Principe de Asturias (1982)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Príncipe de Asturias
Ilustracja
„Principe de Asturias” w 2004 roku
Klasa

lotniskowiec lekki

Historia
Stocznia

Bazan w Ferrolu Hiszpania

Początek budowy

1 marca 1979

Położenie stępki

8 października 1979

Wodowanie

22 maja 1982

 Armada Española
Wejście do służby

30 maja 1988

Wycofanie ze służby

6 lutego 2013

Los okrętu

złomowany w 2017

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 15 912 ts
pełna: 17 188 ts

Długość

całkowita: 195,9 m
pokładu startowego: 175,3 m

Szerokość

pokładu startowego: 29 m
kadłuba: 24,3 m

Zanurzenie

9,4 m

Napęd
siłownia w układzie COGAG, 2 turbiny gazowe o mocy 46 400 hp, 1 śruba
Prędkość

25 węzłów

Zasięg

6500 Mm przy prędkości 20 węzłów

Uzbrojenie
4 × 12-lufowe zestawy obrony bezpośredniej Meroka(inne języki) kal. 20 mm
2 działka salutacyjne kal. 37 mm
Wyposażenie lotnicze
do 29 samolotów i śmigłowców, w tym VA-2 Matador II, SH-3 Sea King, Agusta-Bell AB-212
Załoga

555 + 201 personelu lotniczego

Multimedia w Wikimedia Commons

Príncipe de Asturias – hiszpański lekki lotniskowiec z końca XX wieku, służący w Hiszpańskiej Marynarce Wojennej w latach 1988–2013, jedyny okręt swojego typu. Nosił numer burtowy R 11. Okręt był jednostką flagową hiszpańskiej marynarki, a wycofano go po 25 latach służby z powodu cięć budżetowych. Obowiązki lotniskowca i okrętu flagowego przejął po nim okręt uniwersalny „Juan Carlos I”. Nazwa okrętu oznacza księcia Asturii, który jest oficjalnym tytułem hiszpańskiego następcy tronu.

Lotniskowiec miał wyporność pełną 17 188 ton standardowych i długość niecałe 196 metrów, z czego pokład startowy ze skocznią na dziobie był długi na 175 metrów. Napędzały go turbiny gazowe, pozwalające na osiąganie prędkości 25 węzłów. Mógł przenosić do 29 statków powietrznych, w tym samoloty wielozadaniowe pionowego i krótkiego startu i lądowania AV-8B Harrier II (oznaczone Matador II) i śmigłowce kilku typów. Grupa lotnicza była przeznaczona do pełnienia różnych zadań, od obrony przeciwlotniczej przez zwalczanie okrętów podwodnych i nawodnych, do wsparcia sił lądowych.

Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]

„Principe de Asturias” w 1992 roku

Od 1967 roku Hiszpańska Marynarka Wojenna posiadała w swoim składzie lekki lotniskowiec – „Dédalo”, wypożyczony, a następnie zakupiony od USA (ex USS „Cabot”)[1]. Początkowo używany był tylko jako śmigłowcowiec, lecz pod koniec 1973 roku przeprowadzono na nim próby brytyjskich samolotów pionowego startu i lądowania Harrier, które marynarka uznała za udane i zdecydowała przystosować okręt do ich przenoszenia[1]. W 1977 roku sformowano eskadrę z zakupionych samolotów AV-8S Harrier (amerykańskiej wersji Harriera), oznaczonych w Hiszpanii: VA 1 Matador[2]. Z uwagi na stwierdzoną przydatność lotniskowca dla samolotów pionowego startu i lądowania oraz zbliżającą się konieczność wycofania ze służby pochodzącego z czasów II wojny światowej „Dédalo” (co nastąpiło ostatecznie w 1989 roku), Hiszpania równocześnie zdecydowała zbudować nową jednostkę tej klasy[1].

