Powiat miński
Powiat miński - powiat w Polsce (województwo mazowieckie), w aglomeracji warszawskiej, reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Mińsk Mazowiecki.
Powiat miński należy do największych powiatów ziemskich w Polsce. Zajmuje pod tym względem 27 miejsce (nie liczono tu kilkudziesięciu większych miast na prawach powiatu).
Powiat nie jest bardzo zurbanizowany. 44,33% (31 XII 2007) ludności powiatu mieszka w miastach, podczas gdy odsetek ten dla Polski wynosi 61,1%. Przy czym występują tu liczne dawne miasta jak Stanisławów, Siennica, Latowicz, Cegłów, Kuflew, Jeruzal i Okuniew; a także duże wsie które nigdy miastami nie były: Mrozy (3368 mieszkańców), Dębe Wielkie (2750) czy Stojadła (986).
Podział administracyjny
W skład powiatu wchodzą:
Gminy miejskie:
Gminy miejsko-wiejskie:
Gminy wiejskie:
Największe miejscowości powiatu wg liczby mieszkańców
| Miejscowość | Liczba ludności |
| Mińsk Mazowiecki | 38 181 |
| Sulejówek | 18 656 |
| Mrozy | 3 368 |
| Halinów | 3 376 |
| Cegłów | 2 846 |
| Dębe Wielkie | 2 750 |
| Kałuszyn | 2 995 |
| Siennica | 2 600 |
| Stanisławów | 2 200 |
| Okuniew | 2 013 |
| Dobre | 1 627 |
| Latowicz | 1 429 |
Historia
Historia powiatu mińskiego jest ściśle związana z historią miasta Mińsk Mazowiecki, które uzyskało prawa miejskie w 1421 roku. W okresie I Rzeczpospolitej miasto wraz z okolicznymi ziemiami znajdowało się w województwie mazowieckim. W okresie rozbiorów w 1795 roku, na krótko znalazł się w zaborze austriackim, od 1809 w Księstwie Warszawskim, a po jego upadku 1815 w zaborze rosyjskim w utworzonym Królestwie Polskim. Wprowadzono wówczas nowy podział administracyjny tworząc województwa i obwody. Obwody składały się natomiast z powiatów będących okręgami wyborczymi i sądowniczymi. Utworzono obwód stanisławowski, w którego skład wchodziły dwa powiaty: siennicki i stanisławowski. Pierwotnie jego siedzibą miał się stać Okuniew, ostatecznie 16 stycznia 1816, kiedy to nowy podział administracyjny został zatwierdzony przez gen. Józefa Zajączka powstał obwód stanisławowski z siedzibą w Mińsku.
Wg Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego powiat miński obejmował:
- miasta: Mińsk Mazowiecki i Kałuszyn
- osady miejskie: Cegłów, Kołbiel, Siennica, Latowicz, Stanisławów
- gminy wiejskie: Cegłów, Chruścice, Dębe Wielkie, Glinianka, Iwowe, Jakubów, Kołbiel, Kuflew, Latowicz, Ładzyń, Łukowiec, Mińsk Mazowiecki, Otwock, Siennica, Stanisławów i Wiązowna.
W 1866 na mocy ukazu zlikwidowano powiat stanisławowski, a jego tereny zajęły dwa nowo utworzone powiaty: miński i radzymiński. W 1868 nazwę powiatu mińskiego zmieniono na nowomiński, ze względu na zmianę nazwy głównego miasta na Nowo-Mińsk.
W okresie I wojny światowej powiat miński znalazł się w części Królestwa Polskiego będącej pod okupacją niemiecką. 22 marca 1916 roku połączono powiaty miński i radzymiński w jeden powiat miński.
Po wojnie powrócono do przedwojennego podziału administracyjnego i Mińsk Mazowiecki i powiat miński ponownie znalazły się w województwie warszawskim. W 1954 w wyniku kolejnej reformy administracyjnej zlikwidowano podział na gminy i wprowadzono podział na mniejsze gromady. W 1968 powiat mińsko-mazowiecki obejmował następujące gromady: Cegłów, Dębe Wielkie, Dobre, Grodzisk, Groszki Nowe, Iwowe, Jakubów, Jeruzal, Kałuszyn, Kuflew, Latowicz, Ładzyń, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Pustelnik, Rudzienko k. Dobrego, Rudzienko k. Kołbieli, Siennica, Sołki, Stanisławów, Stojadła, Wielgolas i Wiśniew.
