Prekolumbijskie kontakty z Ameryką
Prekolumbijskie kontakty z Ameryką – termin odnoszący się do kontaktów pomiędzy mieszkańcami obu Ameryk a ludźmi z innych kontynentów, które miały mieć miejsce przed odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492 roku (t.j. w dowolnym czasie ery prekolumbijskiej)[1]. Badania, które miały miejsce w latach 2004–2009, wskazują, że najwcześniejsze migracje do Ameryk mogły mieć miejsce przy wykorzystaniu łodzi, a podróż miałaby wieść od pasa lądu zwanego Beringią w kierunku południowym, wzdłuż wybrzeży Oceanu Spokojnego. Podróże te miały odbywać się w zbliżonym czasie, lub nawet wcześniej niż lądowe wędrówki przez pomost lądowy Beringii, który w czasie zlodowacenia miał łączyć Syberię z Alaską. To, czy taka transoceaniczna podróż miała miejsce w odległych dziejach, powodując prekolumbijski kontakt pomiędzy mieszkańcami Ameryk a podróżnikami z innych kontynentów, jest przedmiotem dyskusji. Jednak topniejące lodowce ok. 16 500 lat temu doprowadziły do zatopienia osad znajdujących się na wybrzeżu obu Ameryk, co uniemożliwia jednoznaczną ocenę miejsca pochodzenia i trybu życia ich mieszkańców[2][3].
Zaledwie kilka przypadków prekolumbijskich kontaktów jest szeroko akceptowanych przez uznanych naukowców i akademików. Odkrycia archeologiczne na Alasce potwierdziły, że ludy Jupik i Aleuci zamieszkujący obie strony cieśniny Beringa miały ze sobą kontakt, oraz że dochodziło do wymiany dóbr z Eurazją[4]. Również morskie wyprawy wikingów ze Skandynawii w X wieku doprowadziły do kolonizacji Grenlandii oraz próby kolonizacji na terenach Nowej Fundlandii w dzisiejszej Kanadzie[5]. Wyprawy dokonane przez wikingów miały miejsce o ponad 500 lat wcześniej niż wyprawy Kolumba[3][6]. Do kontaktów prekolumbijskich przypisać można kontakty ludzi zamieszkujących zachodnie wybrzeża Ameryki Południowej ze wschodnimi Polinezyjczykami, na co wskazują badania genetyczne tych drugich, wskazując przybliżoną datę kontaktu na rok 1200 naszej ery[3][7].
Stanowiska środowisk naukowych i akademickich wobec teorii prekolumbijskich transoceanicznych kontaktów z Ameryką są zróżnicowane. Część z nich publikuje swoje badania i analizy w recenzowanych i uznanych czasopismach naukowych. Są jednak stanowiska oparte jedynie na przypadkowej i niejednoznacznej interpretacji znalezisk archeologicznych, odkryciu rzekomych niepasujących artefaktów, powierzchownych porównaniach kulturowych, komentarzach w dokumentach historycznych, bądź podaniach. Są one odrzucane jako twierdzenia będące na pograniczu nauki, pseudoarcheologii lub pseudohistorii[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Carroll L. Riley, Man Across the Sea : Problems of Pre-Columbian Contacts., Austin, TX: University of Texas Press, 1971, ISBN 978-1-4773-0477-8, OCLC 1022790837 (ang.).
- ↑ Most archaeologists think the first Americans arrived by boat. Now, they're beginning to prove it [online], www.science.org [dostęp 2023-04-15] (ang.).
- ↑ a b c Bastien Llamas i inni, Ancient mitochondrial DNA provides high-resolution time scale of the peopling of the Americas, „Science Advances”, 2 (4), 2016, DOI: 10.1126/sciadv.1501385 [dostęp 2023-04-18].
- ↑ Michael L. Kunz, Robin O. Mills, A Precolumbian Presence of Venetian Glass Trade Beads in Arctic Alaska, „American Antiquity”, 86 (2), 2021, s. 395–412, DOI: 10.1017/aaq.2020.100, ISSN 0002-7316 [dostęp 2023-04-15] (ang.).
- ↑ Margot Kuitems i inni, Evidence for European presence in the Americas in ad 1021, „Nature”, 2021, PMID: 34671168 [dostęp 2023-04-15] (ang.).
- ↑ Alexander G. Ioannidis i inni, Native American gene flow into Polynesia predating Easter Island settlement, „Nature”, 2020, PMID: 32641827 [dostęp 2023-04-15] (ang.).
- ↑ Richard Scott i inni, Rocker jaw: global context for a Polynesian characteristic, „The Anatomical Record”, 304 (8), s. 14–16, ISSN 1932-8486.
- ↑ Garrett G. Fagan, Archaeological Fantasies: How Pseudoarchaeology Misrepresents the Past and Misleads the Public, Psychology Press, 2006, ISBN 978-0-415-30592-1 (ang.), s. 405.