Liga MX

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Primera División (Meksyk))
Liga MX
Liga BBVA MX
Ilustracja
Państwo

 Meksyk

Dyscyplina

piłka nożna

Data założenia

1943

Założyciel

10 klubów meksykańskich

Poprzednia nazwa

Liga Mayor
(1943–1950)
Primera División
(1950–2012)

Prezes

Mikel Arriola

Partner TV

Televisa/TUDN (8 klubów)
Fox Sports (5 klubów)
TV Azteca (3 kluby)
Claro Sports (3 kluby)
Izzi (3 kluby)
ESPN (1 klub)
Imagen Televisión (1 klub)
Chivas TV (1 klub)

Sponsor tytularny

BBVA Bancomer

Rozgrywki
Liczba drużyn

18

Niższy poziom ligowy

Liga de Expansión MX
(spadki zawieszone do 2026)

Puchary

Campeón de Campeones
Supercopa MX

Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca

Asturias
(1943/1944)

Obecny zwycięzca

Tigres UANL
(Apertura 2023)

Najwięcej zwycięstw

América
(14)

Strona internetowa

Liga MX (ze względów sponsorskich Liga BBVA MX) – najwyższa klasa rozgrywkowa piłki nożnej mężczyzn w Meksyku. Występuje w niej osiemnaście profesjonalnych klubów, z których najlepszy zostaje mistrzem Meksyku.

Rozgrywki są toczone systemem ligowo-pucharowym. Po zakończeniu regularnego sezonu dwanaście najlepszych zespołów kwalifikuje się do fazy play-off (tzw. Liguilli) – sześć najlepszych do ćwierćfinałów, a cztery kolejne do barażów o ćwierćfinały. Zwycięzca Liguilli zdobywa tytuł mistrzowski. W ciągu roku rozgrywane są dwa niezależne półroczne sezony – jesienią Apertura, natomiast wiosną Clausura. Do 2026 roku są zawieszone spadki z ligi oraz awanse do ligi. Sześć najlepszych meksykańskich zespołów co roku kwalifikuje się do rozgrywek Pucharu Mistrzów CONCACAF, a oprócz tego każdego lata wszystkie osiemnaście drużyn rywalizuje z klubami Major League Soccer w turnieju Leagues Cup, którego trzy pierwsze miejsca również dają awans do Pucharu Mistrzów CONCACAF.

Dwoma najpopularniejszymi i najbardziej utytułowanymi klubami w Meksyku są stołeczny Club América i Chivas Guadalajara, posiadające odpowiednio trzynaście i dwanaście tytułów mistrzowskich i jako jedyne nieprzerwanie występujące w lidze od początku jej istnienia. Spotkania między tymi drużynami są traktowane jako narodowe derby i określane mianem Clásico Nacional[1]. Oprócz wspomnianych wyżej zespołów grono tradycyjnej „wielkiej czwórki” meksykańskiego futbolu uzupełniają inne kluby ze stolicy – Cruz Azul i Pumas UNAM, mające na koncie odpowiednio dziewięć i siedem mistrzostw[2].

Aktualny skład[edytuj | edytuj kod]

Liga MX 2023/2024
Klub Miasto Założenie Stadion Pojemność Kraj Trener Od
América Meksyk 1916 Azteca 81 070 miejsc Brazylia André Jardine od 06/2023
Atlas Guadalajara 1916 Jalisco 55 020 miejsc Hiszpania Beñat San José od 01/2024
Atlético San Luis San Luis Potosí 2013 Alfonso Lastras 25 709 miejsc Brazylia Leal, GustavoGustavo Leal od 06/2023
Cruz Azul Meksyk 1927 Azteca 81 070 miejsc Argentyna Martín Anselmi od 01/2024
Guadalajara Guadalajara 1906 Akron 46 232 miejsc Argentyna Gago, FernandoFernando Gago od 01/2024
Juárez Ciudad Juárez 2015 Olímpico Benito Juárez 19 703 miejsc Brazylia Maurício Barbieri od 02/2024
León León 1944 León 31 297 miejsc Urugwaj Bava, JorgeJorge Bava od 01/2024
Mazatlán Mazatlán 2020 El Encanto 20 195 miejsc Hiszpania Rescalvo, IsmaelIsmael Rescalvo od 05/2023
Monterrey Monterrey 1945 BBVA 51 348 miejsc Argentyna Ortiz, FernandoFernando Ortiz od 05/2023
Necaxa Aguascalientes 1923 Victoria 23 851 miejsc Meksyk Fentanes, EduardoEduardo Fentanes od 09/2023
Pachuca Pachuca 1901 Hidalgo 25 922 miejsc Urugwaj Almada, GuillermoGuillermo Almada od 01/2022
Puebla Puebla 1944 Cuauhtémoc 47 417 miejsc Argentyna Andrés Carevic od 03/2024
Pumas UNAM Meksyk 1954 Olímpico Universitario 58 445 miejsc Argentyna Lema, GustavoGustavo Lema od 01/2024
Querétaro Querétaro 1950 Corregidora 34 107 miejsc Argentyna Gerk, MauroMauro Gerk od 05/2022
Santos Laguna Torreón 1983 Corona 29 101 miejsc Meksyk Ambriz, IgnacioIgnacio Ambriz od 02/2024
Tigres UANL Monterrey 1960 Universitario 41 886 miejsc Urugwaj Siboldi, Robert DanteRobert Dante Siboldi od 04/2023
Tijuana Tijuana 2007 Caliente 26 158 miejsc Meksyk Herrera, MiguelMiguel Herrera od 02/2023
Toluca Toluca 1917 Nemesio Díez 25 744 miejsc Portugalia Paiva, RenatoRenato Paiva od 01/2024

Historia[edytuj | edytuj kod]

1890–1901: brytyjskie początki futbolu w Meksyku[edytuj | edytuj kod]

Zespół Orizaba AC, pierwszy zwycięzca rozgrywek amatorskich (1902)

Futbol przybył do Meksyku w ostatniej dekadzie XIX wieku za sprawą brytyjskich górników z Kornwalii, którzy przenieśli się do stanu Hidalgo, aby pracować w tamtejszych kopalniach surowców mineralnych. Było to możliwe dzięki działalności ówczesnego prezydenta kraju Porfirio Díaza, który udzielił różnym przedsiębiorstwom z Wielkiej Brytanii koncesji na wydobycie między innymi ołowiu, cynku i żelaza[3]. Za pionierów meksykańskiej piłki nożnej uważa się Percy’ego C. Clifforda oraz Roberta J. Blackmore'a, którzy przywieźli do kraju zasady tej dyscypliny oraz spełniającą przyjęte wymagania piłkę do gry w futbol, a później byli głównymi inicjatorami powstania pierwszych rozgrywek amatorskich[4]. Pierwsze spotkania piłkarskie w Meksyku były rozgrywane około 1899 roku na dziedzińcu siedziby kopalni Mina Delores w miejscowości Real del Monte, oddalonej o dziesięć minut drogi od miasta Pachuca, stolicy stanu Hidalgo[3]. Wydarzenie to upamiętniono umieszczoną w tamtym miejscu pamiątkową tablicą o treści: El lugar donde se jugó el primer partido de futbol en México (Miejsce, w którym rozegrano pierwszy mecz piłkarski w Meksyku)[5].

Jednym z pierwszych wielosekcyjnych klubów sportowych w Meksyku był Orizaba Athletic Club, założony w 1898 roku w mieście Orizaba w stanie Veracruz z inicjatywy osiadłego w tej miejscowości dwa lata wcześniej szkockiego robotnika Duncana Macomisha, pracującego w przędzalni juty Santa Gertrudis Jute Mill Company. Klub posiadał wsparcie lokalnych władz, które ufundowały dla niego kilka skórzanych piłek. Koncentrował się jednak głównie na popularyzowaniu krykieta i nie posiadał sekcji piłkarskiej, która powstała dopiero trzy lata później, w 1901 roku[4]. Wówczas także został założony pierwszy w kraju samodzielnie działający klub piłkarski – Pachuca Athletic Club, założony w Pachuce przez brytyjskich pracowników kopalni Compañía Minera Real del Monte. Ze względu na równoległy rozwój futbolu w Orizabie i Pachuce obydwa te miasta uznaje się współcześnie za kolebkę meksykańskiego futbolu, choć można znaleźć opinie faworyzujące pod tym względem jedną z tych miejscowości kosztem drugiej[5].

