770 roku. Zdobył ją i wypędził dotychczasowych mieszkańców, zabijając wielu spośród nich. Spustoszył całą okolicę i zniszczył sąsiednie miasto ludzi, Dale.
Po wielu latach, w 2941 roku Thorin Dębowa Tarcza, prawowity władca Ereboru, podjął wyprawę, pragnąc dokonać zemsty na smoku i odzyskać zagrabione bogactwa.
Według fikcyjnej etymologii Tolkiena, oryginalne imię smoka w języku mieszkańców Dale brzmiało Trágu. Pisarz zastąpił je słowem smaug, będącym formą czasu przeszłego od pierwotnego, germańskiego czasownika smeugan (staronordyckie smjúga, forma przeszła smaug), który znaczy przeciskać się przez dziurę.
W trylogii filmowej Hobbit Petera Jacksona, postać Smauga wygenerowano komputerowo, natomiast głosu użyczył mu Benedict Cumberbatch.