Powiat bielski (1795–1915)

Powiat bielski, ros. Бельский уезд – jeden z powiatów w guberni grodzieńskiej Imperium Rosyjskiego w latach 1796–1915, utworzony na ziemiach zabranych I Rzeczypospolitej. Siedziba – Bielsk Podlaski.

W jego skład wchodziło 8 włości:

• włość oleksińska – Oleksin
• włość dubiażyńska – Dubiażyn
• włość klejnicka – Klejniki
• włość łosińska – Łosinka
• włość maleszewska – Malesze
• włość nowoberezowska – Nowe Berezowo
• włość orleńska – Orla
• włość pasynkowska – Pasynki

Podział administracyjny powiatu

W 1843 r. powiat składał się z:

• sześciu miast: Bielsk Podlaski oraz pięć nadetatowych – Brańsk, Drohiczyn, Kleszczele, Mielnik, Narew;
• pięciu miasteczek: Boćki, Ciechanowiec, Niemirów, Orla, Siemiatycze;
• 15 gmin: Dubiażyn, Grodzisk, Klejniki, Łosinka, Malesze, Narojki, Nowe Berezowo, Oleksin, Orla, Pasynki, Pawły, Radziwiłłówka-Aleksandrowo, Rajsk, Siemiatycze, Skórzec; w tym 544 wsie, 49 majątków i folwarków oraz 28 uroczysk i innych.

Wzmianka z r. 1880

"Powiat bielski gub. grodzieńskiej zajmuje według Strelbickiego 3 130 wiorst kw. a według urzędowych danych 325 625 dziesięcin., z czego przypada 14 520 dzies. na własność rządową a 37 086 ogółem na lasy.

Ludności ma 122 041 t. j. 39 na 1 wiorstę kw. Stosunek wyznań łatwo oznaczyć, biorąc powyższą cyfrę katolików dekanatu bielskiego (który się rozciąga na cały powiat) i wiedząc, że izraelitów liczono tu 1857 roku 11 616 a ewangelików 249. W tymże roku liczono włościan męzczyzn 11024, obywateli ziemskich 229. Ludność prawosławna ma w pow. bielskim trzy dekanaty: bielski, drohiczyński i kleszczelski; w bielskim było 1857 r. 16 parafij i 27 000 wiernych. Izraelici mieli w powiecie 4 synagogi i 18 domów modlitwy (tegoż roku).

Dzieli się powiat bielski na 4 stany (zarządy policyjne): B., Brańsk, Ciechanowiec i Siemiatycze; gmin liczy 15 (w 1857 miał gmin 11, wsi 230).

Roku 1878 było w powiecie fabryk sukna 15 z produkcyą roczną, na 662723 rs.; browarów 8, z prod. 16750 rs.; garbarni 3, z prod. 1095 rs.; fabryka miodu 1, z produkcyą 425 rs.

Co do powierzchni gruntu, to wzgórza znajdują się w półn. części powiatu nad Narwią i ku półn.-wsch. od Bielska. Na prawym brzegu Łoknicy na półn. od wsi Miękisz jest wyżyna zwana „Wałem,” na lewym zaś brzegu tej samej rzeki t. z. „góry Książęce”. Niziny zajmują połud. część powiatu, mianowicie też koło Ciechanowca i Drohiczyna; równiny koło Bielska (błota bielskie), Orli, Bociek, Brańska. Między Kleszczelami a wsią Czerepki równina piaszczysta, bezwodna.

Rzeki główne Bug i Narew, z dopływami: Łoknica, Orlanka, Liza (Narwi) i Nurzec (Bugu). Jeziór większych niema, błota nad Narwią, OrIanką, Nurczykiem, Nurcem, oraz między Narwią i Lizą. Główne zajęcie mieszkańców rolnictwo. Gleba najlepsza na pograniczu Królestwa.

Około 1857 obliczano wysiew: żyta. 24099 czetw.; pszenicy 5131; jęczmienia 6765; owsa 15310; grochu 3065; prosa 670; kartofli 18512. Sprzęt zaś: żyta 120,495; pszenicy 30,786; jęczmienia 27060; owsa 61,240; grochu 9,195; prosa 10,050; kartofli 166,878. Ogrodnictwo pięknie rozwinięte. Łąki najlepsze nad Nurcem, Bugiem, Orlanką, Białą, Łososną i Bronką.

Największy jarmark w powiecie w mieście Ciechanowcu 11 kwiet. (na konie)."

Spis ludności z 1897

Według spisu z 1897 r. w powiecie mieszkało 164,4 tys. osób. Skład językowy: ukraiński – 39,1%; polski – 34,9%; żydowski – 14,9%; rosyjski – 5,9%; białoruski – 4,9%.

Linki zewnętrzne

• Powiat bielski (1795–1915), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 214 .
• Spis własności ziemskich w guberni grodzieńskiej z 1890 r.