50°23′08″N 22°33′17″E/50,385556 22,554722Potok Górny
|
||
 |
||
| Państwo |  Polska |
|
| Województwo | lubelskie | |
| Powiat | biłgorajski | |
| Gmina | Potok Górny | |
| Liczba ludności (2008) | 1.341 | |
| Strefa numeracyjna | (+48) 84 | |
| Kod pocztowy | 23-423 | |
| Tablice rejestracyjne | LBL | |
| SIMC | 0896410 | |
|
Położenie na mapie województwa lubelskiego
 Potok Górny
|
||
|
Położenie na mapie Polski
Potok Górny
|
||
| 50°23′08″N 22°33′17″E/50,385556 22,554722 |
||
Potok Górny (dopełniacz: Potoka Górnego) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Potok Górny.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Miejscowość jest siedzibą wiejskiej gminy Potok Górny.
Położenie[edytuj]
Potok Górny leży w południowo-zachodnim krańcu powiatu biłgorajskiego i za razem województwa lubelskiego, na obszarze Płaskowyżu Tarnogrodzkiego, nad rzeką Borowiną. Niedaleko wsi przebiega droga wojewódzka nr 863 w relacji Krzeszów – Cieszanów. Najbliższym miastem jest Tarnogród, w odległości ok. 15 km od Potoka.
Historia[edytuj]
W XVI wieku Potok Górny nosił nazwę Dziewiczy Potok i leżał w starostwie krzeszowskim w ziemi przemyskiej (województwo ruskie). W 1588 znalazł się w dobrach Jana Zamoyskiego a następnie Ordynacji Zamojskiej gdzie został w 1792 ośrodkiem klucza, przyjmując nazwę Potok Ordynacki. W zapisach archiwalnych istniało rozróżnienie na Potok Górny oraz Potok Dolny. Wkrótce tą pierwszą nazwą zaczęto określać obydwie części miejscowości.
W czasach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego wieś znalazła się w granicach powiatu tarnogrodzkiego (do 1842 roku). W 1867 przeszła do gminy Krzeszów w powiecie biłgorajskim. Dopiero w 1973 Potok stał się stolicą samodzielnej gminy.
Księgi parafialne dotyczące miejscowości są prowadzone w sposób ciągły od roku 1688. W tamtym okresie miejscowość liczyła ok. 200-300 mieszkańców. Najczęściej pojawiające się w końcu XVII wieku nazwiska mieszkańców: Abramek, Borek, Cios, Ćwiek, Ćwikła, Frąc, Głowik, Głupsa, Golik, Jaśków, Kmieć, Kołodziej, Konieczny, Kożuszek, Lipiec, Marmol, Mateja, Mazur, Obara, Okoń, Pączek, Przewarzaniec, Sarzyński, Siek, Strzelec, Świeć, Śniosek, Wójcik, Żygadło.
Proboszczami parafii Potok Górny byli:
- Jan Sierotka 1582-1604
- Kacper Grotowski 1605-1611
- Albert Leżański 1612-1616
- Jan Sulina 1630-1637
- Jan Purecki 1645-?