W braku własnych doświadczeń zdecydowano oprzeć projekt na amerykańskim projekcie lekkich lotniskowców eskortowych SCS (Sea Control Ship), opracowanym w 1972 roku, z których budowy jednak USA ostatecznie zrezygnowały w połowie dekady[3]. Projekt SCS, forsowany przez admirała Zumwalta, był optymalizowany w celu zmniejszenia kosztów (zakładano budowę serii ośmiu SCS, w cenie jednego lotniskowca atomowego), stąd między innymi zastosowano w nim nietypowy dla okrętów tej wielkości napęd pojedynczą śrubą[3]. Planowano, że okręty tego typu będą służyć do eskorty konwojów lub grup zaopatrzeniowych, chroniąc je przede wszystkim przed okrętami podwodnymi i przenosząc 11 śmigłowców przeciwpodwodnych, trzy śmigłowce wczesnego ostrzegania i tylko trzy myśliwce pionowego startu i lądowania[3]. Okręty typu SCS miały mieć wyporność pełną 13 736 ts i długość 186 m[3]. Już na początku 1974 roku w Hiszpanii sformułowano plan uzyskania od USA dokumentacji okrętu tego typu w celu budowy go w kraju, przy czym zakładano, że może on zostać ukończony w 1978 roku[4]. Hiszpania wprawdzie do 1982 roku nie była członkiem sojuszu NATO, lecz od lat 50. współpracowała ze Stanami Zjednoczonymi w dziedzinie obronności[5].

Na podstawie porozumienia z 1976 roku rząd USA zgodził się udostępnić Hiszpanii plany projektu SCS i zaoferował pomoc techniczną i materiałową[6]. USA udzieliły przy tym pomocy w formie pożyczki wartości 150 milionów dolarów[7]. W styczniu 1977 roku plany zostały sprzedane przez firmę Gibbs and Cox hiszpańskiemu koncernowi stoczniowemu Bazán, lecz musiały zostać następnie dopracowane przez hiszpańskich konstruktorów[8]. Do projektu wprowadzono też zmiany, przede wszystkim powiększono pokład lotniczy i wyposażono go w skocznię na podwyższonym dziobie, dla ułatwienia startu samolotów z krótkim rozbiegiem (STOVL)[6]. Ponadto, zmodyfikowano i wzmocniono konstrukcję kadłuba, powiększono nadbudówkę i stanowisko dowodzenia, zmieniono system stabilizacji ze zbiorników balastowych na stabilizatory płetwowe, dodano napęd pomocniczy (dwa opuszczane pędniki elektryczne) i ulepszono wyposażenie okrętu[6]. Przewidywane oryginalnie dwa amerykańskie zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej Phalanx zastąpiono czterema hiszpańskimi Meroka, zastosowanymi po raz pierwszy na okręcie[6]. Był to pierwszy budowany w Hiszpanii okręt napędzany turbinami gazowymi[6]. Przy opracowaniu projektu i budowie współpracowano z amerykańskimi firmami: Gibbs and Cox (autorem oryginalnego projektu), Dixencast, Bath Iron Works i Sperry SM[9]. Mimo braku doświadczeń w budowie tak skomplikowanych okrętów, wkład przemysłu hiszpańskiego w budowę wyniósł około 70%[10]. Importowane były przede wszystkim urządzenia napędowe – turbiny gazowe i część systemów elektronicznych[10].

Oficjalne zamówienie na budowę lotniskowca w koncernie Bazán zostało złożone 29 czerwca 1977 roku[2]. Cięcie blach rozpoczęto 1 marca 1979 roku, a stępkę położono 8 października tego roku w stoczni Bazan w Ferrolu[6]. Budowa opóźniła się, między innymi przez problemy z pracownikami[8]. Wodowanie połączone z chrztem okrętu miało miejsce 22 maja 1982 roku, w obecności hiszpańskiej rodziny królewskiej z królem Juanem Carlosem, następcą tronu księciem Asturii Filipem i królową Sofią, która została matką chrzestną[6]. Pierwotnie przewidywano już w 1974 roku dla okrętu imię „Almirante Carrero Blanco” (admirał Carrero Blanco), na cześć frankistowskiego polityka zabitego w 1973 roku w zamachu ETA[4]. Ostatecznie podczas transformacji ustrojowej w Hiszpanii imię zostało zmienione przed wodowaniem na neutralne politycznie „Principe de Asturias” – książę Asturii (tytuł hiszpańskiego następcy tronu)[6]. Stał się on ósmą jednostką o tej nazwie[6]. Pierwotnie przydzielono mu numer burtowy PA-11 (od hiszpańskiego Porta Aeronaves – lotniskowiec), zmieniony jeszcze przed wodowaniem na standardowy NATO-wski dla okrętów lotniczych: R 11[11]. Nadano mu również znak wywoławczy EBNX[6]. Próby morskie rozpoczęto 3 listopada 1987 roku[5][a]. Spore opóźnienie wywołały zwłaszcza problemy z integracją systemu dowodzenia Tritan z wyposażeniem elektronicznym[6]. Dla okrętu zakupiono też w latach 1987–1988 amerykańskie Harriery nowej generacji: AV-8B Harrier II[12]. W końcu „Principe de Asturias” wszedł do służby 30 maja 1988 roku[6].