Nieco później sekcje piłki nożnej powstały w dwóch kolejnych drużynach sportowych w Meksyku. Zdarzenie to miało miejsce w założonym w 1894 roku przez Brytyjczyków zespole Reforma Athletic Club ze stołecznego miasta Meksyk, uznawanym za pierwszy klub sportowy o sformalizowanej strukturze, lecz dotychczas skupiającym głównie graczy rugby, tenisa i lekkoatletów. Futbol pojawił się również w powstałym już w 1827 roku México Cricket Club (najstarszym klubie sportowym w Meksyku), również z siedzibą w stolicy kraju, jako druga sekcja (po krykiecie). W 1901 roku powstała piąta ekipa piłkarska w kraju – British Club, założona przez Percy’ego C. Clifforda, byłego zawodnika Reforma AC. Przez początkowe kilkanaście lat obecności futbolu na meksykańskiej ziemi dyscyplinę tę uprawiali niemal wyłącznie brytyjscy robotnicy oraz w zdecydowanej mniejszości nieliczni zamożni obywatele Meksyku[6].

1901–1910: powstanie ligi amatorskiej[edytuj | edytuj kod]

British Club, jedna z pierwszych założonych w Meksyku drużyn piłkarskich (1903)

Pomysł zorganizowania pierwszej ligi piłkarskiej w Meksyku zrodził się w 1901 roku wśród trzech brytyjskich imigrantów; Percy’ego C. Clifforda, Roberta J. Blackmore'a i Raymonda N. Penny’ego. Pierwszym krokiem w stronę zrealizowania tego celu było zorganizowane w lipcu 1902 spotkania członków pięciu istniejących wówczas drużyn piłkarskich w Meksyku – Orizaba AC (Orizaba), Pachuca AC (Pachuca), Reforma AC, México CC i British Club (wszystkie trzy z miasta Meksyk)[4]. Podczas zebrania uchwalono powstanie najstarszej ligi piłki nożnej w kraju, o nazwie Liga Mexicana de Football Association Amateur (podczas kolejnych lat znanej głównie pod hiszpańskojęzyczną nazwą Primera Fuerza), posiadającej charakter amatorski i założonej oficjalnie we wrześniu 1902. Prezesem rozgrywek został Percy C. Clifford, zaś funkcję sekretarza objął Robert J. Blackmore, który przetłumaczył zasady dyscypliny z języka angielskiego na hiszpański[7].

Pierwsze mecze w ramach inauguracyjnego sezonu 1902/1903 nowo powstałej, liczącej pięć zespołów i rozgrywanej corocznie ligi odbyły się 19 października 1902 na boisku przy ulicy Paseo de la Reforma w centrum miasta Meksyk. W obecności zamieszkałych w stolicy obywateli brytyjskich oraz ambasadora Wielkiej Brytanii w Meksyku George’a Greville’a rozegrano wówczas dwa spotkania pierwszej kolejki – British Club wygrał 5:1 z México CC, zaś właściciel boiska Reforma AC zremisował 2:2 z Orizaba AC. O całym zdarzeniu poinformował anglojęzyczny dziennik wydawany w stolicy – The Mexican Herald. Sezon ligowy trwał krótko; każdy zespół rozegrał zaledwie cztery mecze, a następne kolejki rozgrywano w około comiesięcznych odstępach – 19 października 1902, 22 listopada 1902, 20 grudnia 1902 i 2 lutego 1903, głównie w popołudniowych godzinach niedzielnych. Daty spotkań zostały zaplanowane tak, aby nie kolidowały z meczami popularniejszego wówczas w Meksyku krykieta. Każda z pięciu drużyn rozgrywała domowe mecze w swoim mieście, a składy zespołów stanowili z nielicznymi wyjątkami sami Brytyjczycy. Tytuł pierwszego zwycięzcy ligi wywalczył prowadzony przez Duncana Macomisha zespół Orizaba AC, który zakończył rozgrywki z bilansem trzech zwycięstw i remisu, zdobywając siedem punktów. Królem strzelców został natomiast angielski zawodnik John Hogg z pięcioma golami na koncie[4].

W ciągu kilku kolejnych lat popularność futbolu nieznacznie wykroczyła poza stolicę i stany Hidalgo oraz Veracruz. Około 1906 roku zaczęto rozgrywać pierwsze mecze piłkarskie w stanie Jalisco, wówczas także z inicjatywy belgijskiego sklepikarza Edgara Everaerta powstał w Guadalajarze zespół Club Unión (obecnie CD Guadalajara). W 1907 roku Sir Reginald Tower, ambasador Wielkiej Brytanii w Meksyku, ufundował trofeum nowo założonych rozgrywek pucharowych, na jego cześć nazwanych Copa Tower. Miały one początkowo pełnić rolę turnieju skupiającego drużyny zarówno te z Primera Fuerza, jak i pochodzące spoza miasta Meksyk i jego okolic, a więc będącego pierwowzorem mistrzostw kraju[6]. Pomysł ten ostatecznie zarzucono ze względu na wysokie koszty podróży poszczególnych zespołów i w Copa Tower uczestniczyły głównie kluby z Primera Fuerza równolegle do sezonu ligowego. W 1908 roku powstała druga najstarsza liga amatorska w kraju – Liga Occidental de Jalisco, skupiająca kluby z Guadalajary, która pierwsza wprowadziła system spadków i awansów[7]. Najważniejszą rolę odgrywała jednak wciąż stołeczna Primera Fuerza i z tego względu jej zwycięzców określa się dzisiaj mianem amatorskich mistrzów Meksyku[8]. Czołowym graczem rozgrywek był w tamtych latach angielski zawodnik Alfred C. Crowle, działający również w strukturach organizacyjnych ligi, który obok Clifforda i Blackmore'a jest uznawany za głównego propagatora piłki nożnej w Meksyku w początkowych latach jej istnienia[9].

1910–1930: wzrost popularności futbolu[edytuj | edytuj kod]

Zespół Asturias przed meczem towarzyskim z chilijskim CSD Colo-Colo (1927)

Wraz z końcem pierwszej dekady XX wieku futbol w Meksyku zaczął wydostawać się spod wpływów brytyjskich, a wskutek tego stał się bardziej otwarty dla meksykańskich obywateli, znacznie zyskując na popularności. Wpływ na to miała głównie sytuacja polityczna – wybuch obejmującej cały kraj rewolucji meksykańskiej i niedługo potem I wojny światowej skłoniła wielu Brytyjczyków do powrotu w rodzinne strony. W 1910 roku w stolicy powstał Club de Fútbol México – pierwszy klub piłkarski złożony z Meksykanów, a futbol został najpopularniejszym sportem uprawianym w prywatnych szkołach. W 1915 roku powstały rozgrywki Liga Amateur de Veracruz, skupiające drużyny ze stanu Veracruz, później zakładano również regionalne ligi amatorskie w stanach Guanajuato i Nuevo León. Mimo powstawania coraz większej liczby zespołów zakładanych przez meksykańskich obywateli (Club América, Club Atlas, Atlante FC czy CD Irapuato) oraz mało znaczących ekip imigrantów z Francji (Amicale Française) czy Niemiec (Germania FV) czołową rolę w rozgrywkach ligowych odgrywała stołeczna drużyna Club España[6]. Klub ten, założony w 1912 roku przez imigrantów z Hiszpanii i złożony głównie z graczy narodowości hiszpańskiej, zdominował rozgrywki piłkarskie w kraju – w latach 1912–1920 pięć razy triumfował w Primera Fuerza oraz trzykrotnie w Copa Tower, zatrzymując to trofeum na własność. Club España, uznawany dziś za pierwszy wielki meksykański zespół, w 1918 roku został uhonorowany przez hiszpańskiego króla Alfonsa XIII tytułem królewskim, nosząc od tamtego czasu nazwę Real Club España[7].

W 1919 roku w rozgrywkach Primera Fuerza nastąpił rozłam w wyniku różnicy zdań pomiędzy zrzeszonymi w strukturach ligowych zwolennikami monarchii a republikanami i hiszpańskimi imigrantami. Ci ostatni, podważający przestrzeganie ich praw i gwarancji, utworzyli nowe rozgrywki o nazwie Liga Nacional, do których dołączył hegemon Real Club España, zaś pozostałe drużyny rywalizowały w mniej prestiżowych rozgrywkach Liga Mexicana[6]. Sytuacja ta utrzymywała się jednak tylko przez dwa sezony, gdyż w 1921 roku, za sprawą ministra edukacji narodowej José Vasconcelosa, zdecydowano się zorganizować pierwsze w historii Meksyku piłkarskie mistrzostwa kraju, uświetniające stuletnią rocznicę uzyskania niepodległości. W tym wyjątkowym sezonie, noszącym nazwę Campeonato del Centenario (Mistrzostwa Stulecia), wzięło udział piętnaście zespołów – dziewięć ze stolicy, trzy ze stanu Veracruz, dwa ze stanu Jalisco oraz jeden ze stanu Hidalgo. Triumfatorem okazał się Real Club España, pokonując w finale inną stołeczną drużynę; złożony z imigrantów z Asturii klub Asturias FC[7].