W 1973 przywrócono podział na gminy [1]. Obszar powiatu mińskiego podzielono na 2 miasta i 11 gmin [2]. Gmina Kołbiel znalazła się w powiecie otwockim. Natomiast z powiatu otwockiego do powiatu mińskiego przełączono obszary 17 sołectw [3] (oraz z miasta Sulejówka - Długą Szlachecką), które ustanowiły główną część odtworzonej gminy Halinów w powiecie mińskim (osiemnaste sołectwo Teresław przyłączono do gminy Dębe Wielkie), pozostałe sołectwa gminy Halinów [4] zostały przyłączone z powiatu wołomińskiego. Równocześnie z powiatu mińskiego wyłączono sołectwa Dobrzyniec, Oleksin, Rudno i Rudzienko koło Kołbieli, które włączono do gminy Kołbiel w powiecie otwockim, a także sołectwa Iwowe, Laliny i Łopacianka [5], które włączono do gminy Borowie w powiecie garwolińskim [6].
1 czerwca 1975 wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny. Utworzono województwo siedleckie, w skład którego ze zniesionego powiatu mińskiego weszły miasta Mińsk Mazowiecki i Kałuszyn oraz gminy Cegłów, Dębe Wielkie, Dobre, Jakubów, Kałuszyn, Latowicz, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Siennica i Stanisławów. Jedynie gmina Halinów znalazła się w nowym województwie stołecznym warszawskim [7].
W 1990, kiedy powrócono do idei samorządu terytorialnego, utworzono Urząd Rejonowy w Mińsku Mazowieckim obejmujący miasto Mińsk Mazowiecki oraz gminy: Cegłów, Dębe Wielkie, Dobre, Jakubów, Kałuszyn - miasto i gminę, Kołbiel, Latowicz, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Poświętne, Siennica, Stanisławów oraz Strachówka.
Dawne miasta obecnego powiatu
Lista przedstawia dawne miasta obecnego powiatu mińskiego z podziałem według dawnych i obecnych funkcji:
- dawne miasto powiatowe, obecnie wieś gminna: Stanisławów,
- dawne miasto powiatowe, obecnie wieś (w planach wchłonięcie przez Sulejówek): Okuniew,
- dawne miasta, obecnie wsi gminne: Dobre, Cegłów, Siennica, Latowicz,
- dawne miasta, obecnie wsie: Kuflew, Jeruzal (ta część listy może być niekompletna),
- dawne miasto, wchłonięte w I Rzeczpospolitej przez Mińsk Mazowiecki: Sendomierz.
Obecny powiat miński
1 stycznia 1999 roku wprowadzono zasadniczą reformę administracyjną, w wyniku której utworzono 16 nowych województw składających się z powiatów. Powstał powiat miński, który znalazł się w województwie mazowieckim. Powiat miński objął swoim obszarem 11 gmin z obszaru byłego województwa siedleckiego: miasto Mińsk Mazowiecki, gminę miejsko-wiejską Kałuszyn i oraz gminy wiejskie: Cegłów, Dębe Wielkie, Dobre, Jakubów, Latowicz, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Siennica i Stanisławów oraz trzy gminy z byłego województwa warszawskiego: miasta Wesoła i Sulejówek oraz gminę wiejską Halinów.
1 stycznia 2002 roku z powiatu wyłączono gminy miejskie Sulejówek (przejściowo) i Wesołą i przyłączono je do powiatu warszawskiego [8], po czym wraz z jego zlikwidowaniem 27 października 2002 roku, Wesoła stała się dzielnicą Warszawy, a Sulejówek powrócił do powiatu mińskiego [9].
Warunki naturalne
Do najcennijszych przyrodniczo obszarów na terenie powiatu zalicza się 8 rezerwatów przyrody:
- Rudka Sanatoryjna w gminie Mrozy, będąca drugim co wielkości rezerwatem jodły w województwie mazowieckim
- Jedlina w gminie Cegłów, będący najdalej wysuniętym na północny wschód rezerwatem obejmującym drzewostany jodły pospolitej rosnące wyspowo poza granicami naturalnego jej występowania.
- Rogoźnica w gminie Mrozy obejmujący obszar naturalnego olsu i bagien.
- Bagno Pogorzel w gminie Mińsk Mazowiecki, w którego skład wchodzą naturalny zbiornik retencyjny oraz stanowiska roślin chronionych.
- Florianów w gminie Mrozy obejmujący naturalne formy geologiczne i geomorfologiczne pochodzenia lodowcowego i wodnolodowcowego wraz z charakterystycznymi dla nich zbiorowiskami roślinnymi.
- Przełom Witówki obejmujący dolinę rzeki Witówki w gminie Mrozy.