Na podstawie doświadczeń wyniesionych z budowy i eksploatacji „Principe de Asturias” stocznia Bazan zbudowała następnie dla Marynarki Wojennej Tajlandii podobny, nieco mniejszy lotniskowiec „Chakri Naruebet”, wodowany w 1996 roku[13].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Krótki start Matadora z „Principe de Asturias” w 2005 roku
Widok nadbudówki od tyłu i samoloty Matador II Plus

Okręt miał układ konstrukcyjny typowy dla lotniskowców, z górnym pokładem lotniczym rozciągającym się prawie na całości długości kadłuba i wykraczającym poza jego szerokość, z małą wyspową nadbudówką po prawej stronie pokładu lotniczego[10]. Wyróżniającym elementem był duży wznios pokładu na dziobie, pod kątem 12°, tworzący skocznię o długości 46,8 m (ang. ski-jump), będącą integralnym elementem dziobu[10]. Umożliwiała ona krótki start samolotów Harrier z maksymalną masą startową oraz zmniejszała zużycie paliwa przy starcie, pozwalając tym samym na zwiększenie masy uzbrojenia oraz zasięgu[10]. Pokład lotniczy o długości 175,3 m, szerokości do 29 m i powierzchni 5100 m² miał niesymetryczny obrys prostokątny, zwężający się w dziobowej części[10]. Pokład ten nie dochodził do samej rufy, kończąc się umieszczonym centralnie poprzecznym podnośnikiem lotniczym[10]. Drugi prostokątny podnośnik znajdował się na pokładzie, po jego prawej stronie, tuż przed nadbudówką[9]. Na pokładzie wytyczono skośny pas do skróconego lądowania i startu, pod kątem 3°, od jego lewego tylnego skraju do końca skoczni na dziobie[2]. Pod pokładem lotniczym znajdował się w kadłubie hangar dla samolotów, otwarty z tyłu (pod rufowym podnośnikiem), o powierzchni 2300 m²[10]. Hangar mieścił 17 statków powietrznych[9]. W przedniej części hangaru składowano śmigłowce, a w tylnej samoloty[14]. Po prawej stronie pokładu z przodu znajdowała się także mniejsza winda do transportu uzbrojenia podwieszanego[10]. Na prawej burcie przed nadbudówką zainstalowano na pokładzie żuraw o udźwigu 10 ton[6].

Dość krótka i wąska nadbudówka miała na dachu z przodu tuż nad głównym stanowiskiem dowodzenia maszt kratownicowy, a z tyłu komin z wylotami spalin i kopułę radaru kontroli lotów[15]. Poniżej głównego pomostu dowodzenia okrętem znajdował się drugi pomost dla dowódcy zespołu bojowego[9]. Po lewej stronie nadbudówki umieszczono przeszklone centrum kierowania lotów, wystające ponad pokładem[10]. W 1990 roku przebudowano nadbudówkę, powiększając centrum kontroli lotów i dodając salę odpraw, a jednocześnie w jej tylnej części pod radarem wygospodarowano we wnęce miejsce na pokładzie na parkowanie pojazdów obsługi[16]. Nadbudówka obejmowała też wloty czerpni powietrza do turbin[5]. Załoga okrętu rozlokowana była w kabinach w kadłubie po 8–12 osób, a jej warunki bytowe uległy polepszeniu w stosunku do wcześniejszych okrętów[10]. Okręt posiadał blok medyczny ze szpitalem na 15 łóżek[10].

Wyporność standardowa okrętu wynosiła 15 912 ts, a pełna 17 188 ts (spotykane są też inne zbliżone wartości)[b]. Długość całkowita wynosi 195,9 m, a na linii wodnej 185,4 m[2]. Szerokość całkowita wynosiła 32 m, a kadłuba na linii wodnej 24,3 m[2]. Zanurzenie kadłuba wynosiło 6,7 m, lecz największe zanurzenie ze śrubą napędową sięgało 9,4 m[2][17]. Przy wyporności pełnej pokład lotniczy był na wysokości 14 m nad poziomem morza[17].