W 1922 roku istniejące równolegle rozgrywki Liga Nacional i Liga Mexicana połączyły się na powrót, tym razem tworząc stołeczną ligę o nazwie Liga Mayor, będącą kontynuatorem tradycji Primera Fuerza. Wówczas także powstała organizacja Federación Central de Fútbol, pierwowzór krajowej federacji piłkarskiej. W 1923 roku swoje spotkania zaczęła rozgrywać nowo powstała piłkarska reprezentacja Meksyku, złożona głównie z graczy Club América – najlepszej wówczas drużyny w kraju i będącej jedynym w pełni meksykańskim zespołem w stolicy[10]. W 1925 roku Enrique Gavaldá, pochodzący z Katalonii były zawodnik klubów hiszpańskich, założył pierwsze w Meksyku kolegium sędziów piłkarskich o nazwie Colegio Nacional de Árbitros. W 1927 roku został założony Meksykański Związek Piłki Nożnej, przyjęty do struktur FIFA już dwa lata po swoim powstaniu[7].

1930–1943: lata 30. i hiszpańscy imigranci[edytuj | edytuj kod]

Lata 30. XX wieku były okresem, podczas którego piłka nożna stała się jedną z najpopularniejszych dyscyplin sportu w kraju. W tamtej dekadzie zmalały hiszpańskie wpływy w lidze, a wielką popularność zyskały złożone z meksykańskich piłkarzy zespoły ze stolicy, występujące w Liga Mayor. Największym klubem tamtej dekady był sponsorowany przez przedsiębiorstwo elektryczne Luz y Fuerza ligowy hegemon Club Necaxa, którego drużynę, złożoną wówczas z graczy takich jak Luis Pérez, Hilario López czy Horacio Casarín, określano wówczas mianem „Once Hermanos” („Jedenastu Braci”). Wielkie emocje wzbudzały mecze Necaxy z głównym rywalem tej ekipy, również cieszącym się dużym rozgłosem proletariackim klubem Atlante FC na czele z napastnikiem Juanem Carreño, które potrafiły przyciągnąć na stołeczny stadion Parque Asturias po kilkanaście tysięcy widzów. Wielu kibiców posiadały także inne zespoły z miasta Meksyk, takie jak Asturias FC, CD Marte, Real Club España czy Club América. Wielką popularność i powszechną sławę wśród meksykańskiej społeczności zdobył najlepszy piłkarz w kraju w tamtych latach, reprezentujący barwy Necaxy napastnik Horacio Casarín, uznawany za pierwszą legendę meksykańskiego futbolu i jednego z najwybitniejszych graczy w historii Meksyku[7].

Medal wręczony zawodnikom Atlante FC za mistrzostwo Meksyku w sezonie 1946/1947

Około 1937 roku Meksyk stał się głównym celem emigracji hiszpańskich piłkarzy, opuszczających swój kraj z powodu trwającej w nim wojny domowej. W lidze meksykańskiej pojawiła się wówczas fala utalentowanych graczy z Asturii, Katalonii czy Kraju Basków, którzy skupieni w drużynach takich jak Real Club España czy Asturias FC nadawali ton ligowym rozgrywkom. W sezonie 1938/1939 w Liga Mayor wystąpiła nawet reprezentacja Kraju Basków, grająca pod nazwą CD Euzkadi, zajmując drugie miejsce w tabeli[11]. Od tamtego czasu Liga Mayor przestała być organizowana przez Meksykański Związek Piłki Nożnej, gdyż FIFA nie uznawała występów hiszpańskich uchodźców w tych rozgrywkach. Wielu z tych graczy zdecydowało się osiedlić na stałe w Meksyku, później z sukcesami pracując w roli trenerów czy działaczy. To właśnie napływ profesjonalnych piłkarzy z Hiszpanii stał się bezpośrednią przyczyną założenia w Meksyku profesjonalnej i ogólnokrajowej ligi piłki nożnej[7].

1943–1950: powstanie ligi profesjonalnej[edytuj | edytuj kod]

W 1943 roku, czterdzieści jeden lat po powstaniu pierwszych amatorskich rozgrywek w Meksyku, zdecydowano się założyć profesjonalną ligę piłkarską, która w przeciwieństwie do istniejących dotychczas lig regionalnych skupiałaby kluby z całego kraju. Modyfikacji, nadzorowanej przez Meksykański Związek Piłki Nożnej, nie przeprowadzono poprzez fuzję lig regionalnych, lecz de facto przez dołączenie do Liga Mayor dwóch klubów z Jalisco i trzech z Veracruz[6]. Grono klubów założycielskich ligi profesjonalnej składa się z dziesięciu drużyn, które wzięły udział w jej pierwszym sezonie (1943/1944):

Nazwa nowych rozgrywek – Liga Mayor – pozostała identyczna jak poprzedniej ligi amatorskiej. W porównaniu z wcześniejszym sezonem (1942/1943), będącym zarazem ostatnim w erze amatorskiej, z rozgrywek wycofały się dwa zespoły; zmagający się z problemami ekonomicznymi Club Necaxa oraz reprezentacja stanu Jalisco (Selección Jalisco), która została rozwiązana, a jej gracze zasilili szeregi Atlasu i Guadalajary[11]. Ze względu na nieproporcjonalnie dużą liczbę obcokrajowców występujących w klubach (z wyjątkiem złożonego z samych meksykańskich zawodników zespołu Guadalajary), w listopadzie 1943 Meksykański Związek Piłki Nożnej ustanowił przepis, na mocy którego w każdej z drużyn mogło występować tylko czterech graczy zza granicy. Od tamtego czasu wielu graczy spoza Meksyku zaczęło omijać tę zasadę poprzez przyjmowanie obywatelstwa meksykańskiego; zapobiegł temu dopiero ustanowiony w 1945 roku dekret prezydenta Manuela Ávili Camacho, nakazujący każdemu ligowemu klubowi posiadanie przynajmniej sześciu urodzonych w Meksyku piłkarzy[7].

Dwoma pierwszymi profesjonalnymi mistrzami Meksyku zostawały zespoły złożone z imigrantów, odnoszące sukcesy jeszcze w erze amatorskiej, czyli Asturias FC i Real Club España, których gwiazdami byli zagraniczni napastnicy – Hiszpan Isidro Lángara (España) oraz Argentyńczyk Roberto Aballay (Asturias), którzy zostawali królami strzelców rozgrywek[12]. Siła i prestiż tych drużyn znacznie spadły po wejściu w życie wspomnianych wcześniej przepisów o obcokrajowcach, wskutek czego sukcesy zaczęły odnosić kluby złożone z Meksykanów – w 1946 roku mistrzem został CD Veracruz (pierwszy mistrz Meksyku spoza stolicy), w 1947 roku Atlante FC, a w 1948 i 1949 roku Club León (pierwszy zespół, który obronił tytuł mistrzowski)[8]. Początkowo trenerami byli niemal wyłącznie obcokrajowcy, z krajów takich jak Hiszpania, Argentyna czy z Europy Środkowej (głównie z Węgier). W ciągu siedmiu lat od powstania rozgrywek do ligi dołączały kolejne drużyny zapraszane przez Meksykański Związek Piłki Nożnej (nie istniał jeszcze system awansów i spadków) – Club León, CD Oro, Puebla FC, CF Monterrey, Tampico FC i San Sebastián de León. W 1948 roku Meksykański Związek Piłki Nożnej ponownie stał się formalnym organizatorem rozgrywek ligowych[7].

1950–1970: meksykanizacja ligi i wprowadzenie awansów[edytuj | edytuj kod]

W 1950 roku w rozgrywkach ligowych nastąpił szereg poważnych zmian. Mało znaczące w ostatnich latach wskutek reform dotyczących obcokrajowców zasłużone zespoły Real Club España i Asturias FC, niegdysiejsi hegemoni lig amatorskich, wycofały się z rozgrywek. Doprowadziło to niespotykanej wcześniej na taką skalę meksykanizację ligi, w której wciąż dużą rolę odgrywali zagraniczni piłkarze, jednak stanowili oni zdecydowaną mniejszość. Jeszcze ważniejsza zmiana miała miejsce w organizacji struktury ligowej – założono wówczas drugą ligę meksykańską Segunda División, wskutek czego Liga Mayor zmieniła nazwę na Primera División[6]. Podobnie jak w europejskich krajach wprowadzono spadki i awanse, dzięki czemu rozgrywki przestały mieć charakter zamknięty – do ligi mogły awansować czołowe zespoły z zaplecza najwyższej klasy rozgrywkowej. Liczbę klubów grających w Primera División ustabilizowano – najpierw na poziomie dwunastu, później czternastu i szesnastu[11].

