Powstanie łódzkie

Pomnik w Łodzi upamiętniający Rewolucję 1905 r.

Powstanie łódzkie, zwane również „czerwcowym” – pierwsze w Imperium Rosyjskim powstanie zbrojne robotników (22-24 czerwca) w trakcie rewolucji 1905 roku. Obok charakteru społecznego miało zarazem charakter niepodległościowy.

Preludium

• 22 stycznia 1905 – masakra robotników w Petersburgu;
• 26 stycznia 1905 r. – rozpoczął się strajk w fabrykach Steinerta, Geyera, Silbersteina. Pracę porzuciło 10 tys. robotników;
• 27 stycznia 1905 r. – ogłoszenie strajku powszechnego; żądania:
  • 8–godzinnego dnia pracy;
  • ustalenia minimalnej płacy;
  • powołania kas chorych;
• 28 stycznia:
  • PPS i SDKPiL wezwały ludność Królestwa Polskiego do strajku powszechnego;
  • wybuchł ogólny strajk szkolny przeciwko rusyfikacji;
• w styczniu w Łodzi zginęło z rąk rosyjskich 11 manifestantów, a 108 zostało poważnie rannych;
• w lutym fabrykanci skrócili czas pracy do 10 godzin i podwyższyli płace robotnicze;
• luty – do strajków przystąpili łódzcy uczniowie z żądaniem zaprzestania rusyfikacji;
• na przełomie maja i czerwca w Łodzi strajkowało około 32 tys. robotników. Fabrykanci Kunitzer, Heinzel i Scheibler ogłosili lokaut;
• 1 maja wybuchł strajk inspirowany przez PPS;
• 18 czerwca kozacy zaatakowali kilka tysięcy robotników wracających z demonstracji w lesie łagiewnickim;
• 20 i 21 czerwca odbyły się pogrzeby ofiar 18 czerwca, które przerodziły się w manifestację rozgromioną przez Rosjan. 21 manifestantów poniosło śmierć.

Walki czerwcowe

• 22 czerwca wieczorem wybuchło powstanie zbrojne. Na ul. Wschodniej powstańcy zaatakowali kompanię piechoty i pół sotni kozaków;
• nocą z 22 na 23 czerwca na ulicach Łodzi wzniesiono ponad 100 barykad. Do pacyfikacji skierowano sześć pułków piechoty, dwa pułki kawalerii oraz pułk kozaków. Najbardziej krwawe walki odbyły się na barykadach wzniesionych na rogu ulic Wschodniej i Południowej, ul. Północnej, w okolicach szosy rokicińskiej oraz w parku Źródliska. Źródła podają, iż tego dnia na pewno zginęło 160 osób;
• w dniu 24 czerwca padły ostatnie barykady (na ul. Wschodniej oraz w parku Źródliska).

Epilog

• 25 czerwca w Łodzi i powiecie łódzkim władze ogłosiły stan wojenny. Akcje strajkowe wybuchały aż do 1907;
• 1 grudnia 1905 papież Pius X w liście do biskupów ziem polskich potępił wystąpienia robotników przeciwko carowi;
• 10 października 1906 z wyroku sądu polowego w Łodzi stracono 5 robotników. Na znak protestu zastrajkowały wszystkie fabryki łódzkie. Strajkowało 67 tys. robotników;
• 29 grudnia 1906 zaczęto zamykać łódzkie fabryki, a robotników wysiedlać z miasta;
• jednym z pozytywnych efektów łódzkiej rewolucji było złagodzenia antypolskiej polityki oświatowej rosyjskiego zaborcy, co umożliwiło powstanie pierwszej prywatnej polskiej szkoły średniej – Gimnazjum Towarzystwa „Uczelnia” (obecnie I LO im. Mikołaja Kopernika w Łodzi) a także wprowadzenie wykładowego języka polskiego do Prywatnego Progimnazjum Męskiego Józefa Radwańskiego (obecnego II LO im. Gabriela Narutowicza w Łodzi)

Linki zewnętrzne

• Rok 1905: Przebudzeni bombą Gazeta Wyborcza, 2005-12-09
• Barykady, które dały przykład Gazeta Wyborcza, 2007-09-27
• Powstanie Łódzkie na mapie miasta, Rewolucja1905.pl, 2014-02-17