Etatowa załoga okrętu liczyła 555 osób, w tym 90 oficerów, a nadto 201 osób personelu lotniczego i 7 oficerów sztabowych[18].

Grupa lotnicza[edytuj | edytuj kod]

Matador II Plus ląduje pionowo na „Principe de Asturias”
Matador II Plus i śmigłowiec AB-212 na pokładzie

Podstawowym modelem statku powietrznego były samoloty wielozadaniowe pionowego/skróconego startu i lądowania McDonnell Douglas EAV-8B Harrier II, oznaczone w Hiszpanii VA 2 Matador II[2]. Służyły do obrony powietrznej, zwalczania okrętów nawodnych i wsparcia piechoty morskiej[2]. W wersji EAV-8B przenosiły one pociski powietrze–powietrze AIM-9L Sidewinder, pociski powietrze–powierzchnia AGM-65E Maverick lub bomby[19]. Od 1996 roku większość zastąpiono przez samoloty wersji EAV-8B+ Harrier Plus, dysponującej radarem AN/APG-65 i pociskami powietrze–powietrze średniego zasięgu AIM-120A AMRAAM, pozwalającymi na zwalczanie celów poza zasięgiem widzialności[20]. Mogły także przenosić pociski przeciwokrętowe AGM-84A Harpoon[2]. Samoloty w Hiszpanii należały organizacyjnie do 9. Eskadry lotnictwa morskiego, która miała ogółem na wyposażeniu 10 EAV-8B i 8 EAV-8B+[2].

Zasadniczymi używanymi śmigłowcami były Sikorsky SH-3H Sea King, używane do celów przeciwpodwodnych (z torpedami Mk 46), ratowniczych oraz wczesnego ostrzegania (trzy egzemplarze z radarem Searchwater)[2]. Śmigłowce te należały do 5. Eskadry lotnictwa morskiego, która miała ich 12 sztuk[2]. Część była później przebudowana do celów transportowych[21]. Drugim używanym etatowo typem były śmigłowce wielozadaniowe Agusta-Bell AB-212 z 3. Eskadry, służące przede wszystkim do transportu piechoty morskiej (mogące również przenosić torpedy)[2]. Śmigłowiec AB-212 używany był także do ratowania pilotów w razie wypadku, pełniąc dyżur na lotniskowcu[21]. Na lotniskowcu mogły również bazować lekkie śmigłowce Hughes H500MD Defender dla celów transportowo-łącznikowych oraz śmigłowce przeciwpodwodne Sikorsky SH-60 Seahawk (normalnie bazujące na fregatach), a także śmigłowce armijne, jak Chinook[2].

Typowy skład grupy lotniczej do wykonywania zadań bojowych był ustalony na 8 samolotów i 10 śmigłowców, w tym dwa wczesnego ostrzegania[9]. W maksymalnej konfiguracji grupy lotniczej okręt mógł natomiast przenosić 29 statków powietrznych, np. 17 samolotów Matador, sześć śmigłowców przeciwpodwodnych SH-3H Sea King, cztery śmigłowce AB-212 i dwa śmigłowce wczesnego ostrzegania SH-3 EW[22]. Z tego, 17 maszyn mieściło się w hangarze, a 12 parkowało na pokładzie[9]. Normalnie w czasie pokoju okręt przenosił mniejszą liczbę maszyn, np. 7 samolotów Matador, 1 śmigłowiec AB-212 i 2 śmigłowce SH-3H oraz 1 SH-3 EW[22]. Jedynie w konfiguracji transportowca lotniczego można było przewozić 37 samolotów i śmigłowców, w tym 17 w hangarze, 18 na pokładzie i dwa na podnośnikach (operacje lotnicze były możliwe przy liczbie statków powietrznych parkujących na pokładzie nie przekraczającej 12)[2].

Napęd[edytuj | edytuj kod]

Napęd stanowiły dwie turbiny gazowe popularnego modelu General Electric LM2500(inne języki) w układzie COGAG, o mocy łącznej 46 400 hp (34 600 kW)[c]. Zgrupowane były razem i zintegrowane z dwustopniową zębatą przekładnią redukcyjną[16]. Obracały one pojedynczą pięciołopatową nastawną śrubę o średnicy 6096 mm wykonaną z brązu, firmy Wärsilä (jej masa wynosiła ok. 40 t)[16]. Prędkość obrotów śruby była ograniczona do 150 obr./min[16]. Turbiny umieszczono w izolowanych akustycznie kontenerach (o wymiarach 6,52 x 2,04 x 2,04 m)[16]. Turbiny zasilane były paliwem lotniczym JP-5, co upraszczało zaopatrywanie okrętu i jego grupy lotniczej, a także fregat eskorty[16].