Pierwszym klubem w erze profesjonalnej, który potrafił utrzymać supremację w lidze dłużej niż dwa sezony, był Chivas de Guadalajara. Drużyna ta, na przełomie lat 50. i 60. niemająca sobie równych w całym kraju i określana mianem „Campeonisímo” (od „campeón” – mistrz), w latach 1956–1965 aż siedem razy (na dziewięć sezonów) zdobywała mistrzostwo Meksyku, zyskując ogromną popularność wśród piłkarskich kibiców. Nastał czas nowych gwiazd meksykańskiego futbolu – miejsce wcześniejszych idoli, takich jak Horacio Casarín, Luis „Pirata” de la Fuente czy Adalberto „Dumbo” López zajęła plejada uzdolnionych zawodników, której przedstawicielami byli między innymi Salvador „Chava” Reyes, Jaime „Tubo” Gómez, Juan „Bigotón” Jasso, Héctor Hernández, Guillermo „Tigre” Sepúlveda, Antonio „Tota” Carbajal, Alfonso „Pescado” Portugal, Raúl Cárdenas i Brazylijczyk Zague oraz wybitni trenerzy Ignacio Trelles czy Javier de la Torre[7].

W tamtym czasie do ligi awansowały również po raz pierwszy kluby, które w następnych dziesięcioleciach (wliczając w to obecne czasy) nadawały ton rozgrywkom; Deportivo Toluca (1952/1953), Pumas UNAM (1961/1962) czy Cruz Azul (1963/1964). W latach 60. ogromny wkład w rozwój meksykańskiego futbolu miał ówczesny prezydent Meksykańskiego Związku Piłki NożnejGuillermo Cañedo de la Bárcena. Za jego kadencji wprowadzono wiele reform ligowych, powstała północnoamerykańska federacja CONCACAF, zaś Meksykowi przydzielono organizację piłkarskich Mistrzostw Świata 1970. W tamtym czasie założono rozgrywki Pucharu Mistrzów CONCACAF, od początku zdominowane przez kluby meksykańskie[7].

1970–1996: mistrzostwa świata i wprowadzenie Liguilli[edytuj | edytuj kod]

W 1970 roku w Meksyku odbyły się Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej, co stanowiło kolejny fundamentalny bodziec do rozwoju ligi. Rozbudowano istniejące już stadiony i wzniesiono nowe obiekty, na czele z jednym z największych i najsłynniejszych stadionów piłkarskich świata – stołecznym Estadio Azteca, a także Estadio Jalisco, Estadio Cuauhtémoc, Estadio Nou Camp czy Estadio Nemesio Díez. Mundialowe występy gwiazd światowych boisk, takich jak Pelé, Franz Beckenbauer, Bobby Charlton, Teófilo Cubillas, Luigi Riva i Ladislao Mazurkiewicz, spowodowały zainteresowanie futbolem kolejnych setek tysięcy Meksykanów.

Kibice klubu Pumas UNAM na Estadio Olímpico Universitario

Bezpośrednio przez mistrzostwami rozegrano krótki, półroczny sezon o nazwie México '70, w którym po raz pierwszy zastosowano fazę play-off, znaną potocznie pod nazwą Liguilla, dzięki czemu Primera División stała się rozgrywkami o charakterze ligowo–pucharowym[6]. Tym samym od 1970 roku aż do dnia dzisiejszego mistrzem Meksyku nie zostaje drużyna z największą liczbą punktów, lecz zwycięzca dwumeczu finałowego ligowej fazy play-off, do której kwalifikują się najlepsze kluby regularnego sezonu. Spowodowało to znaczne wyrównanie poziomu ligi – mało której drużynie udało się zdominować rozgrywki na więcej niż sezon, choć zdarzały się wyjątki, takie jak Cruz Azul w latach 1970–1974 (cztery mistrzostwa), Club América w latach 1983–1989 (pięć mistrzostw) albo Club Necaxa w latach 1994–1996 (dwa mistrzostwa i wicemistrzostwo)[7].

Począwszy od lat 80. poziom ligi meksykańskiej zaczął systematycznie wzrastać – dzięki zainwestowaniu dużych pieniędzy w ligowe zespoły przez zamożne przedsiębiorstwa stało się możliwe sprowadzanie do rozgrywek wysokiej jakości obcokrajowców z lig południowoamerykańskich, głównie z Argentyny, ale także z Urugwaju, Chile, Paragwaju czy Kolumbii. Równocześnie postawiono na szkolenie własnej młodzieży, co zaowocowało poprawą wyników reprezentacji Meksyku, która począwszy od 1986 roku regularnie wychodziła z grupy na mistrzostwach świata. W 1991 roku dokonano kolejnej reformy Primera División – do drugiej ligi nie spadał już ostatni klub w tabeli regularnego sezonu, lecz drużyna, która uzbierała najmniejszą średnią punktów na mecz w ciągu ostatnich trzech lat. System ten jest określany jako Porcentaje. Meksykańskie zespoły, oprócz dominacji w Pucharze Mistrzów CONCACAF, trzykrotnie wygrały w tamtym okresie prestiżowe trofeum Copa Interamericana, przyznawane za zwycięstwo z triumfatorem południowoamerykańskiego Copa Libertadores – dwa razy uczynił to Club América, zaś raz Pumas UNAM. Ponadto w 1986 roku Meksyk ponownie zorganizował Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej[7].

1996–2012: wprowadzenie półrocznych sezonów[edytuj | edytuj kod]

Óscar Pérez, rekordzista pod względem występów w lidze

W 1996 roku miała miejsce kolejna fundamentalna reforma ligi na wzór argentyńskiej Primera División – od tego czasu zamiast rocznych sezonów są rozgrywane krótkie, półroczne sezony – jesienny i wiosenny. W latach 1996–2002 jesienne sezony nosiły nazwę Invierno, a wiosenne Verano, zaś od 2002 roku wyróżniamy jesienny sezon Apertura i wiosenny Clausura. Pierwszym klubem, który zdołał w takim formacie rozgrywek obronić tytuł mistrzowski, był Pumas UNAM, który w 2004 roku został mistrzem Meksyku zarówno w sezonie Clausura, jak i Apertura. Przez ostatnie szesnaście lat istnienia ligi pod nazwą Primera División mocną pozycję wywalczyły sobie zwłaszcza dwa kluby, nie odnoszące do tej pory tylu sukcesów – Deportivo Toluca (w latach 1996–2012 siedem tytułów mistrzowskich i trzy wicemistrzowskie) oraz CF Pachuca (w tym samym okresie pięć mistrzostw i dwa wicemistrzostwa). Czołowymi klubami meksykańskimi stały się także mające swoją siedzibę na północy kraju Santos Laguna (cztery mistrzostwa, cztery wicemistrzostwa), CF Monterrey (trzy mistrzostwa, trzy wicemistrzostwa) i Tigres UANL (mistrzostwo, dwa wicemistrzostwa)[7].

Od 1998 roku meksykańskie kluby zostały dopuszczone do udziału w najbardziej prestiżowych rozgrywkach południowoamerykańskiego kontynentu – Copa Libertadores, zaś w latach 2005–2008 także w Copa Sudamericana. Od 2006 roku niemal co roku biorą także udział w Klubowych Mistrzostwach Świata poprzez regularne zwycięstwa w rozgrywkach Pucharze Mistrzów CONCACAF. W latach 2002 i 2006–2008 meksykańska Primera División znajdowała się według IFFHS w pierwszej dziesiątce najlepszych lig świata[13].

od 2012: rebranding rozgrywek, powstanie Liga MX[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu 2012 przeprowadzono rebranding ligi meksykańskiej – format rozgrywek pozostał taki sam, zmieniając jednocześnie nazwę ligi z Primera División na Liga MX (równocześnie druga liga zmieniła nazwę z Liga de Ascenso na Ascenso MX i wznowiono rozgrywki o puchar Meksyku pod nazwą Copa MX)[14]. Równocześnie Meksykański Związek Piłki Nożnej przestał być formalnym organizatorem rozgrywek[15]. Rok później ogłoszono natomiast podpisanie umowy z największą w kraju instytucją finansową BBVA Bancomer, opiewającej na 25 milionów dolarów, na mocy której liga zmieniła oficjalną nazwę na Liga Bancomer MX[16].

W kolejnych latach wykrystalizowała się nowa „wielka trójka” meksykańskiej piłki, którą stworzyły Club América, Tigres UANL oraz CF Monterrey. Te trzy kluby zdominowały ligę pod względem budżetu, jakości ściąganych zawodników i liczby zdobywanych trofeów. Trzej giganci pozostają potentatami nie tylko na arenie krajowej, ale również zaliczają się do ścisłej czołówki całego kontynentu amerykańskiego.

