Przejdź do zawartości

Prawybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Prawybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych – tradycyjna procedura, zgodnie z którą od 1912 roku partie polityczne w Stanach Zjednoczonych wybierają swoich kandydatów w wyborach prezydenckich. Odbywają się na różnych zasadach, ale ich wspólną cechą jest to, że Amerykanie należący do danej partii w wybranych lub wszystkich stanach lub terytoriach głosują na preferowanych kandydatów w wyborach powszechnych. Prawybory pełnią funkcję konsultacyjną. Właściwy wybór kandydata odbywa się na konwencji partii i nie musi zgadzać się z wyborem dokonanym w prawyborach.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Woodrow Wilson, pierwszy kandydat na prezydenta wyłoniony w procedurze prawyborów

W Stanach Zjednoczonych od połowy XIX wieku funkcjonował de facto system dwupartyjny[1]. Jedynymi partiami uznawanymi za istotne przez środki masowego przekazu były Partia Demokratyczna i Partia Republikańska[1]. Przypadki, kiedy osoby niezwiązane z żadną z tych partii wygrywali w tym czasie wybory do Kongresu były rzadkie[1].

Do 1912 roku kandydatów Partii Demokratycznej i Partii Republikańskiej na prezydenta wskazywali liderzy partyjni[2]. Na początku XX wieku coraz popularniejsze stawały się ruchy progresywne, dążące do licznych reform społecznych i politycznych[3]. Stopniowo zaczęto wprowadzać system prawyborów w różnych stanach i na różnych szczeblach[2]. Po raz pierwszy na Florydzie w 1901 roku użyto systemu prawyborów do wyznaczenia delegatów na konwencję Partii Demokratycznej[4]. W kwietniu 1912 roku odbyły się pierwsze ogólnokrajowe prawybory prezydenckie[2]. Głosowanie powszechne na kandydata partii zostało przeprowadzone w kilkunastu stanach[5] zarówno w strukturach Partii Demokratycznej, jak i Partii Republikańskiej[6].

W 1912 roku Partia Demokratyczna przeprowadziła ogólnokrajowe prawybory, w których wygrał Woodrow Wilson i został on wyznaczony na partyjnego kandydata na prezydenta Stanów Zjednoczonych[7]. Stał się on tym samym pierwszym kandydatem partii wybranym w prawyborach[7]. W tym samym roku Partia Republikańska przeprowadziła prawybory, w których większość głosów powszechnych i większość przypisanych delegatów zdobył Theodore Roosevelt, jednak na konwencji delegaci zamiast niego wybrali Williama Tafta[7].

Procedura

[edytuj | edytuj kod]

Prawybory odbywają się na różnych zasadach, chociaż cechą wspólną wszystkich rodzajów jest głosowanie powszechne na danym terytorium[8]. Czasami system może się różnić w zależności od terytorium[8]. Rezultatem prawyborów może być wybór delegatów, którzy na konwencie partii zagłosują na jednego z kandydatów[8].

Wybór delegatów przypisanych do danego kandydata

[edytuj | edytuj kod]

Rezultatem głosowania może być wybór Pledged Delegates, czyli delegatów przypisanych do danego kandydata[9]. Delegaci teoretycznie powinni być wierni kandydatowi, do którego zostali przypisani, ale nie zawsze wymagane jest, aby głosowali zgodnie ze swoim przypisaniem[9]. Każdy ze stanów ma przypisaną liczbę delegatów, która zależna jest od wielkości i liczebności stanu[8]. Istnieją metody wyboru delegatów[8].

Primaries

[edytuj | edytuj kod]
Jack Kemp prowadzący kampanię wyborczą przed prawyborami prezydenckimi Partii Republikańskiej w 1988 roku

W stanach lub terytoriach mogą odbyć się prawybory, w których obywatele głosują na preferowanego przez siebie kandydata[9]. Istnieją różne sposoby wyboru przypisanych kandydatów:

  • Prawybory Proporcjonalne (ordynacja proporcjonalna) – w tym systemie delegaci przydzielani są kandydatom proporcjonalnie, na podstawie procentowego udziału w ogólnym wyniku głosowania[10].
  • Winner-Take-All (ordynacja nieproporcjonalna) – W tym systemie wszyscy dostępni delegaci są przyznawani kandydatowi, który zdobył najwięcej głosów[10].
  • Prawybory Hybrydowe – Prawybory stosujące mieszane metody przydzielania delegatów[10]. Mogą one łączyć elementy systemu proporcjonalnego i większościowego, często z dodatkowymi warunkami, takimi jak minimalny próg głosów, który kandydat musi przekroczyć, aby otrzymać delegatów[10]. W niektórych przypadkach, system może przekształcić się z proporcjonalnego na większościowy, gdy kandydat uzyska określony procent głosów[10].

Oprócz tego takie prawybory mogą się różnić w zależności od tego kto jest dopuszczany do głosowania[8]. Pod tym względem prawybory dzielą się na:

  • Otwarte – udział mogą wziąć wszyscy zarejestrowani wyborcy, którzy w momencie głosowania w wyborach prezydenckich będą mieli ukończone 18 lat[8].
  • Zamknięte – udział mogą wziąć tylko osoby zarejestrowane jako członkowie danej partii politycznej[8].