Prędkość kontraktowa wynosiła 26 węzłów[2], lecz publikacje podają również prędkość maksymalną 25 węzłów[18]. Zasięg przy prędkości 25 węzłów wynosił 4500 Mm, a przy pracy jednej turbiny i prędkości ekonomicznej 20 węzłów – 7000 Mm (według innych źródeł 6500 Mm)[d]. Przy prędkości 12 węzłów zasięg sięgał 10 000 Mm[2]. Zapas paliwa wynosił ogółem 3700 m³[2].

Okręt miał ponadto napęd pomocniczy w postaci dwóch chowanych w kadłubie pędników azymutalnych firmy Pleuger pod śródokręciem, z silnikami elektrycznymi o mocy po 587 kW i czterołopatowymi śrubami[e]. Oprócz używania do manewrów, umożliwiały one awaryjne poruszanie się z prędkością do 4,7 węzła[16]. Okręt miał trzy zespoły prądotwórcze Allison 501-K17 o mocy po 2500 kW, napędzane turbinami gazowymi, dostarczające prąd przemienny o napięciu 450 V i 20 V oraz prąd stały o napięciu 120 V[16].

Uzbrojenie i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]

Prawoburtowy zestaw artyleryjski Meroka
Rufa z dwoma zestawami Meroka (bez luf)

Uzbrojenie okrętu było tylko obronne i stanowiły je cztery hiszpańskie 12-lufowe zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej (CIWS) Meroka(inne języki) Mod 2A/2B kalibru 20 mm, z własnymi radarami artyleryjskimi VPS-2 (produkcji Lockheed) i obserwacyjnymi głowicami optronicznymi Selenia serii Radamec 2000[9]. Pojedynczy zestaw ma blok 12 luf i szybkostrzelność praktyczną 3600 strzałów/min (po 300 na lufę)[23]. Donośność skuteczna pozioma wynosi 5500 m, a pionowa 2000 m[23]. Według innych źródeł, zasięg zwalczania celów wynosi do 1500 m[24] lub do 2 km[9]. Zapas amunicji w wersji zestawu użytej na lotniskowcu był zwiększony i wynosił po 2160 nabojów w bębnie amunicyjnym[24]. Uzbrojenie uzupełniały dwa działka salutacyjne Rheinmetall kalibru 37 mm[9].

Lotniskowiec wyposażony był w hiszpański komputerowy system dowodzenia Tritan, mogący śledzić 64 cele nawodne lub powietrzne i 4 podwodne (dane dotyczące celów podwodnych pochodziły z sonarów towarzyszących okrętów)[25]. Obsługiwał on łącza danych Link 11 i 14[25]. Główny radar trójwspółrzędny dozoru ogólnego AN/SPS-52C firmy Hughes, pracujący w paśmie E/F (2–3 GHz), miał obrotową płaską antenę ze skanowaniem elektronicznym na szczycie masztu, nachyloną pod stałym kątem ok. 25°[25]. Mógł pracować w czterech trybach, z tego w trybie ogólnym (High Angle) zapewniał wykrywanie samolotów z odległości do 280 km i na wysokości do 30,5 km[25]. W trybie dalekiego zasięgu zasięg wzrastał do 450 km, przy zmniejszeniu przedziału wysokości[25][f]. Radar Selenia RAN-12L ze zintegrowanym interrogatorem IFF, pracujący w pasmach G i J (1–2 i 8–10 GHz) służył do śledzenia i oznaczania celów nawodnych oraz powietrznych[25][9]. Radar kierowania ruchem powietrznym AN/SPN-35A pracujący w paśmie X (9–9,16 GHz), ze stabilizowaną anteną w dużej kopule z tyłu nadbudówki, służył do precyzyjnego określenia położenia podchodzących samolotów i śmigłowców dla asysty w lądowaniu[25]. Okręt nie był natomiast wyposażony we własny sonar[23]. Bojowe centrum informacji wyposażone było w trzy poziome trzyosobowe konsole operatorów OJ-197 i 12 konsol pionowych OJ-194[25].

