Powstanie łódzkie
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| ||||
| ||||
![]() Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Łodzi upamiętniający wydarzenia z 1905 roku | ||||
Czas | 22–24 czerwca 1905 | |||
Miejsce | Łódź | |||
Terytorium | Królestwo Kongresowe | |||
Przyczyna | bunt przeciwko władzom carskim na tle klasowym i narodowościowym | |||
Wynik | stłumienie powstania | |||
Strony konfliktu | ||||
---|---|---|---|---|
| ||||
Dowódcy | ||||
| ||||
Siły | ||||
| ||||
Straty | ||||
|
Powstanie łódzkie, zwane również powstaniem czerwcowym – pierwsze w Imperium Rosyjskim powstanie zbrojne robotników w trakcie rewolucji 1905 roku, które miało miejsce w dniach 22–24 czerwca, a zarazem początek rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim. Obok wymiaru społecznego miało zarazem charakter zrywu niepodległościowego.
Preludium[edytuj | edytuj kod]
- 22 stycznia 1905 – masakra robotników w Petersburgu;
- 26 stycznia 1905 r. – rozpoczął się strajk w fabrykach Steinerta, Geyera, Silbersteina. Pracę porzuciło 10 tys. robotników;
- 27 stycznia 1905 r. – ogłoszenie strajku powszechnego; żądania:
- 8–godzinnego dnia pracy;
- ustalenia minimalnej płacy;
- powołania kas chorych;
- 28 stycznia:
- PPS i SDKPiL wezwały ludność Królestwa Polskiego do strajku powszechnego;
- wybuchł ogólny strajk szkolny przeciwko rusyfikacji;
- w styczniu w Łodzi zginęło z rąk rosyjskich 11 manifestantów, a 108 zostało poważnie rannych;
- w lutym fabrykanci skrócili czas pracy do 10 godzin i podwyższyli płace robotnicze;
- luty – do strajków przystąpili łódzcy uczniowie z żądaniem zaprzestania rusyfikacji;
- na przełomie maja i czerwca w Łodzi strajkowało około 32 tys. robotników. Fabrykanci Kunitzer, Heinzel i Scheibler ogłosili lokaut;
- 1 maja wybuchł strajk inspirowany przez PPS;
- 18 czerwca kozacy zaatakowali kilka tysięcy robotników wracających z demonstracji w lesie łagiewnickim;
- 20 i 21 czerwca odbyły się pogrzeby ofiar 18 czerwca, które przerodziły się w manifestację rozgromioną przez Rosjan. 21 manifestantów poniosło śmierć.
Walki czerwcowe[edytuj | edytuj kod]
- 22 czerwca wieczorem wybuchło powstanie zbrojne. Na ul. Wschodniej powstańcy zaatakowali kompanię piechoty i pół sotni kozaków;
- nocą z 22 na 23 czerwca na ulicach Łodzi wzniesiono ponad 100 barykad. Do pacyfikacji skierowano sześć pułków piechoty, dwa pułki kawalerii oraz pułk kozaków[1]. Najbardziej krwawe walki odbyły się na barykadach wzniesionych na rogu ulic Wschodniej i Południowej, ul. Północnej, w okolicach szosy rokicińskiej oraz w parku Źródliska. Źródła podają, iż tego dnia na pewno zginęło 160 osób[2][3];
- w dniu 24 czerwca padły ostatnie barykady (na ul. Wschodniej oraz w parku Źródliska).
Epilog[edytuj | edytuj kod]
- 25 czerwca w Łodzi i powiecie łódzkim władze ogłosiły stan wojenny. Akcje strajkowe wybuchały aż do 1907;
- 1 grudnia 1905 papież Pius X w liście do biskupów ziem polskich potępił wystąpienia robotników przeciwko carowi[4];
- 10 października 1906 z wyroku sądu polowego w Łodzi stracono 5 robotników. Na znak protestu zastrajkowały wszystkie fabryki łódzkie. Strajkowało 67 tys. robotników;
- 29 grudnia 1906 zaczęto zamykać łódzkie fabryki, a robotników wysiedlać z miasta;
- jednym z pozytywnych efektów łódzkiej rewolucji było złagodzenia antypolskiej polityki oświatowej rosyjskiego zaborcy, co umożliwiło powstanie pierwszej prywatnej polskiej szkoły średniej – Gimnazjum Towarzystwa „Uczelnia” (obecnie I LO im. Mikołaja Kopernika w Łodzi) a także wprowadzenie wykładowego języka polskiego do Prywatnego Progimnazjum Męskiego Józefa Radwańskiego (obecnego II LO im. Gabriela Narutowicza w Łodzi)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ E. Kozłowski, M. Wrzosek, Dzieje Oręża Polskiego 1794–1938, Warszawa 1973, s 306 i n.
- ↑ J. Łojek, Kalendarz historyczny. Polemiczna historia Polski, Warszawa 1994. 386.
- ↑ W. Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski. Okres 1864-1914, T. 2, Gdańsk 1991, d.512.
- ↑ Sławomir Sierakowski, Krytyka Polityczna – Tekst rocznicowy, 24.06.2005.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rok 1905: Przebudzeni bombą Gazeta Wyborcza, 2005-12-09
- Barykady, które dały przykład Gazeta Wyborcza, 2007-09-27
- Powstanie Łódzkie na mapie miasta, Rewolucja1905.pl, 2014-02-17