W 2016 roku Liga MX ogłosiła, że jej kluby nie będą już brały udziału w Copa Libertadores, ze względu na zmianę formatu tego turnieju[17]. Trzy meksykańskie kluby dotarły do finału tych rozgrywek – Cruz Azul (2001), Guadalajara (2010) i Tigres UANL (2015).

W 2020 roku Liga MX zadecydowała, że przez najbliższe 6 lat nie będzie spadków z ligi ani awansów do ligi. Od tej pory ostatni klub w tabeli sumarycznej zamiast relegacji wyłącznie płaci karę finansową[18]

Triumfatorzy[edytuj | edytuj kod]

Sezon Mistrz Finał Wicemistrz Król strzelców Trener mistrza
Zawodnik Klub Gole Trener Klub
1943/1944 Asturias (1) 4–1 España Hiszpania Isidro Lángara España 27 Austria Ernst Pauler Asturias
1944/1945 España (1) brak Puebla Argentyna Roberto Aballay Asturias 40 Kostaryka Rodolfo Muñoz España
1945/1946 Veracruz (1) brak Atlante Hiszpania Isidro Lángara (2) España 40 Argentyna Enrique Palomini Veracruz
1946/1947 Atlante (1) brak León Meksyk Adalberto López León 33 Węgry Luis Grocz Atlante
1947/1948 León (1) 0–0 Oro Meksyk Adalberto López (2) León 36 Argentyna José María Casullo León
2–0
1948/1949 León (2) brak Atlas Meksyk Adalberto López (3) León 28 Argentyna José María Casullo (2) León
1949/1950 Veracruz (2) brak Atlante Peru Julio Ayllón Veracruz 30 Hiszpania Juan Luque de Serrallonga Veracruz
1950/1951 Atlas (1) brak Atlante Meksyk Horacio Casarín Necaxa 17 Argentyna Eduardo Valdatti Atlas
1951/1952 León (3) brak Guadalajara Meksyk Adalberto López (4) Oro 16 Hiszpania Antonio López Herranz León
1952/1953 Tampico (1) brak Zacatepec Kostaryka Tulio Quiñones Necaxa 14 Hiszpania Joaquín Urquiaga Tampico
1953/1954 Marte (1) brak Oro Argentyna Juan Carlos Carrera Oro 21 Meksyk Ignacio Trelles Marte
Meksyk Adalberto López (5) Guadalajara
Urugwaj Julio María Palleiro Necaxa
1954/1955 Zacatepec (1) brak Guadalajara Urugwaj Julio María Palleiro (2) Necaxa 19 Meksyk Ignacio Trelles (2) Zacatepec
1955/1956 León (4) 4–2 Oro Meksyk Héctor Hernández Oro 25 Hiszpania Antonio López Herranz (2) León
1956/1957 Guadalajara (1) brak Toluca Meksyk Crescencio Gutiérrez Guadalajara 19 Urugwaj Donald Ross Guadalajara
1957/1958 Zacatepec (2) brak Toluca Argentyna Carlos Lara Zacatepec 19 Meksyk Ignacio Trelles (3) Zacatepec
1958/1959 Guadalajara (2) brak León Meksyk Eduardo González Palmer América 25 Węgry Árpád Fekete Guadalajara
1959/1960 Guadalajara (3) brak América Argentyna Roberto Rolando Tampico 22 Węgry Árpád Fekete (2) Guadalajara
1960/1961 Guadalajara (4) brak Oro Argentyna Carlos Lara (2) Zacatepec 22 Meksyk Javier de la Torre Guadalajara
1961/1962 Guadalajara (5) brak América Meksyk Salvador Reyes Guadalajara 21 Meksyk Javier de la Torre (2) Guadalajara
Argentyna Carlos Lara (3) Zacatepec
1962/1963 Oro (1) brak Guadalajara Brazylia Amaury Epaminondas Oro 19 Árpád Fekete (3) Oro
1963/1964 Guadalajara (6) brak América Argentyna Alberto Etcheverry Pumas UNAM 20 Meksyk Javier de la Torre (3) Guadalajara
1964/1965 Guadalajara (7) brak Oro Brazylia Amaury Epaminondas (2) Oro 21 Meksyk Javier de la Torre (4) Guadalajara
1965/1966 América (1) brak Atlas Brazylia Zague América 20 Argentyna Roberto Scarone América
1966/1967 Toluca (1) brak América Brazylia Amaury Epaminondas (3) Toluca 21 Meksyk Ignacio Trelles (4) Toluca
1967/1968 Toluca (2) brak Pumas UNAM Meksyk Bernardo Hernández Atlante 19 Meksyk Ignacio Trelles (5) Toluca
1968/1969 Cruz Azul (1) brak Guadalajara Meksyk Luis Estrada León 24 Meksyk Raúl Cárdenas Cruz Azul
1969/1970 Guadalajara (8) brak Cruz Azul Meksyk Vicente Pereda Toluca 20 Meksyk Javier de la Torre (5) Guadalajara
México '70 Cruz Azul (2) brak Guadalajara Meksyk Sergio Anaya León 16 Meksyk Raúl Cárdenas (2) Cruz Azul
1970/1971 América (2) 0–0 Toluca Meksyk Enrique Borja América 20 Meksyk José Antonio Roca América
2–0
1971/1972 Cruz Azul (3) 4–1 América Meksyk Enrique Borja (2) América 26 Meksyk Raúl Cárdenas (3) Cruz Azul
1972/1973 Cruz Azul (4) 1–1 León Meksyk Enrique Borja (3) América 24 Meksyk Raúl Cárdenas (4) Cruz Azul
0–0
2–1 (pd)
1973/1974 Cruz Azul (5) 1–2 Atlético Español Chile Osvaldo Castro América 26 Meksyk Raúl Cárdenas (5) Cruz Azul
3–0
1974/1975 Toluca (3) brak León Meksyk Horacio López Salgado Cruz Azul 25 Urugwaj Ricardo de León Toluca
1975/1976 América (3) 3–0 UdeG Brazylia Cabinho Pumas UNAM 29 Meksyk Raúl Cárdenas (6) América
1–0
1976/1977 Pumas UNAM (1) 0–0 UdeG Brazylia Cabinho (2) Pumas UNAM 34 Węgry György Marik Pumas UNAM
1–0
1977/1978 Tigres UANL (1) 2–0 Pumas UNAM Brazylia Cabinho (3) Pumas UNAM 33 Urugwaj Carlos Miloc Tigres UANL
1–1
1978/1979 Cruz Azul (6) 0–0 Pumas UNAM Brazylia Cabinho (4) Pumas UNAM 26 Meksyk Ignacio Trelles (6) Cruz Azul
2–0 Meksyk Hugo Sánchez Pumas UNAM
1979/1980 Cruz Azul (7) 1–0 Tigres UANL Brazylia Cabinho (5) Atlante 30 Meksyk Ignacio Trelles (7) Cruz Azul
3–3
1980/1981 Pumas UNAM (2) 0–1 Cruz Azul Brazylia Cabinho (6) Atlante 29 Serbia Bora Milutinović Pumas UNAM
4–1
1981/1982 Tigres UANL (2) 2–1 Atlante Brazylia Cabinho (7) Atlante 32 Urugwaj Carlos Miloc (2) Tigres UANL
0–1 (3–1 k)
1982/1983 Puebla (1) 1–2 Guadalajara Argentyna Norberto Outes América 22 Meksyk Manuel Lapuente Puebla
1–0 (7–6 k)
1983/1984 América (4) 2–2 Guadalajara Argentyna Norberto Outes (2) Necaxa 28 Chile Carlos Reinoso América
3–1
1984/1985 América (5) 1–1 Pumas UNAM Brazylia Cabinho (8) León 23 Argentyna Miguel Ángel López América
0–0
3–1
Prode '85 América (6) 1–4 Tampico Meksyk Sergio Lira Tampico 10 Argentyna Miguel Ángel López (2) América
4–0 (pd)
México '86 Monterrey (1) 1–2 Tampico Meksyk Francisco Javier Cruz Monterrey
14
Meksyk Francisco Avilán Monterrey
2–0 (pd)
Meksyk Sergio Lira (2) Tampico
1986/1987 Guadalajara (9)
1–2
Cruz Azul Urugwaj José Zalazar Tecos UAG
23
Meksyk Alberto Guerra Guadalajara
3–0
1987/1988 América (7)
0–1
Pumas UNAM Meksyk Luis Flores Pumas UNAM
24
Brazylia Jorge Vieira América
4–1
1988/1989 América (8)
3–2
Cruz Azul Meksyk Sergio Lira (3) Tampico
29
Brazylia Jorge Vieira (2) América
2–2
1989/1990 Puebla (2)
2–1
UdeG Argentyna Jorge Comas Veracruz
26
Meksyk Manuel Lapuente (2) Puebla
4–3
1990/1991 Pumas UNAM (3)
2–3
América Meksyk Luis García Postigo Pumas UNAM
26
Meksyk Miguel Mejía Barón Pumas UNAM
1–0
1991/1992 León (5)
0–0
Puebla Meksyk Luis García Postigo (2) Pumas UNAM
24
Meksyk Víctor Manuel Vucetich León
2–0 (pd)
1992/1993 Atlante (2)
1–0
Monterrey Chile Ivo Basay Necaxa
27
Argentyna Ricardo La Volpe Atlante
3–0
1993/1994 Tecos UAG (1)
0–1
Santos Laguna Meksyk Carlos Hermosillo Cruz Azul
27
Meksyk Víctor Manuel Vucetich (2) Tecos UAG
2–0 (pd)
1994/1995 Necaxa (1)
1–1
Cruz Azul Meksyk Carlos Hermosillo (2) Cruz Azul
35
Meksyk Manuel Lapuente (3) Necaxa
2–0
1995/1996 Necaxa (2)
1–1
Celaya Meksyk Carlos Hermosillo (3) Cruz Azul
26
Meksyk Manuel Lapuente (4) Necaxa
0–0
Invierno 1996 Santos Laguna (1)
0–1
Necaxa Hiszpania Carlos Muñoz Cobo Puebla
15
Meksyk Alfredo Tena Santos Laguna
4–2
Verano 1997 Guadalajara (10) 1–1 Toros Neza Argentyna Gabriel Caballero Santos Laguna