Nadbudówka od tyłu z widocznymi antenami

Wyposażenie radioelektroniczne:[25][9]

  • radar trójwspółrzędny dozoru ogólnego Hughes AN/SPS-52C (pasmo E/F, na szczycie masztu)
  • radar wykrywania celów nawodnych Selenia RAN-12L (pasmo D i J, na maszcie)
  • radar nawigacyjny i wykrywania nawodnego AN/SPS-55 (pasmo I/J, na maszcie)
  • radar kierowania ruchem powietrznym AN/SPN-35A (pasmo X, w kopule z tyłu nadbudówki)
  • system wspomagania lądowania Marconi DAPS (od 1990 roku)[16]
  • system naprowadzania lotnictwa TACAN URN-25
  • systemy łączności satelitarnej: SATCOM, SECOMSAT (anteny w kopułach przed i za nadbudówką), Saturn 3
  • echosonda AN/UQN-4
  • radionamiernik AN/URD
  • system optoelektroniczny RADEMEC 2100 do obserwacji operacji cumowniczych i holowniczych (w wnęce na prawej burcie na dziobie).

Okręt miał włoski system biernej walki elektronicznej Nettuno (Nettunel) 4100, składający się z czterech par walcowatych anten umieszczonych na nadbudówce[17]. Współpracował on z systemem Mk 36 SBROC składającym się z czterech sześciolufowych wyrzutni celów pozornych Mk 137 kalibru 130 mm[17]. Służyły one do wystrzeliwania wabików termicznych i radiolokacyjnych na odległość 4 km[9]. Okręt wyposażony też był w holowany akustyczny wabik przeciwtorpedowy AN/SLQ-25 Nixie[17]. Lotniskowiec miał również system Prairie/Masker służący do zmniejszenia i zniekształcenia jego pola akustycznego. Podsystem Masker obejmował mikrootwory w kadłubie w rejonie siłowni, a Prairie – na łopatach śruby, z których tłoczone było sprężone powietrze, tworząc bąbelki i zmniejszając hałas[26]. Dodatkowo w przypadku śruby system zmniejszał ryzyko korozji kawitacyjnej[2].

Jako łodzie okrętowe uniwersalnego zastosowania służyły dwa kutry desantowe typu LCVP, zabierające po ok. 50 osób, podwieszone na żurawikach na lewej i prawej burcie pod pokładem lotniczym[16]. Ponadto na prawej burcie pod nadbudówką podwieszono półsztywną łódź inspekcyjno-pościgową[16]. Sprzęt ratunkowy stanowiło również 40 20-osobowych tratw pneumatycznych[5].

Służba[edytuj | edytuj kod]

„Principe de Asturias” (najbliższy) w zespole z lotniskowcem desantowym USS „Wasp” i lotniskowcami USS „Forrestal” i HMS „Invincible” w 1991 roku
„Principe de Asturias” w zespole z fregatami „Asturias” (F74), „Reina Sofía” (F84) i amerykańskim niszczycielem USS „Scott” (DDG-995) w 1992 roku

Lotniskowiec „Príncipe de Asturias” został okrętem flagowym marynarki Hiszpanii, jako jej największa i dysponująca największą wartością jednostka bojowa[27]. W pierwszą podróż wyruszył latem 1988 roku do USA, transportując w drodze powrotnej sześć śmigłowców SH-60B Seahawk dla 10. Eskadry lotnictwa morskiego Hiszpanii[6]. 28 czerwca 1989 roku królowa Sofia przekazała dowódcy okrętu proporzec ufundowany przez miasto Barcelonę[6].

