Porzeczka czarna
| Porzeczka czarna | |
 |
|
| Systematyka[1] | |
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | skalnicowce |
| Rodzina | agrestowate |
| Rodzaj | porzeczka |
| Gatunek | porzeczka czarna |
| Nazwa systematyczna | |
| Ribes nigrum L. Sp. pl. 1:201. 1753 |
|
Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). Pochodzi z obszarów Europy i Azji o umiarkowanym klimacie[2]. W Polsce występuje w stanie dzikim na całym niżu i w pasie wyżyn. Jest również pospolicie uprawiany. Inne nazwy: smrodina, smrodynia, smrodyńki[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Krzew do 2 m wysokości. Liście, kwiaty i owoce pokryte są licznymi gruczołkami o specyficznym zapachu.
- Łodyga
- Młode gałązki owłosione.
- Liście
- Duże, dłoniaste, 3-5 klapowe, w nasadzie ucięte lub sercowate, nierówno podwójnie piłkowane, nagie, pod spodem żywiczne gruczołki wydzielające silny, charakterystyczny zapach, za młodu na nerwach owłosione.
- Kwiaty
- Obupłciowe, niepozorne, małe, zebrane w grona wielokwiatowe, na szypułkach dłuższych od podsadek. Dno kwiatowe głęboko miseczkowate, płatki czerwone, krótsze od działek, wzniesione, tak długie jak pręciki, których jest 5. Słupek jednokomorowy, dolny.
- Owoce
- Jagody, małe, czarne, słodkawe, z nieregularnymi gruczołkami.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
- Rozwój: Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Kwitnie od kwietnia do maja, kwiaty równoczesne, zapylane przez błonkówki i muchówki[4].
- Siedlisko: nadrzeczne olszyny, wilgotne lasy.
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl/O/All. Alnetea glutinosae[5].
- Liczba chromosomów 2n= 16[6].
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Roślina była w Polsce objęta częściową ochroną gatunkową na stanowiskach naturalnych na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[7]. Od 2014 roku nie podlega ochronie. Zagrożenie dla dzikich populacji stanowi osuszanie podmokłych terenów, na których występuje, a także wykopywanie ich i zbiór do celów leczniczych[8]. W Polsce występuje we wszystkich parkach narodowych na niżu, również w licznych rezerwatach przyrody.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Roślina owocowa: na plantacjach daje cenne owoce nadające się do spożycia na świeżo i do przetworów: galaretek, dżemów, wina i soków.
- Roślina ozdobna: wyhodowane odmiany ozdobne uprawiane są w ogrodach i parkach.
- Roślina lecznicza: surowcem są liście i owoce. Mają właściwości przeciwzapalne, moczopędne i napotne. Leczy się nimi schorzenia dróg moczowych i pęcherza, nieżyty żołądka i jelit, często z innymi ziołami. Owoce zawierają duże ilości witamin, szczególnie C i PP, w przetworach korzystnie wpływają na procesy przemiany materii i zwiększają odporność organizmu[9].
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-28].
- ↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 81)
- ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