12
Brazylia Ricardo Ferretti Guadalajara
6–1 Argentyna Lorenzo Sáez Pachuca
Invierno 1997 Cruz Azul (8) 1–0 León Meksyk Luis García Postigo (3) Atlante
12
Meksyk Luis Fernando Tena Cruz Azul
1–1 (pd)
Verano 1998 Toluca (4) 1–2 Necaxa Paragwaj José Cardozo Toluca 13 Meksyk Enrique Meza Toluca
5–2
Invierno 1998 Necaxa (3) 0–0 Guadalajara Meksyk Cuauhtémoc Blanco América 16 Meksyk Raúl Arias Necaxa
2–0
Verano 1999 Toluca (5) 3–3 Atlas Paragwaj José Cardozo (2) Toluca 15 Meksyk Enrique Meza (2) Toluca
2–2 (5–4 k)
Invierno 1999 Pachuca (1) 2–2 Cruz Azul Meksyk Jesús Olalde Pumas UNAM 15 Meksyk Javier Aguirre Pachuca
1–0 (pd)
Verano 2000 Toluca (6) 2–0 Santos Laguna Urugwaj Sebastián Abreu Tecos UAG 14 Meksyk Enrique Meza (3) Toluca
5–1 Meksyk Everaldo Begines León
Ekwador Agustín Delgado Necaxa
Invierno 2000 Morelia (1) 3–1 Toluca Meksyk Jared Borgetti Santos Laguna 17 Meksyk Luis Fernando Tena (2) Morelia
0–2 (5–4 k)
Verano 2001 Santos Laguna (2) 1–2 Pachuca Meksyk Jared Borgetti (2) Santos Laguna 13 Meksyk Fernando Quirarte Santos Laguna
3–1
Invierno 2001 Pachuca (2) 2–0 Tigres UANL Urugwaj Martín Rodríguez Irapuato 12 Meksyk Alfredo Tena (2) Pachuca
1–1
Verano 2002 América (9) 0–2 Necaxa Urugwaj Sebastián Abreu (2) Cruz Azul 19 Meksyk Manuel Lapuente (5) América
3–0 (pd)
Apertura 2002 Toluca (7) 0–1 Morelia Paragwaj José Cardozo (3) Toluca
29
Argentyna Alberto Jorge Toluca
4–1
Clausura 2003 Monterrey (2) 3–1 Morelia Paragwaj José Cardozo (4) Toluca 21 Argentyna Daniel Passarella Monterrey
0–0
Apertura 2003 Pachuca (3) 3–1 Tigres UANL Kolumbia Luis Gabriel Rey Atlante 15 Meksyk Víctor Manuel Vucetich (3) Pachuca
0–1
Clausura 2004 Pumas UNAM (4) 1–1 Guadalajara Argentyna Bruno Marioni Pumas UNAM 16 Meksyk Hugo Sánchez Pumas UNAM
0–0 (5–4 k) Argentyna Andrés Silvera Tigres UANL
Apertura 2004 Pumas UNAM (5) 2–1 Monterrey Argentyna Guillermo Franco Monterrey 15 Meksyk Hugo Sánchez (2) Pumas UNAM
1–0
Clausura 2005 América (10) 1–1 Tecos UAG Argentyna Vicente Matías Vuoso Santos Laguna 15 Meksyk Mario Carrillo América
6–3
Apertura 2005 Toluca (8) 3–3 Monterrey Urugwaj Sebastián Abreu (3) Dorados 11 Argentyna Américo Gallego Toluca
Brazylia Kléber Boas América
3–0 Argentyna Walter Gaitán Tigres UANL
Argentyna Vicente Matías Vuoso (2) Santos Laguna
Clausura 2006 Pachuca (4) 0–0 San Luis Urugwaj Sebastián Abreu (4) Dorados 11 Meksyk José Luis Trejo Pachuca
1–0 Paragwaj Salvador Cabañas Chiapas
Apertura 2006 Guadalajara (11) 1–1 Toluca Argentyna Bruno Marioni (2) Toluca 11 Meksyk José Manuel de la Torre Guadalajara
2–1
Clausura 2007 Pachuca (5) 2–1 América Meksyk Omar Bravo Guadalajara 11 Meksyk Enrique Meza (4) Pachuca
1–1
Apertura 2007 Atlante (3) 0–0 Pumas UNAM Argentyna Alfredo Moreno San Luis 18 Meksyk José Guadalupe Cruz Atlante
2–1
Clausura 2008 Santos Laguna (3) 2–1 Cruz Azul Chile Humberto Suazo Monterrey 13 Meksyk Daniel Guzmán Santos Laguna
1–1
Apertura 2008 Toluca (9) 2–0 Cruz Azul Chile Héctor Mancilla Toluca 11 Meksyk José Manuel de la Torre (2) Toluca
0–2 (7–6 k)
Clausura 2009 Pumas UNAM (6) 1–0 Pachuca Chile Héctor Mancilla (2) Toluca 14 Brazylia Ricardo Ferretti (2) Pumas UNAM
2–2 (pd)
Apertura 2009 Monterrey (3) 4–3 Cruz Azul Argentyna Emanuel Villa Cruz Azul 17 Meksyk Víctor Manuel Vucetich (4) Monterrey
2–1
Bicentenario 2010 Toluca (10) 2–2 Santos Laguna Peru Johan Fano Atlante 10 Meksyk José Manuel de la Torre (3) Toluca
0–0 (4–3 k) Stany Zjednoczone Hérculez Gómez Puebla
Meksyk Javier Hernández Guadalajara
Apertura 2010 Monterrey (4) 2–3 Santos Laguna Ekwador Christian Benítez Santos Laguna 14 Meksyk Víctor Manuel Vucetich (5) Monterrey
3–0
Clausura 2011 Pumas UNAM (7) 1–1 Morelia Meksyk Ángel Reyna América 13 Meksyk Guillermo Vázquez Pumas UNAM
2–1
Apertura 2011 Tigres UANL (3) 1–0 Santos Laguna Urugwaj Iván Alonso Toluca 11 Brazylia Ricardo Ferretti (3) Tigres UANL
3–1
Clausura 2012 Santos Laguna (4) 1–1 Monterrey Urugwaj Iván Alonso (2) Toluca 14 Meksyk Benjamín Galindo Santos Laguna
2–1 Ekwador Christian Benítez (2) América
Apertura 2012 Tijuana (1) 2–1 Toluca Ekwador Christian Benítez (3) América 11 Argentyna Antonio Mohamed Tijuana
2–0 Chile Esteban Paredes Atlante
Clausura 2013 América (11) 0–1 Cruz Azul Ekwador Christian Benítez (4) América 12 Meksyk Miguel Herrera América
2–1 (4–2 k)
Apertura 2013 León (6) 2–0 América Paragwaj Pablo Velázquez Toluca 12 Urugwaj Gustavo Matosas León
3–1
Clausura 2014 León (7) 2–3 Pachuca Ekwador Enner Valencia Pachuca 12 Urugwaj Gustavo Matosas (2) León
2–0 (pd)
Apertura 2014 América (12) 0–1 Tigres UANL Argentyna Mauro Boselli León 12 Argentyna Antonio Mohamed (2) América
3–0 Brazylia Camilo Sanvezzo Querétaro
Clausura 2015 Santos Laguna (5) 5–0 Querétaro Kolumbia Dorlan Pabón Monterrey 10 Portugalia Pedro Caixinha Santos Laguna
0–3
Apertura 2015 Tigres UANL (4) 3–0 Pumas UNAM Argentyna Mauro Boselli (2) León 13 Brazylia Ricardo Ferretti (4) Tigres UANL
1–4 (4–2 k) Argentyna Emanuel Villa (2) Querétaro
Clausura 2016 Pachuca (6) 1–0 Monterrey Francja André-Pierre Gignac Tigres UANL 13 Urugwaj Diego Alonso Pachuca
1–1
Apertura 2016 Tigres UANL (5) 1–1 América Kolumbia Dayro Moreno Tijuana 11 Brazylia Ricardo Ferretti (5) Tigres UANL
1–1 (3–0 k) Peru Raúl Ruidíaz Morelia
Clausura 2017 Guadalajara (12) 2–2 Tigres UANL Peru Raúl Ruidíaz (2) Morelia 9 Argentyna Matías Almeyda Guadalajara
2–1
Apertura 2017 Tigres UANL (6) 1–1 Monterrey Argentyna Mauro Boselli (3) León 11 Brazylia Ricardo Ferretti (6) Tigres UANL
2–1 Kolumbia Avilés Hurtado Monterrey
Clausura 2018 Santos Laguna (6) 2–1 Toluca Republika Zielonego Przylądka Djaniny Santos Laguna 14 Urugwaj Robert Dante Siboldi Santos Laguna
1–1
Apertura 2018 América (13) 0–0 Cruz Azul Francja André-Pierre Gignac (2) Tigres UANL 14 Meksyk Miguel Herrera (2) América
2–0
Clausura 2019 Tigres UANL (7) 1–0 León Ekwador Ángel Mena León 14 Brazylia Ricardo Ferretti (7) Tigres UANL
0–0
Apertura 2019 Monterrey (5) 2–1 América Meksyk Alan Pulido Guadalajara 12 Argentyna Antonio Mohamed (3) Monterrey
1–2 (4–2 k) Argentyna Mauro Quiroga Necaxa
Clausura 2020 przerwane ze względu na pandemię COVID-19
Guard1anes 2020 León (8) 1–1 Pumas UNAM Urugwaj Jonathan Rodríguez Cruz Azul 12 Meksyk Ignacio Ambriz León
2–0
Guard1anes 2021 Cruz Azul (9) 1–0 Santos Laguna Argentyna Alexis Canelo Toluca 11 Peru Juan Reynoso Cruz Azul
1–1
Apertura 2021 Atlas (2) 2–3 León Argentyna Germán Berterame Atlético San Luis 9 Argentyna Diego Cocca Atlas
1–0 (4–3 k) Urugwaj Nicolás López Tigres UANL
Clausura 2022 Atlas (3) 2–0 Pachuca Francja André-Pierre Gignac (3) Tigres UANL 11 Argentyna Diego Cocca (2) Atlas
1–2
Apertura 2022 Pachuca (7) 5–1 Toluca Argentyna Nicolás Ibáñez Pachuca 11 Urugwaj Guillermo Almada Pachuca
3–1
Clausura 2023 Tigres UANL (8) 0–0 Guadalajara Meksyk Henry Martín América 14 Urugwaj Robert Dante Siboldi (2) Tigres UANL
3–2 (pd)
Apertura 2023 América (14) 1–1 Tigres UANL Kolumbia Harold Preciado Santos Laguna 11 Brazylia André Jardine América
3–0 (pd)