W 1989 roku „Príncipe de Asturias” stał się rdzeniem nowo utworzonej lotniskowcowej grupy bojowej Alfa marynarki hiszpańskiej, wraz z 31. i 41. Dywizjonami fregat (łącznie 11 fregat typów Baleares i Santa Maria oraz zbiornikowiec zaopatrzeniowy „Patino”)[10]. Stała się ona największym związkiem operacyjnym hiszpańskiej floty[28]. Samoloty Matador mogły zwalczać okręty i statki powietrzne w odległości do 400 mil morskich od lotniskowca, a śmigłowce Sea King zwalczać okręty podwodne w odległości do 300 mil morskich, natomiast okręty eskorty i ich śmigłowce Sea Hawk miały zwalczać cele na bliższych rubieżach[28]. „Principe de Asturias” bazował w Rota wraz z 41. Dywizjonem, w skład której wchodziło sześć fregat rakietowych typu Santa Maria, będących hiszpańską wersją amerykańskich fregat typu Oliver Hazard Perry[10]. Grupa Alfa operowała na Morzu Śródziemnym. Lotniskowiec ze swoją grupą brał w kolejnych latach udział w licznych ćwiczeniach z udziałem państw NATO. W listopadzie 2001 roku, po atakach terrorystycznych w USA, grupa Alfa została przekształcona w grupę okrętów projekcji siły GRUFLOT[10].

Podczas I wojny w Zatoce Perskiej, na przełomie lutego i marca 1991 roku lotniskowiec brał udział w składzie sił międzynarodowych w działaniach powietrzno-morskich Cadex '91-1 na Morzu Śródziemnym w ramach operacji zabezpieczającej Southern Guard[8]. Między 10 a 21 grudnia 1994 roku grupa Alfa została wysłana na Morze Adriatyckie dla wsparcia misji pokojowej UNPROFOR w byłej Jugosławii[8].

28 czerwca 2005 roku „Príncipe de Asturias” wziął udział w rewii morskiej w Portsmouth z okazji 200. rocznicy bitwy pod Trafalgarem[8]. W dniach 10–13 czerwca 2010 roku lotniskowiec uczestniczył w Tulonie w obchodach stulecia francuskiego lotnictwa morskiego[29].

Po przyjęciu do służby uniwersalnego okrętu desantowego „Juan Carlos I”, który przejął część obowiązków lotniskowca, marynarka hiszpańska dla oszczędności finansowych na kosztach utrzymania jednostki zdecydowała wycofać „Príncipe de Asturias” ze służby[30]. Pomimo, że okręt po 25 latach służby był jeszcze stosunkowo nowy, powodem tej decyzji była także zbliżająca się konieczność jego modernizacji w połowie resursu, kosztującej ok. 100–140 mln euro[30]. 6 lutego 2013 roku okręt został uroczyście wycofany ze służby w bazie Rota, po czym odstawiony w Ferrolu[31]. Po demontażu części wyposażenia pokładowego, 13 grudnia 2013 roku został skreślony z listy floty[27]. Oferowano go następnie na sprzedaż, a zainteresowanie wyrażały państwa Azji i Afryki, w tym Filipiny i Indonezja, lecz ostatecznie nie doszło do złożenia wiążących ofert[32].

