Prolemur szerokonosy

Prolemur szerokonosy
	Prolemur simus
	(J.E. Gray, 1871)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	lemurowate
Rodzaj	Prolemur; J.E. Gray, 1871
Gatunek	prolemur szerokonosy
Synonimy
	Rodzaju: Prohapalemur Lamberton, 1936; Gatunku: Hapalemur simus J.E. Gray, 1871; Hapalemur gallieni Standing, 1905; Hapalemur simus robustus Mahé, 1976;
	Rodzaju: Prohapalemur Lamberton, 1936; Gatunku: Hapalemur simus J.E. Gray, 1871; Hapalemur gallieni Standing, 1905; Hapalemur simus robustus Mahé, 1976;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Prolemur szerokonosy^[7] (Prolemur simus) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae). Występuje endemicznie we wschodniej części Madagaskaru. Jest krytycznie zagrożony wyginięciem.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1871 roku brytyjski zoolog John Edward Gray, nadając mu nazwę Hapalemur simus^[1]. Miejsce typowe to Madagaskar^[1]^[8]^[9]. Holotyp to młodociana samica (sygnatura BMNH 1870.9.2.2) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; przed śmiercią zamieszkiwała London Zoo^[10]^[11]. Jedyny przedstawiciel rodzaju prolemur^[7] (Prolemur), który zdefiniował również w 1871 roku Gray^[2].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[12].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Prolemur: gr. προ pro „blisko, w pobliżu”; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)^[13].
Prohapalemur: gr. προ pro „blisko, w pobliżu”; rodzaj Hapalemur I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851 (maki)^[14]^[3].
simus: gr. σιμος simos „z zadartym nosem”^[15].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Prolemur szerokonosy występuje w środkowo-wschodnim i południowo-wschodnim Madagaskarze; do niedawna gatunek ten był ograniczony do południowo-centralnych lasów deszczowych, w tym do Parków Narodowych Ranomafana i Andringitra, korytarza Ambositra-Vondrozo i izolowanych lasów między tymi lokalizacjami i na wschód od tych lokalizacji (np. Ambolomavo, Ifanadiana, Kianjavato) oraz jednej lokalizacji na północ od rzeki Manampatrana (Evendra); badania przeprowadzone w XXI wieku potwierdziły obecność w lasach Torotorofotsy, w regionie Parku Narodowego Andasibe-Mantadia oraz w osiemnastu miejscach w okolicach korytarza Ankeniheny-Zahamena oraz w pięciu dodatkowych miejscach wokół korytarza leśnego Marolambo i aż na północ do Parku Narodowego Zahamena oraz w pobliżu Parku Narodowego Midongy du Sud na południu^[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 40–42 cm, długość ogona 45–48 cm; masa ciała 2,2–2,5 kg (samce są prawdopodobnie cięższe od samic)^[16]^[17].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Prolemur szerokonosy jest związany z obszarami, na których występują duże skupiska bambusów. Spotykany na wysokościach od 20 do 1600 m n.p.m. Aktywny w dzień i w nocy. Żyje w grupach poligamicznych, które zajmują terytorium 40–60 ha lub większe. Okres godowy rozpoczyna się w maju lub czerwcu, a młode rodzą się zwykle w październiku i listopadzie. Samice zwykle rodzą jedno młode każdego roku, po okresie ciąży trwającym około 150 dni. Dojrzałość płciową osiągają w wieku około dwóch lat. W niewoli obserwowano osobniki, które żyły ponad 17 lat^[6].

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) umieszczony w kategorii gatunków krytycznie zagrożonych wyginięciem (CR; ang. critically endangered). Dawniej był szeroko rozprzestrzeniony w wielu częściach wyspy. Z powodu niszczenia środowiska oraz polowań jego populacja została ograniczona do poziomu około 500 osobników (dane z 2012)^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 133. (ang.).
↑ ^a ^b J.E. Gray. Notes on Hapalemur simus, a new Species lately living in the Gardens of the Society. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1870, s. 828, 1870. (ang.).
↑ ^a ^b Ch. Lamberton. Sur un nouveau genre de Lémuriens Fossiles Malgaches: le Prohapalemur (P. Gallienii). „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2^e série. 8, s. 367, 1936. (fr.).
↑ H.-F. Standing. Rapport sur les osscmcnts sub-fos-siles provenant d’Ampasambazimba. „Bulletin de l’Académie Malgache”. 4, s. 99, 1906. (ang.).
↑ J. Mahé. Craniométrie des lémuriens: analyses multi variables – phylogénie. „Mémoires du Muséum National d’Histoire Naturelle”. Série C, Sciences de la Terre. 32, s. 158–159, 1976. (fr.).
↑ ^a ^b ^c M. Ravaloharimanitra, T. King, P. Wright, B. Raharivololona, R.P. Ramaherison, E.E. Louis, C.L. Frasier, R. Dolch, D. Roullet, J. Razafindramanana, S. Volampeno, H.N.T. Randriahaingo, L. Randrianarimanana, C. Borgerson & R.A. Mittermeier 2020, Prolemur simus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-19] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Prolemur simus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-19].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Prolemur simus (J. E. Gray, 1871). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
↑ 1870.9.2.2. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
↑ E. Schwarz. A revision of the genera and species of Madagascar Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1931 (2), s. 399–428, 1931. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1931.tb01020.x. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 148. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 571, 1904. (ang.).
↑ Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 184, OCLC 637083062 (ang.).
↑ simus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-06] (ang.).
↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 127–128. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 94. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Gray1871b-1] J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 133. (ang.).

[Gray1871a-2] J.E. Gray. Notes on Hapalemur simus, a new Species lately living in the Gardens of the Society. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1870, s. 828, 1870. (ang.).

[Lamberton-3] Ch. Lamberton. Sur un nouveau genre de Lémuriens Fossiles Malgaches: le Prohapalemur (P. Gallienii). „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2^e série. 8, s. 367, 1936. (fr.).

[Standing-4] H.-F. Standing. Rapport sur les osscmcnts sub-fos-siles provenant d’Ampasambazimba. „Bulletin de l’Académie Malgache”. 4, s. 99, 1906. (ang.).

[mahe-5] J. Mahé. Craniométrie des lémuriens: analyses multi variables – phylogénie. „Mémoires du Muséum National d’Histoire Naturelle”. Série C, Sciences de la Terre. 32, s. 158–159, 1976. (fr.).

[iucn-6] M. Ravaloharimanitra, T. King, P. Wright, B. Raharivololona, R.P. Ramaherison, E.E. Louis, C.L. Frasier, R. Dolch, D. Roullet, J. Razafindramanana, S. Volampeno, H.N.T. Randriahaingo, L. Randrianarimanana, C. Borgerson & R.A. Mittermeier 2020, Prolemur simus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-19] (ang.).

[Cichocki&inni-7] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Prolemur simus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-19].

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Prolemur simus (J. E. Gray, 1871). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).

[nhm-10] 1870.9.2.2. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).

[sch-11] E. Schwarz. A revision of the genera and species of Madagascar Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1931 (2), s. 399–428, 1931. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1931.tb01020.x. (ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 148. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-13] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 571, 1904. (ang.).

[Jaeger-14] Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 184, OCLC 637083062 (ang.).

[Jobling-15] simus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-06] (ang.).

[Schwitzer&inni-16] Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 127–128. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-17] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 94. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]