- Krzysztof Szypiński, J.T.D kanonik lwowski ? - 1692
- Maciej Mikołajski, profesor Akademii Zamojskiej 1692-1709
- Jakub Komborski, kanonik lwowski 1709-1722
- Walenty Wastowski, Kanonik zamojski 1722-1723
- Antoni Serwatowski, 1723-1727
- Andrzej Szynglertowicz, 1727-1732
- Grzegorz Jastrzębski, kanonik kijowski 1732-1744
- Walenty Smarzepicki, kanonik i dziekan zamojski, 1744-1746
- Franciszek Wierzbowski, kanonik zamojski, 1746-1776
- Mikołaj Maciejowski, kanonik zamojski, dziekan tarnogrodzki, 1776-1802
- Bartłomiej Sobolewski, kanonik lubelski, dziekan tarnogrodzki, 1802-1821
- Mateusz Bełcikowski, kanonik zamojski, 1821-1856
- Jan Pawełkiewicz 1856-1857
- Tomasz Petrykowski 1857-1873
- Feliks Kamiński 1873-1876
- Franciszek Matraś 1876-1878
- Fryderyk Więckowski 1878-1918
- Antoni Czamarski 1918-1920
- Józef Sławiński 16 VI-24 VII 1920
- Jan Siedlecki 1920-1922
- Stanisław Frug 1922-1923
- Seweryn Ślusarski 1923-1925
- Adolf Netczyński 1925-1936)
- Błażej Nowosad 1936-1943)
- Ludwik Olechowski 1944-1945
- Franciszek Surtel 1945-1946
- Aleksander Hawryluk 1946 - 1962
- Józef Walczak 1962-1971
- Bogusław Wojtasiuk 1971-1989
- Ryszard Siarkowski 1989-2002
- Stanisław Zarosa 2002 (aktualnie)
Przez większość istnienia, z uwagi na położenie z dala od szlaków komunikacyjnych, wieś była omijana przez działania wojenne. Pod koniec XVIII wieku wieś była dziesiątkowana przez zarazę cholery - największe jej nasilenie przypadło na 1777 rok, gdzie według szacunków liczba mieszkańców zmniejszyła się o połowę.
Potok Górny i okolice, obok Babic, był największym w powiecie biłgorajskim skupiskiem ludności prawosławnej[1].
19 grudnia 1943 roku, w odwecie za zlikwidowanie przez oddziały partyzanckie kolaborującego z Niemcami Ukraińca Poryka (nie jak błędnie podają niektóre źródła Dymitra Byka[potrzebny przypis]) oddziały ukraińskie pod dowództwem Wołodymyra Darmochwała, ukraińscy policjanci z posterunków w Potoku Górnym, Biszczy, Kuryłówce, Księżpolu, Tarnogrodzie, Dzikowie i Cieplicach razem z oddziałem niemieckiej żandarmerii zamordowali 19 mieszkańców wsi[2] i dalsze kilkanaście osób w Zagródkach i Dąbrówce[3]. Zginął wówczas także ks. Błażej Nowosad, który nie chciał opuszczać parafian pomimo wcześniejszych ostrzeżeń o zbliżającym się oddziale ukraińskim. W 1944 oddziały AK i Batalionów Chłopskich zorganizowały w Potoku Górnym akcję odwetową[4].
Religia[edytuj]
Głównym zabytkiem Potoka jest murowany kościół rzymskokatolicki pw. Jana Chrzciciela, zbudowany w latach 1743-54. Parafia w Potoku Górnym ma jednak historię sięgająca XVI wieku, z pierwszym kościołem ufundowanym w 1581 roku przez króla Stefana Batorego. Przy parafii działa cmentarz rzymskokatolicki[5].
W Potoku Górnym znajdowała się w przeszłości cerkiew unicka, wzmiankowana po raz pierwszy w 1612, następnie prawosławna. Została ona opuszczona po wywózkach ludności prawosławnej narodowości ukraińskiej i w 1955 została rozebrana. Materiał ze zburzonego budynku wykorzystano do budowy szkoły podstawowej we wsi[6]. W Potoku Górnym znajdują się również resztki cmentarza prawosławnego, porzuconego i zdewastowanego po 1945[5].
Infrastruktura i kultura[edytuj]
W Potoku Górnym znajduje się m.in. ośrodek zdrowia, komenda policji i Gminny Ośrodek Kultury, przy którym funkcjonuje od 1993 roku Dęta Orkiestra Strażacka, licząca ok. 30 osób.
|
|||||||||||
Przypisy
- ↑ M. Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Lublin-Warszawa 2015, s. 43.
- ↑ Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939 - 1947
- ↑ M. Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Lublin-Warszawa 2015, s. 197-198.
- ↑ M. Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Lublin-Warszawa 2015, s. 251.
- ↑ a b Kawałko D., Cmentarze województwa zamojskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość 1994, s. 174.
- ↑ Oficjalna strona SP w Potoku Górnym, www.potokszkola.republika.pl [dostęp 2016-07-20].