Wobec niepowodzenia sprzedaży okrętu, rząd hiszpański zdecydował sprzedać go na złom, początkowo za 4,8 mln euro[32]. Ostatecznie został sprzedany za 2,7 mln euro konsorcjum spółki Surus Inversa i tureckiej stoczni złomowej Leyal Deltas i 9 sierpnia 2017 roku wyszedł z Ferrolu na holu do Aliağa w Turcji, gdzie przybył 27 sierpnia, po czym został tam pocięty[33][34]. 250 przedmiotów z okrętu zostało wcześniej zlicytowanych na cele charytatywne i dla Fundacji Muzeum Marynarki Wojennej[34].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 9, pierwsze próby morskie prowadzono w 1985 roku.
  2. ↑ Wyporność standardowa 15 912 ts i pełna 17 188 ts według Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 16, taka sama pełna według Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 632. Zbliżone wartości odpowiednio 15 150 ts i 16 920 ts według Schiele 1998 ↓, s. 48, a wyporność pełna 16 700 ts według Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 1995 ↓, s. 432.
  3. ↑ Moc 46 400 hp (34 600 kW, 47 045 KM) według ogółu źródeł (Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 1995 ↓, s. 432, Jane’s Fighting Ships 1986-87 ↓, s. 457, Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 632), podobnie 34 020 kW (2 × 17 010 kW) według Schiele 1998 ↓, s. 48. Znacznie wyższą moc 51 200 kW (2 × 25 060) podają Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 12
  4. ↑ Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 16 podają zasięg 4500 Mm przy 25 w. i 7000 Mm przy 20 w., natomiast Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 632 i Schiele 1998 ↓, s. 48 tylko 6500 Mm przy 20 w.
  5. ↑ Tak według Schiele 1998 ↓, s. 49; podobna moc w Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 632 (łączna 1180 kW lub 1600 KM). Odmiennie Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 12 podają moc każdego z silników po 1080 kW i błędną nieistniejącą nazwę Plevyer.
  6. ↑ Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 632 oznacza radar jako SPS-52C/D, a według Jane’s Fighting Ships 1986-87 ↓, s. 457 był to SPS-52C, mający być zmodyfikowany do wersji D.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 8-9.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Schiele 1998 ↓, s. 48.
  3. ↑ a b c d Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 1995 ↓, s. 575
  4. ↑ a b M. Ramirez Gabarrus, El «Almirante Carrero». Futuro portaaeronaves de la Marina Española, „La Vanguardia española”, 12 kwietnia 1974 (hiszp.).
  5. ↑ a b c d Schiele 1998 ↓, s. 47.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 9.
  7. ↑ Jane’s Fighting Ships 1986-87 ↓, s. 457.
  8. ↑ a b c d e El Príncipe de Asturias, el buque insignia de la Flota [online], El Diario Vasco, 18 marca 2011 [dostęp 2023-09-21] (hiszp.).
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 632
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 10.
  11. ↑ Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 9, 10 (fotografia).
  12. ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 1995 ↓, s. 432.
  13. ↑ Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 689.
  14. ↑ Roelofs i van den Hurk 2007 ↓, s. 36-37.
  15. ↑ Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 11.
  16. ↑ a b c d e f g h i j k Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 12.
  17. ↑ a b c d e Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 16.
  18. ↑ a b Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 16; Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 632.
  19. ↑ Jane’s Fighting Ships 2000–2001 ↓, s. 636.
  20. ↑ Roelofs i van den Hurk 2007 ↓, s. 37-38.
  21. ↑ a b Roelofs i van den Hurk 2007 ↓, s. 39.
  22. ↑ a b Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 14-15.
  23. ↑ a b c Schiele 1998 ↓, s. 49.
  24. ↑ a b Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 15-16.
  25. ↑ a b c d e f g h i Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 13-14.
  26. ↑ Chała i Czajkowski 2008 ↓, s. 17.
  27. ↑ a b Príncipe de Asturias zostanie skreślony ze stanu floty [online], Agencja Lotnicza Altair, 29 października 2013 [dostęp 2020-11-03].
  28. ↑ a b Schiele 1998 ↓, s. 46.
  29. ↑ El Portaaviones `Príncipe de Asturias´ participa en la conmemoración del primer centenario de la Aeronáutica Naval francesa [online], Ministerio de Defensa, 14 czerwca 2010 (hiszp.).
  30. ↑ a b Co dalej z Principe de Asturias? [online], Agencja Lotnicza Altair, 9 maja 2013.
  31. ↑ Despedida del Portaaviones ‘Príncipe de Asturias’ tras 25 años de servicio [online], Ministerio de Defensa, 6 lutego 2013 (hiszp.).
  32. ↑ a b Koniec Principe de Asturias [online], Agencja Lotnicza Altair, 18 grudnia 2015 [dostęp 2020-11-03].
  33. ↑ El portaaviones Príncipe de Asturias reaparece ‘devorado’ en su desguace turco [online], ECD Confidencial Digital, 30 kwietnia 2018 (hiszp.).
  34. ↑ a b El último servicio del portaaviones Príncipe de Asturias [online], El Independiente, 18 października 2017 (hiszp.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Marcin Chała, Dariusz Czajkowski. Hiszpański „Książę”. Principe de Asturias – jedyny lotniskowiec Armada Espanola. „Morze, Statki i Okręty”. 7-8/2008. XIII (79-80), s. 8-17, lipiec – sierpień 2008. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
  • Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 1986-87. John Moore (red.). Londyn: Jane’s Publishing Company, 1986. ISBN 0-7106-0828-4. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships 2000–2001. Richard Sharpe (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2000. ISBN 0-7106-2018-7. (ang.).
  • Erik Roelofs, Paul van den Hurk. SPS Principe de Asturias. Hiszpańska Armada w akcji. „Lotnictwo”. Nr 7/2007. X (76), s. 36-39, lipiec 2007. Magnum-X. ISSN 1732-5323. 
  • Marcin Schiele. Hiszpański lotniskowiec Principe de Asturias. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. Nr 10/1998, s. 46-49, 1998. Agencja Lotnicza Altair. ISSN 1429-270x. 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Principe_de_Asturias_(1982)&oldid=73130990”