Powidz (województwo wielkopolskie)

Artykuł |
52°24′45″N 17°55′7″E |
---|---|
- błąd |
38 m |
WD |
52°25'N, 17°55'E |
- błąd |
2294 m |
Odległość |
509 m |
wieś | |
Fragment rynku i kościół parafialny | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2022) |
1335[1] |
Strefa numeracyjna |
63 |
Kod pocztowy |
62-430[2] |
Tablice rejestracyjne |
PSL |
SIMC |
0300742 |
Położenie na mapie gminy Powidz ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego ![]() | |
Położenie na mapie powiatu słupeckiego ![]() | |
![]() | |
Strona internetowa |
Powidz – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w powiecie słupeckim, w województwie wielkopolskim, siedziba gminy Powidz.
Powidz uzyskał lokację miejską w 1243 roku, zdegradowany w 1934 roku[3]. Miasto królewskie należące do starostwa powidzkiego, w drugiej połowie XVI wieku leżało w powiecie gnieźnieńskim województwa kaliskiego[4].
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0300759 | Dolina | część wsi |
0300890 | Ługi | część wsi |
0300765 | Powidz-Osiedle | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]

8 czerwca 1243 książę Bolesław Pobożny zezwolił wójtowi Baldwinowi lokować w Powidzu osadę na prawie niemieckim. Powierzchnię osady określono na 56 łanów, co znaczyło, że była ona przeznaczona dla 200–300 mieszkańców[7]. Nie jest jednak jasne, czy wystawiony przez księcia dokument lokował osadę o charakterze miejskim, czy wiejskim. Za pierwszą tezą świadczyłyby planowane rozmiary osady, przeciw – niewytłumaczalnie wczesna data lokacji położonej na uboczu szlaków handlowych osady, wyprzedzająca lokację czołowych ośrodków miejskich w Wielkopolsce (Poznań, Kalisz). Nie jest również wykluczone, że do lokacji w ogóle nie doszło. Następna wzmianka o Powidzu jako o mieście pochodzi dopiero z 1352[8].
W 1454 roku został zniszczony przez Krzyżaków, którzy uprowadzili także jego mieszkańców. W tym samym roku Kazimierz IV Jagiellończyk potwierdził przywileje miejskie, uzupełniając je m.in. prawem połowu ryb w Jeziorze Powidzkim. W XV wieku istniała tu szkoła podległa Akademii Krakowskiej (stąd powiedzenie: "Dokąd idziesz? - Do Powidza po rozum")[9].
Około 20 kwietnia 1769 roku doszło pod Powidzem do potyczki pomiędzy konfederatami barskimi, dowodzonymi przez Antoniego Morawskiego, a wojskami rosyjskimi[9].
W latach 1793-1815 był stolicą powiatu. Liczył wówczas około 600 mieszkańców[9].
W okresie zaborów, kiedy przez Jezioro Powidzkie biegła granica prusko-rosyjska, Powidz, leżący wówczas na terenie Prus, był punktem przerzutowym ochotników udających do walk podczas powstania listopadowego i styczniowego[9].
W 1864 roku miasto posiadało już 1314 mieszkańców[9].
28 grudnia 1918 roku w Powidzu zorganizował się oddział ochotników, który następnego dnia rozbroił pluton niemieckiej straży granicznej, stacjonujący w Anastazewie i Szydłowcu. Powstańcy z Powidza uczestniczyli potem w późniejszych walkach na froncie powstania wielkopolskiego[9].
Pod koniec 1944 roku lasy otaczające Powidz były terenem działalności radzieckich grup zwiadowczych[9].
W okresie PRL-u we wsi powstał tartak Wielkopolskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Drzewnego[9].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie konińskim.
Słynni powidzanie[edytuj | edytuj kod]
Atrakcje turystyczne i przyrodnicze[edytuj | edytuj kod]
- położenie nad Jeziorem Powidzkim
- otoczenie parku krajobrazowego
- przebiegająca trasa Gnieźnieńskiej Kolei Wąskotorowej (stacja Powidz), w 2018 linia nieczynna
- kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja z 2 połowy XIX wieku (nr rej.: 339/81 z 21.05.1984 r.).
- dom grzebalny, nr rej.: j.w.
SZ RP[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej w okolicy Powidza utworzono lotnisko wojskowe. Aktualnie korzysta z niego 33 Baza Lotnictwa Transportowego[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 958 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 62-63.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 244.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska nasza kraina. T. 2. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2004, s. 152. ISBN 83-89738-11-2.
- ↑ Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 91-92.
- ↑ a b c d e f g h Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 249-250, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
- ↑ Historia Lotniska Wojskowego. 33. Baza Lotnictwa Transportowego w Powidzu. powidz.pl, 2023-09-04. [dostęp 2023-08-31].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- oficjalna strona gminy Powidz
- Powidz (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 890 .