Legenda:

  • pd – po dogrywce
  • k – seria rzutów karnych

W kolumnie „mistrz” w nawiasie podano, który w swojej historii tytuł mistrzowski zdobył dany klub.
W kolumnie „zawodnik” w nawiasie podano, który w swojej karierze tytuł króla strzelców zdobył piłkarz.
W kolumnie „trener” w nawiasie podano, który w swojej karierze tytuł mistrza zdobył trener.

Brak nawiasu w kolumnach „zawodnik” lub „trener” oznacza pierwszy tytuł.

Klasyfikacja medalowa[edytuj | edytuj kod]

# Klub Tytuły Tytuły (lata)
Mistrzostwa (lata) Wicemistrzostwa (lata)
1. América 14 10 1966 1971 1976 1984 1985 P1985 1988 1989 V2002 C2005 1960 1962 1964 1967 1972 1991 C2007 A2013 A2016 A2019
C2013 A2014 A2018 A2023
2. Guadalajara 12 10 1957 1959 1960 1961 1962 1964 1965 1970 1987 V1997 1952 1955 1963 1969 M1970 1983 1984 I1998 C2004 C2023
A2006 C2017
3. Toluca 10 8 1967 1968 1975 V1998 V1999 V2000 A2002 A2005 A2008 B2010 1957 1958 1971 I2000 A2006 A2012 C2018 A2022
4. Cruz Azul 9 11 1969 M1970 1972 1973 1974 1979 1980 I1997 G2021 1970 1981 1987 1989 1995 I1999 C2008 A2008 A2009 C2013
A2018
5. León 8 7 1948 1949 1952 1956 1992 A2013 C2014 G2020 1947 1959 1973 1975 I1997 C2019 A2021
6. Tigres UANL 8 6 1978 1982 A2011 A2015 A2016 A2017 C2019 C2023 1980 I2001 A2003 A2014 C2017 A2023
7. Pumas UNAM 7 8 1977 1981 1991 C2004 A2004 C2009 C2011 1968 1978 1979 1985 1988 A2007 A2015 G2020
8. Pachuca 7 4 I1999 I2001 A2003 C2006 C2007 C2016 A2022 V2001 C2009 C2014 C2022
9. Santos Laguna 6 6 I1996 V2001 C2008 C2012 C2015 C2018 1994 V2000 B2010 A2010 A2011 G2021
10. Monterrey 5 6 M1986 C2003 A2009 A2010 A2019 1993 A2004 A2005 C2012 C2016 A2017
11. Atlante 3 4 1947 1993 A2007 1946 1950 1951 1982
12. Necaxa 3 3 1995 1996 I1998 I1996 V1998 V2002
Atlas 3 3 1951 A2021 C2022 1949 1966 V1999
14. Puebla 2 2 1983 1990 1945 1992
15. Zacatepec 2 1 1955 1958 1953
16. Veracruz 2 0 1946 1950
17. Oro 1 5 1963 1948 1954 1956 1961 1965
18. Morelia 1 3 I2000 A2002 C2003 C2011
19. Tampico 1 2 1953 P1985 M1986
20. España 1 1 1945 1944
Tecos UAG 1 1 1994 C2005
22. Asturias 1 0 1944
Marte 1 0 1954
Tijuana 1 0 A2012
25. UdeG 0 3 1976 1977 1990
26. Atlético Español 0 1 1974
Celaya 0 1 1996
Toros Neza 0 1 V1997
San Luis 0 1 C2006
Querétaro 0 1 C2015

Pogrubioną czcionką zaznaczono kluby, które aktualnie występują w lidze.

Rekordy indywidualne[edytuj | edytuj kod]

Najwięcej występów[edytuj | edytuj kod]

