Proszowa

Artykuł	50°55'25"N 15°28'40"E
- błąd	39 m
WD	50°55'59.9"N, 15°28'59.9"E, 50°53'N, 15°32'E
- błąd	14 m
Odległość	1214 m

Proszowa
— wieś —
Kościół św. Jana Chrzciciela w Proszowej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lwówecki
Gmina	Mirsk
Sołectwo	Proszowa
Wysokość	465-520 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	125
Strefa numeracyjna	75
Kod pocztowy	59-630
Tablice rejestracyjne	DLW
SIMC	0191336
Położenie na mapie gminy Mirsk Proszowa
Położenie na mapie Polski Proszowa
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Proszowa
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego Proszowa
50°55′25″N 15°28′40″E

Proszowa (niem. Gräflich Kunzendorf) – niewielka wieś w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Mirsk.

Położenie

Wieś położona jest na Pogórzu Izerskim, na Przedgórzu Rębiszowskim, w dolinie potoku Łada, u północnego podnóża Grzbietu Kamienickiego (Góry Izerskie). Znajduje się na wschód od wsi Przecznica, na zachód od Kwieciszowic i na południe od Rębiszowa. Grunty Proszowej położone są na wysokości 465-520 m n.p.m. i zajmują powierzchnię 273 ha.

Nazwa

Do 1677 roku wieś nosiła nazwę Cunzdorf, później została zmieniona na Cunzendorff, następnie w 1828 - Kunzendorf am Kahlen Berge, w 1871 - Gräflich Kunzendorf, a w 1945 - Iwenica. Swą aktualną nazwę Proszowa nosi od roku 1947.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie jeleniogórskim.

Demografia

W połowie roku 2000 zamieszkiwana była przez 139 mieszkańców. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 125 mieszkańców.

Historia

Proszowa jest bardzo starą wsią położoną na przedpolu Grzbietu Kamienieckiego Gór Izerskich przy Starym Trakcie Handlowym Żytawsko- Jeleniogórskim. Powstała w wyniku kolonizacji tych terenów przez księcia Bolesława Wysokiego na przełomie XII i XIII wieku. Pierwsze źródła historyczne z 1211 r. donoszą, że Proszowa była wsią prywatną, wchodzącą w obręb posiadłości Starej Kamienicy, którą władał protoplasta rodu von Schaffgotschów.

Prawdopodobne początki wsi sięgają XII lub XIII wieku, zachowały się źródła z roku 1211, w których wieś wzmiankowana jest jako Cunzdorf (później używane warianty tej nazwy to Kuntzendorff, Cuntzendorff, Kuntzendorf, Kunzendorf, Gräflich Kunzendorf). Na pobliskiej górze Urwistej (562 m n.p.m.) prawdopodobnie znajdował się gród, po którym jednak dziś nie ma już śladu. Pod koniec średniowiecza von Schaffgotschowie, właściciele dzisiejszej Proszowej i wielu okolicznych wsi zbudowali tu jeden ze swoich dworów.

Proszowa nigdy nie była ośrodkiem turystycznym, ale przed 1945 r. istniało tu schronisko młodzieżowe. Ponadto w wielu domach wynajmowane były pokoje dla turystów. Istniał tu również basen kąpielowy, stacja benzynowa, dom sądowy z salą taneczną i miejscami noclegowymi, masarnia, piekarnia, browar, dwie gospody, zajazd oraz remiza OSP. Przez wieś wiodło również wiele szlaków spacerowych wyposażonych w infrastrukturę turystyczną (ławeczki, miejsca widokowe).

Zabytki

Najstarszym i zarazem najcenniejszym zabytkiem wsi Proszowa jest zbudowany na przełomie XV/XVI w. kościół pod wezwaniem Narodzenia Jana Chrzciciela. Budowla ta wzniesiona została z kamienia łupanego. W XVII w. kościół został przebudowany ze stylu późnogotyckiego na barokowy. Reprezentuje on typ kościołów wiejskich, licznie występujących na terenie Dolnego Śląska o wartościach architektonicznych wzbogaconych o takie detale, jak: portal, stolarka drzwi, pilastry, półkoliste, zamknięte okna, ośmioboczna wieża. Na przełomie XVI i XVII wieku ta część Europy znajdowała się pod silnym oddziaływaniem Ewangelików, dlatego też na pierwszy zbór ewangelicki we wsi zaadaptowano kościół katolicki, który później zwrócono katolikom.

W XV wieku został tu wzniesiony kościół, który wkrótce przejęli Ewangelicy i użytkowali go do 25.02.1654 roku. Po przejęciu Śląska przez Prusy w 1742 r., podjęto przebudowę tego kościoła, którą ukończono w roku 1744. W 1825 r. do kościoła ewangelickiego w Proszowej należał także Antoniów i Kwieciszowice. Powstała też ewangelicka przykościelna szkoła, która posiadała jednego nauczyciela i dwóch pomocników. Szkoła ta dysponowała legatem dla biednych uczniów. Do kościoła katolickiego zaś, który był filią parafii Mirsk, należała plebania z lasem.

We wsi spotkać można ciekawy zespół starych budynków o cechach doskonale oddających charakter budowli ludności regionu o konstrukcjach przysłupowych, murowano-szachulcowych, drewnianych, drewniano-szachulcowych, zrębowo-przysłupowych.

Zabytki wpisane do rejestru

Zabytkowy dom nr 55 w Proszowej.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela, z XV wieku, przebudowywany w XVIII wieku otrzymał wyposażenie barokowe; w czasie tych (i późniejszych, XIX-wiecznych) robót zatracił swoje pierwotne cechy gotyckie
• cmentarz przykościelny
• dom mieszkalno-gospodarczy nr 52, z drugiej połowy XIX w.
• dom mieszkalno-usługowy, budynek starej kuźni nr 55, z końca XVIII w. nr decyzji A/5891. Własność prywatna planowana do restauracji i adaptowania dla potrzeb krzewienia lokalnych tradycji architektonicznych i kulturowych regionu

Zabytki nieistniejące:

• kościół ewangelicki, wybudowany w latach 1742-1744; po roku 1945 nie był używany i uległ dewastacji tak, że w latach 80. XX wieku został rozebrany.

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 2: Pogórze Izerskie (M-Ż). Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 2003, ​ISBN 83-85773-61-4​.