Potępa
50°33′59″N 18°39′41″E/50,566389 18,661389| wieś | |
.JPG) Zabytkowa kaplica Grobu Chrystusa w Potępie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
960[2] |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
42-693[3] |
| Tablice rejestracyjne |
STA |
| SIMC |
0215344 |
Położenie na mapie gminy Krupski Młyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |
| 50°33′59″N 18°39′41″E/50,566389 18,661389[1]
| |
Potępa (niem. Potempa[4]) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Krupski Młyn.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Potępa znajduje się przy drodze powiatowej z Tworoga do Krupskiego Młyna. Wieś razem z przysiółkami Żyłka, Kanol oraz Odmuchów tworzy rozproszony układ osadniczy wpisany w okalającą go leśną scenerię.
Pod względem geograficznym Potępa położona jest na Nizinie Śląskiej, w ramach Równiny Opolskiej. Rzeka Stoła wpada tutaj do Małej Panwi, a przysiółek Odmuchów przecina rzeka Ligancja.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od nazwiska młynarza, który miał tutaj prowadzić swój młyn zbożowy. Administrator dóbr toszecko-pyskowickich w latach 1584–1586 Friedrich von Schamberg odnotował w swoich księgach młynarza o nazwisku Potupa (Potempa), działającego przy kuźnicach tworoskiej i kotowskiej[5].
W latach reżimu hitlerowskiego wieś nosiła nazwę Wüstenrode[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki Potępy można utożsamić ze wspomnianym wyżej młynem, wokół którego z biegiem czasu rozrosła się większa osada. Z 1641 roku pochodzi zapis o Potępie w ówczesnej księdze chrztów i ślubów parafii wielowiejskiej[6].
Od roku 1666 miejscowość wchodziła w skład utworzonych wtedy prywatnych dóbr tworoskich, gdy w 1672 roku z polecenia właściciela owych dóbr hrabiego Jerzego Leonarda Colonny wybudowano tu kaplicę na podobieństwo Grobu Pańskiego w Jerozolimie, podlegającą od 1687 roku pod nowo wydzieloną parafię Koty[7]. Dziś odrestaurowana kaplica cały czas pełni swoje funkcje liturgiczne oraz filialno-parafialne, stanowiąc jednocześnie miejscową atrakcję krajoznawczą wpisaną do rejestru zabytków.
Akta wizytacji biskupiej z roku 1687 odnotowują funkcjonowanie wtedy w Potępie kuźnicy żelaza[8]. Zakład hutniczy w różnej postaci działał tu do połowy XIX w.
Z początku Potępa, pozostająca częścią majątku kolejnych właścicieli Tworoga nieprzerwanie do 1945 roku, leżała na terenach księstwa opolsko-raciborskiego w Monarchii Habsburgów. Po 1742 roku w Królestwie Prus, a od roku 1918 w Republice Weimarskiej. W plebiscycie górnośląskim zdecydowana większość mieszkańców wsi opowiedziała się za przyłączeniem do II Rzeczypospolitej, jednak Potępa znalazła się w granicach Polski dopiero po 1945 roku.
W nocy z 9 na 10 sierpnia 1932 roku pięciu umundurowanych funkcjonariuszy SA zamordowało w Potępie rzekomego komunistę i domniemanego powstańca śląskigo Konrada Piecucha. Sprawcy zostali początkowo skazani na śmierć, jednak w wyniku zamieszek wywołanych w całych Niemczech przez SA i wstawiennictwa Adolfa Hitlera, kanclerz Franz von Papen zamienił wyrok na dożywotnie więzienie. W marcu 1933 r. – po objęciu pełni władzy przez Hitlera – mordercy zostali zwolnieni.
W okresie powojennym Potępa weszła w skład gminy Tworóg, a następnie gminy Krupski Młyn po powstaniu tejże. W latach 1961-91 w granicach Krupskiego Młyna[9][10].
Szkoła podstawowa w Potępie funkcjonuje od 1805 roku[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 109199
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 971 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Konstanty Prus: Spis nazw miejscowości Śląska Opolskiego, Katowice 1939, s. 61.
- ↑ Johannes Chrząszcz: Bergbau und Eisengewinnung in der Toster Herrschaft während des 16. Jahrhunderts, [w:] „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, nr 37, Breslau 1903, s. 333.
- ↑ Henryk Gawelczyk: Ze wspólnego sztambucha. Część 1. Wiadomości o okolicach Tworoga, Kotów, Wielowsi... w najstarszych zapiskach z ksiąg parafialnych, Tarnowskie Góry 2000, s. 7.
- ↑ Alfons Nowack: Die Reichsgrafen Colonna, Freiherrn von Fels, auf Goss-Strehlitz, Tost und Tworog in Oberschlesien, Gross-Strehlitz 1902, s. 27 / 132 / 138.
- ↑ Joseph Jungnitz (oprac.): Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln, Breslau 1904, s. 371.
- ↑ Dz.U. 1961 nr 54 poz. 303
- ↑ Dz.U. 1991 nr 2 poz. 8
- ↑ Andrzej Kucki: Dzieje szkoły w Potępie, [w:] „Montes Tarnovicensis”, nr 16, Tarnowskie Góry 2005.
Siedziba gminy: Krupski Młyn