# Zawodnik Narodowość Lata Mecze Kluby
1. Óscar Pérez  Meksyk 1993–2019 736 Cruz Azul (416), Pachuca (164), San Luis (62), Necaxa (34), Tigres UANL (30), Chiapas (30)
2. Oswaldo Sánchez  Meksyk 1993–2014 725 Santos Laguna (296), Guadalajara (272), Atlas (81), América (76)
3. Benjamín Galindo  Meksyk 1979–2001 697 Guadalajara (296), Tampico (208), Santos Laguna (101), Cruz Azul (72), Pachuca (20)
4. Juan Pablo Rodríguez  Meksyk 1997–2018 684 Santos Laguna (292), Atlas (204), Tecos UAG (107), Morelia (68), Guadalajara (13)
5. Jesús Corona  Meksyk 2003– 670 Cruz Azul (452), Tecos UAG (168), Atlas (47), Tijuana (3)
6. Ruiz, RodrigoRodrigo Ruiz  Chile 1994–2012 638 Santos Laguna (294), Toros Neza (132), Tecos UAG (130), Puebla (65), Veracruz (17)
7. Adolfo Ríos  Meksyk 1985–2004 635 Veracruz (247), Pumas UNAM (176), América (141), Necaxa (71)
8. Miguel España  Meksyk 1983–2003 631 Pumas UNAM (410), Santos Laguna (187), Tigres UANL (34)
9. Sosa, AlfonsoAlfonso Sosa  Meksyk 1985–2004 610 UdeG (226), Pachuca (138), Puebla (73), León (71), Cruz Azul (36), Monterrey (34), Querétaro (32)
10. Cristóbal Ortega  Meksyk 1974–1992 608 América
Sinha  Meksyk 1999–2017 Toluca (543), Querétaro (48), Monterrey (17)
12. Israel López  Meksyk 1993–2012 607 Pumas UNAM (238), Toluca (221), Cruz Azul (67), Guadalajara (35), Querétaro (18), Tecos UAG (17), Necaxa (11)
13. Carlos Morales  Meksyk 1998–2018 602 Morelia (321), Santos Laguna (86), Toluca (72), Tigres UANL (61), Tecos UAG (34), Lobos BUAP (20), Pachuca (8)
14. Julio César Domínguez  Meksyk 2006– 582 Cruz Azul (562), Atlético San Luis (20)
15. Zague  Meksyk 1985–2003 577 América (401), Necaxa (104), Atlante (72)
16. Lira, SergioSergio Lira  Meksyk 1978–1996 564 Tampico (327), Puebla (91), Tigres UANL (67), Oaxtepec (57), Atlante (22)
17. Ordiales, JaimeJaime Ordiales  Meksyk 1982–2003 563 León (139), Guadalajara (101), Tecos UAG (74), Necaxa (57), Cruz Azul (53), Deportivo Neza (52), Toluca (41), Puebla (23), La Piedad (18), Pachuca (5)
18. Moisés Muñoz  Meksyk 1999–2018 556 Morelia (282), América (176), Atlante (53), Puebla (28), Chiapas (17)
19. Hermosillo, CarlosCarlos Hermosillo  Meksyk 1984–2001 555 Cruz Azul (239), América (198), Monterrey (36), Guadalajara (36), Necaxa (30), Atlante (16)
20. Luna, BraulioBraulio Luna  Meksyk 1994–2012 553 San Luis (124), América (116), Pumas UNAM (108), Necaxa (85), Veracruz (64), Tecos UAG (30), Pachuca (26)

Stan na 1 stycznia 2024.
Pogrubioną czcionką zaznaczono piłkarzy, którzy aktualnie występują w lidze.

Najwięcej goli[edytuj | edytuj kod]

# Zawodnik Narodowość Lata Gole Kluby
1. Cabinho  Brazylia 1974–1988 312 Pumas UNAM (151), Atlante (108), León (44), Tigres UANL (9)
2. Hermosillo, CarlosCarlos Hermosillo  Meksyk 1983–2001 294 Cruz Azul (169), América (78), Monterrey (20), Necaxa (13), Atlante (7), Guadalajara (7)
3. Borgetti, JaredJared Borgetti  Meksyk 1994–2010 252 Santos Laguna (189), Atlas (21), Monterrey (10), Dorados (8), Pachuca (8), Cruz Azul (7), Puebla (5), Morelia (4)
4. José Cardozo  Paragwaj 1995–2005 249 Toluca
5. Horacio Casarín  Meksyk 1936–1957 238 Atlante (107), Necaxa (70), Zacatepec (24), España (21), América (13), Monterrey (3)
6. Castro, OsvaldoOsvaldo Castro  Chile 1972–1984 214 Jalisco (91), América (45), Deportivo Neza (45), Atlético Potosino (24), Pumas UNAM (9)
7. Zague  Meksyk 1985–2003 209 América (162), Atlante (24), Necaxa (23)
8. Adalberto López  Meksyk 1941–1954 201 León (126), Oro (27), Guadalajara (24), Atlas (14), Atlante (10)
9. Perucci, Carlos EloirCarlos Eloir Perucci  Brazylia 1972–1984 197 Atlético Español (86), Laguna (64), Cruz Azul (47)
10. Lira, SergioSergio Lira  Meksyk 1978–1996 190 Tampico (138), Oaxtepec (20), Tigres UANL (18), Puebla (13), Atlante (2)
11. Ricardo Peláez  Meksyk 1985–2000 187 Necaxa (138), América (33), Guadalajara (16)
12. Ferretti, RicardoRicardo Ferretti  Brazylia 1977–1991 182 Pumas UNAM (116), Toluca (43), Monterrey (9), Atlas (8), Deportivo Neza (6)
13. André-Pierre Gignac  Francja 2015– 177 Tigres UANL
14. Horacio López Salgado  Meksyk 1967–1983 172 Cruz Azul (133), América (39)
15. Ricardo Brandón  Urugwaj 1971–1983 169 Atlético Español (55), Veracruz (45), Toluca (33), Atlético Potosino (15), Atletas Campesinos (12), Oaxtepec (9)
16. Borja, EnriqueEnrique Borja  Meksyk 1964–1977 168 América (99), Pumas UNAM (69)
17. Peralta, OribeOribe Peralta  Meksyk 2003–2021 166 Santos Laguna (82), América (60), Chiapas (12), Monterrey (11), Guadalajara (1)
18. Daniel Guzmán  Meksyk 1984–1998 159 UdeG (53), Atlante (41), Guadalajara (19), Santos Laguna (18), Atlas (16), Puebla (12)
19. Luis García  Meksyk 1987–2000 158 Pumas UNAM (76), América (39), Guadalajara (20), Atlante (14), Morelia (9)
20. Rey, Luis GabrielLuis Gabriel Rey  Kolumbia 2003–2017 156 Atlante (53), Morelia (43), Chiapas (33), Puebla (12), América (10), Pachuca (5)

Stan na 1 stycznia 2024.
Pogrubioną czcionką zaznaczono piłkarzy, którzy aktualnie występują w lidze.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Mexico's Clásico de Clásicos. FIFA. [dostęp 2014-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 października 2014)]. (ang.).
  2. RÉCORD reúne las 100 leyendas de los '4 grandes' del futbol mexicano. Récord, 9 listopada 2011. [dostęp 2014-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 października 2014)]. (hiszp.).
  3. a b Mexican football medal. BBC. [dostęp 2014-10-20]. (ang.).
  4. a b c d Jesús Mejía Cruz: El primer campeón, a 110 años. El Mundo de Orizaba, 2 lutego 2013. [dostęp 2014-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (23 września 2015)]. (hiszp.).
  5. a b Óscar Hernández Vázquez: Cuna del futbol mexicano, una lucha desigual. Kaja Negra, 15 kwietnia 2010. [dostęp 2014-10-20]. (hiszp.).
  6. a b c d e f g Conoce la Historia del Fútbol en México. Taringa. [dostęp 2014-10-20]. (hiszp.).
  7. a b c d e f g h i j k l m n HISTORIA DE LA LIGA MX. Liga MX, 16 lipca 2012. [dostęp 2014-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)]. (hiszp.).
  8. a b Héctor Villa Martínez, Macario Reyes Padilla: Mexico - List of Champions. RSSSF. [dostęp 2014-10-20]. (ang.).
  9. Carlos Calderón: Entre balones y fusiles: ¡Viva la Revolución!. MedioTiempo, 26 listopada 2011. [dostęp 2014-10-20]. (hiszp.).
  10. Historia de la Federación Mexicana del Fútbol. FMF. [dostęp 2014-10-20]. (hiszp.).
  11. a b c Macario Reyes Padilla, José de Jesus Mora Rivera, Hans Schöggl: México - List of Final Tables. RSSSF. [dostęp 2014-10-20]. (ang.).
  12. Erik Francisco Lugo, Emmanuel Castro Serna, Juan Pablo Andrés: Mexico - List of Topscorers. RSSSF. [dostęp 2014-10-20]. (ang.).
  13. Robert Ley: THE STRONGEST NATIONAL LEAGUE IN THE WORLD 2016 : SPAIN SINCE 2010 !. IFFHS, 5 kwietnia 2017. [dostęp 2017-08-21]. (ang.).
  14. Nace la Liga MX, regresa Torneo de Copa. Televisa Deportes, 4 czerwca 2012. [dostęp 2014-10-20]. (hiszp.).
  15. Jonathan Collazo: Andrés Fassi sugiere en Argentina 'mexicanizar' su liga. MedioTiempo, 2 lutego 2017. [dostęp 2017-02-02]. (hiszp.).
  16. Ivan Pérez: BBVA va por la Liga MX; paga 25 mdd. El Economista, 11 czerwca 2013. [dostęp 2014-10-20]. (hiszp.).
  17. México fuera de la Libertadores. El Universal, 18 listopada 2016. [dostęp 2020-08-04]. (hiszp.).
  18. Juan Manuel Figueroa: Confirman adiós de ascenso y descenso por 6 años y terminó el Ascenso MX. MedioTiempo, 14 kwietnia 2020. [dostęp 2020-12-07]. (hiszp.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]