- Wólczańska Góra w gminie Siennica będąca rezerwatem geologicznym
- Świder będącego rezerwatem krajobrazowym, położonym głównie poza granicami powiatu, jednak swym zasięgiem obejmującego fragment gminy Siennica
Do innych cennych form przyrodniczych zalicza się także nie objęte ochroną: "Torfowisko" w gminie Jakubów, "Dęby Piaseczyńskie" w gminie Cegłów oraz "Strugi Krzywickie" w gminie Siennica. Na terenie powatu znajduje się obejmujący ok. 30 000 ha Miński Obszar Chronionego Krajobrazu oraz fragmenty Warszawskiego Obszaru Chronionego krajobrazu oraz nadwiślańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na terenie gminy Kałuszyn znajduje się obejmujący zgrupowanie sosny zwyczajnej użytek ekologiczny nazywany "Sosny Olszewickie". Wiek 14 najstarszych sosen z tego użytku szacuje się na ok. 300 lat.
Demografia
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 0 | 0 | 0 | |||
| Miasto | 0 | 32 391 | — | 29 385 | — | |
| Wieś | 0 | 39 043 | — | 39 142 | — | |
Zmiana liczby ludności na przestrzeni lat (stan na 31 XII)[10]:
| Rok | Ogółem | w tym miasto | w tym wieś | kobiety | mężczyźni |
|---|---|---|---|---|---|
| 2007[11] | 142433 | 63138 | 79295 | 72895 | 69538 |
| 2006 | 141306 | 62882 | 78424 | 72181 | 69125 |
| 2005 | 140547 | 62249 | 78298 | 71777 | 68770 |
| 2004 | 139636 | 61541 | 78095 | 71247 | 68389 |
| 2003 | 139201 | 61238 | 77963 | 70936 | 68265 |
| 2002 | 138639 | 60760 | 77879 | 70639 | 68000 |
| 2001 | 138040 | 60316 | 77724 | 70295 | 67745 |
| 2000 | 137658 | 59806 | 77852 | 70035 | 67623 |
Infrastruktura
Powiat miński położony jest wzdłuż drogi krajowej nr 2. Przez powiat przebiega także droga krajowa nr 50. Obydwie drogi krzyżują się w miejscowości Stojadła dwupoziomowym węzłem. Łączna długość dróg w powiecie wynosi 1658km, z czego na drogi krajowe przypada: 77,5km; drogi wojewódzkie: 76,3km; powiatowe: 512,1 oraz gminne: 991,9km[12].
Przez powiat przebiegają także linia kolejowa nr 2 wchodząca w skład magistrali kolejowej Paryż-Berlin-Warszawa-Moskwa oraz linia kolejowa nr 13 łącząca Krusze i Pilawę
Na terenie powiatu, znajduje się także lotnisko, jednak pomimo prób przekształcenia go w lotnisko obsługujące loty cywilne, ciągle pozostaje lotniskiem wojskowym.
Oprócz dróg powiat ma także infrastrukturę komunalną rozwiniętą zależnie od regionu (sieci wodociągowe, oczyszczalnie ścieków, sieci gazowe, elektroenergetyczne i telefoniczne).
Struktura gruntów
Ogólna powierzchnia powiatu wynosi 116 435 ha[13], w tym:
- użytki rolne 80109 ha - 68,8%
- grunty orne - 57 335 ha
- sady - 1280 ha
- łąki - 15207 ha
- pastwiska - 6287 ha
- lasy i grunty leśne - 24 837 ha - 21,3%
- pozostałe grunty - 11489 ha - 9,9%
Administracja i samorząd
Starostowie powiatu mińskiego:
- Julian Grobelny (do 1944)
- Czesław Mroczek (1998–2005)
- Antoni Jan Tarczyński (od 2005)
Obecnie przewodniczącym Rady Powiatu jest Mirosław Krusiewicz.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Polska - Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
- ↑ Brzeziny, Chobot, Cisie, Desno, Długa Kościelna, Grabina, Halinów, Hipolitów, Józefin, Kazimierów, Krzewina, Mrowiska, Nowy Konik, Stary Konik, Wielgolas Brzeziński, Wielgolas Duchnowski i Żwirówka
- ↑ Budziska, Kamionek, Michałów, Okuniew i Zagórze
- ↑ oraz część obszaru sołectwa Gołe Łąki, stanowiącą Kolonię Górki
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 631
- ↑ Dz.U. z 2002 r. nr 41, poz. 361 oraz Dz.U. z 2002 r. nr 127, poz. 1087
- ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Błąd 404. Strona o podanym adresie nie istnieje
- ↑ Wykaz dróg powiatowych
- ↑ Dane za Stroną Starostwa Powiatowego
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona Powiatu Mińskiego
- Mapa Powiatu Mińskiego
- Mapa ewidencyjna Powiatu Mińskiego
- Zumi.pl - serwis zawiera dokładne zdjęcia satelitarne całego powiatu (w tym Dębe Wielkie i Mrozy)