Caucuses

[edytuj | edytuj kod]
Caucuses Partii Demokratycznej w Iowa w 2004 roku

W stanach lub terytoriach mogą odbyć się organizowane przez partie lokalne spotkania zwane caucuses, w których udział biorą zarejestrowani wyborcy danej partii[8]. Spotkania odbywają się w miejscach publicznych, a w ich trakcie przeprowadzana jest dyskusja pomiędzy zwolennikami poszczególnych kandydatów i głosowanie[8]. W niektórych przypadkach wybór kandydatów odbywa się poprzez tajne głosowanie, jednak w innych uczestnicy dzielą się na jawne grupy zwolenników poszczególnych kandydatów[11]. Osoby niezdecydowane tworzą osobną grupę[11]. Każda grupa reprezentująca poszczególnych kandydatów stara się przekonać innych uczestników do dołączenia do swojej grupy[11]. Ostatecznie, liczba delegatów jest przydzielona każdemu kandydatowi na podstawie liczby głosów otrzymanych na spotkaniu[11].

Jeden kandydat

[edytuj | edytuj kod]

Władze partii w danym stanie lub terytorium mogą zdecydować, że nie zorganizują prawyborów i odgórnie poprzeć wybranego kandydata[12]. Najczęściej dzieje się tak w przypadku, gdy aktualnie prezydentem jest osoba z danej partii i ubiega się ona o reelekcję[12]. Władze partii mogą zrealizować swoją deklarację na przykład realizując prawybory w normalnym trybie, ale na liście kandydatów umieszczając tylko jedno nazwisko[12].

Superdelegaci

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: Superdelegat.

Określenie superdelegat nigdy nie było oficjalnie używane przez jakąkolwiek partię[13][14], ale w mediach jest popularnym określeniem na tak zwanych Unpledged Delegates, czyli delegatów nieprzypisanych do żadnego kandydata[15]. Superdelegaci są wyznaczani na konwencję partii w celu oddania głosu na kandydata, ale w przeciwieństwie do zwykłych delegatów, nie są wybierani w prawyborach, a ich status wynika ze stanowiska pełnionego w danej chwili lub w przeszłości[15].

Prawybory niewiążące

[edytuj | edytuj kod]

W stanach lub terytoriach mogą odbyć się prawybory, które są niewiążące[16]. Rezultatem takich prawyborów nie jest wybór delegatów[16], a delegaci wybierający kandydata na konwencji partyjnej nie muszą się sugerować wynikiem prawyborów[17]. Takie prawybory organizowała na przykład Partia Libertariańska[16].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Edyta Bieńczak, Amerykańskie prawybory: Jak wybiera się kandydata na prezydenta USA? [online], RMF24, 2 lutego 2020 [dostęp 2024-01-07] (pol.).
  2. a b c Wisconsin primary history [online], WisPolitics, 9 września 2019 [dostęp 2024-01-03] (ang.).
  3. The Progressive Movement and U.S. Foreign Policy, 1890-1920s [online], Bureau of Public Affairs Department Of State. The Office of Electronic Information, 20 sierpnia 2008 [dostęp 2024-01-03] (ang.).
  4. Dave Evensen, The power of the primaries [online], Uniwersytet Illinois w Urbanie i Champaign, 9 marca 2020 [dostęp 2024-01-03] (ang.).
  5. Ron Elving, New Hampshire Celebrates A Century Of Voting First [online], 8 lutego 2016 (ang.).
  6. Bonnie K. Goodman: 1912. Presidential Campaigns & Elections Reference: An American History Resource. [dostęp 2016-03-11]. (ang.).
  7. a b c Bonnie K. Goodman: 1912. Presidential Campaigns & Elections Reference: An American History Resource. [dostęp 2016-03-11]. (ang.).
  8. a b c d e f g h i j Edyta Bieńczak, Amerykańskie prawybory: Jak wybiera się kandydata na prezydenta USA? [online], RMF24, 2 lutego 2000 [dostęp 2024-01-14] (pol.).
  9. a b c Quinn Scanlan, Kendall Karson, Here's everything you need to know about the Democratic delegate process [online], ABC News, 9 marca 2020 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  10. a b c d e Presidential Primary Delegate Tracker 2024: Vote Counts by State [online], NBC News [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  11. a b c d Presidential primaries and caucuses [online], USAGov [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  12. a b c Mitch Perry, Florida Phoenix January 3, 2024, As of now: No Democratic presidential primary election in FL in March; but court hearing next week [online], Florida Phoenix, 3 stycznia 2024 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  13. Liz Olson, Superdelegates [online], www.infoplease.com [dostęp 2016-02-28].
  14. Does The GOP Have Superdelegates? The Republican Party's Nomination Rules Are Different This Year [online], www.bustle.com [dostęp 2016-02-28].
  15. a b What is a superdelegate? [online], CBS News [dostęp 2016-02-28].
  16. a b c Eugene D. Mazo, Michael R. Dimino, The Best Candidate: Presidential Nomination in Polarized Times, Cambridge University Press, 17 września 2020, s. 361, ISBN 978-1-108-83539-8 [dostęp 2024-01-14] (ang.).
  17. Adam Gabbatt, The Libertarian party was up and coming in 2016. What happened?, „The Guardian”, 23 sierpnia 2020, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-01-14] (ang.).