Prawo rzeczowe

Prawo rzeczowe – dział prawa cywilnego regulujący powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy i zwierząt (w wyjątkowych sytuacjach także nie do nich – np. użytkowanie prawa). Prawo rzeczowe jest prawem bezwzględnym, czyli skutecznym erga omnes – wobec wszystkich.

W Polsce kwestie związane z prawem rzeczowym reguluje księga druga kodeksu cywilnego – Własność i inne prawa rzeczowe oraz odpowiednie przepisy kodeksu postępowania cywilnego – a także wiele ustaw szczególnych, np. ustawa o księgach wieczystych i hipotece, kodeks morski, ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ordynacja podatkowa, ustawa o niektórych zabezpieczeniach finansowych, prawo o notariacie, prawo geodezyjne i kartograficzne, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o gospodarce nieruchomościami, ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ustawa o własności lokali, ustawa o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (w zakresie przepisów o najmie instytucjonalnym z dojściem do własności), ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego, ustawa o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych, prawo wodne, ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, prawo lotnicze, ustawa o drogach publicznych, ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, prawo o ruchu drogowym, ustawa o transporcie kolejowym, ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, ustawa o portach i przystaniach morskich, ustawa o rybołówstwie morskim, ustawa o rejestracji jachtów i innych jednostek pływających o długości do 24 m, ustawa o żegludze śródlądowej, prawo geologiczne i górnicze, ustawa o lasach, ustawa o ochronie przyrody, prawo budowlane, ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, prawo energetyczne, ustawa o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, prawo telekomunikacyjne, prawo bankowe, ustawa o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami, ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych, ustawa o rzeczach znalezionych, prawo własności przemysłowej, ustawa o ochronie prawnej odmian roślin, ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, kodeks spółek handlowych, prawo spółdzielcze, ustawa o obligacjach, ustawa o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ustawa o instrumentach finansowych, ustawa o obronie ojczyzny, prawo upadłościowe, ustawa o komornikach sądowych, ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i inne.

Dla polskiego prawa rzeczowego charakterystyczne jest zamknięcie przez ustawodawcę katalogu praw rzeczowych – tzw. zasada numerus clausus praw rzeczowych; oznacza ona, że nie jest dopuszczalne umowne ustanowienie praw rzeczowych innych niż wskazane wyraźnie ustawą, które obejmują:

• własność, w tym współwłasność,
• prawa rzeczowe ograniczone:
  • użytkowanie,
  • służebność, w tym:
    • służebność gruntowa,
    • służebność osobista,
    • służebność przesyłu,
  • zastaw, w tym:
    • zastaw zwykły,
    • zastaw rejestrowy,
    • zastaw finansowy,
    • zastaw skarbowy,
  • hipotekę, w tym hipotekę morską,
  • spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Trzecim rodzajem było do niedawna użytkowanie wieczyste, obecnie zniesione.

Bibliografia

• Edward Gniewek: Prawo rzeczowe. Warszawa: C. H. Beck, 2016. ISBN 978-83-255-8676-8.

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.