Przejdź do zawartości

Pruszków

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pruszków
miasto i gmina
Ilustracja
Pałacyk Sokoła w Pruszkowie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

pruszkowski

Aglomeracja

warszawska

Prawa miejskie

9 listopada 1916

Prezydent

Piotr Adam Bąk[1]

Powierzchnia

19,19[2] km²

Populacja (30.06.2024)
• liczba ludności
• gęstość


65 655[3]
3421,3 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 22

Kod pocztowy

05-800 do 05-804

Tablice rejestracyjne

WPR

Położenie na mapie powiatu pruszkowskiego
Mapa konturowa powiatu pruszkowskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Pruszków”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pruszków”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pruszków”
Ziemia52°09′56″N 20°48′20″E/52,165556 20,805556
TERC (TERYT)

1421021

SIMC

0921510

Hasło promocyjne: Pruszków - poznasz, polubisz
Urząd miejski
ul. Kraszewskiego 14/16
05-803 Pruszków
Strona internetowa
BIP

Pruszkówmiasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, siedziba powiatu pruszkowskiego, nad rzeką Utratą. Pruszków jest częścią aglomeracji warszawskiej.

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 roku, Pruszków liczył 65 333 mieszkańców[4] i był pod względem liczby ludności piątym (po Warszawie, Radomiu, Płocku oraz Siedlcach) miastem w województwie mazowieckim[5].

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 31 grudnia 2013 roku powierzchnia miasta wynosiła 19,2 km²[6]

Wieś szlachecka Pruskowo położona była w 1580 roku w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[7]. W II Rzeczypospolitej miasto Pruszków należało do województwa i powiatu warszawskiego[8]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.

Pruszków jest częścią aglomeracji warszawskiej. Z Warszawy do Pruszkowa prowadzą Aleje Jerozolimskie, których przedłużenie na terenie miasta stanowi aleja Wojska Polskiego.

W ujęciu statystycznym[9] Pruszków otrzymał kod jednostki terytorialnej 0921510, znajduje się w makroregionie: województwo mazowieckie, regionie: warszawski stołeczny, podregionie: warszawski zachodni oraz został podzielony na części miasta:

  • Bąki (kod jednostki terytorialnej: 0921527)[9];
  • Gąsin (kod jednostki terytorialnej: 0921533)[9];
  • Malichy (kod jednostki terytorialnej: 0921540)[9];
  • Ostoja (kod jednostki terytorialnej: 0921556)[9];
  • Tworki (kod jednostki terytorialnej: 0921562)[9];
  • Wyględówek (kod jednostki terytorialnej: 0921579)[9];
  • Żbików (kod jednostki terytorialnej: 0921585)[9].

Osiedla

[edytuj | edytuj kod]
Kościół MB Nieustającej Pomocy

Miasto podzielone jest na osiedla[10]:

Sąsiednie gminy[11]

[edytuj | edytuj kod]

Środowisko naturalne

[edytuj | edytuj kod]
Park Potulickich zimą

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego w Pruszkowie, oficyna pałacu Potulickich
Muzeum Dulag 121
Pracownia Patomorfologii w Tworkach
Durchgangslager Pruszków: Tędy przeszła Warszawa
Durchgangslager Pruszków: Tędy przeszła Warszawa
Wysiedleńcy na bocznicy kolejowej przy obozie przejściowym Dulag 121
Wysiedleńcy z Warszawy na bocznicy kolejowej przy obozie przejściowym Dulag 121 w Pruszkowie

Jedna z pierwszych wzmianek o Pruszkowie pochodzi z początków XV wieku. W rękopisie Metryki mazowieckiej (zbiory AGAD) z czasów Janusza Starszego można przeczytać o rycerzu Święsku (Swansek), który pochodził „de Praskow” (październik 1414 roku).

W 1822 roku Pruszków, będący wsią prywatną, liczył 147 mieszkańców mieszkających w 14 domach[12].

Korzystnie na rozwój Pruszkowa wpłynęło otwarcie pierwszego odcinka Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w 1845 roku[13].

Po wybudowaniu Cytadeli Warszawskiej i otaczających ją fortów władze carskie podzieliły tereny wokół nich na cztery strefy obronne, na terenie których obowiązywały różnego stopnia obostrzenia dotyczące wznoszenia nowych budynków. Pruszków znalazł się w strefie czwartej, w której można było wznosić budowle murowane. Ponadto mogły być one sprzedawane także osobom nie będącym narodowości rosyjskiej. Spowodowało to znaczny wzrost cen gruntów w Pruszkowie (w porównaniu z okolicznymi ziemiami, na przykład Utratą, po 1926 Piastów), ale i przyczyniło się do późniejszego rozwoju przemysłu[14].

W czasie powstania styczniowego w nocy z 1 na 2 listopada 1864 roku dwa szwadrony powstańcze rozpoczęły szturm na rosyjskie posterunki wojskowe położone na stacjach kolejowych w Pruszkowie i Grodzisku Maz.

W 1872 roku osadę zamieszkiwały 182 osoby[13].

W 1878 roku w Pruszkowie powstała pierwsza fabryka należąca do Juliusza Nowaka – fabryka farb i lakierów. Zatrudniała ona czterech robotników i przestała działać po roku. W 1880 roku pruski przemysłowiec Adolf Rothstein uruchomił w mieście odlewnię wyrobów żelaznych zatrudniającą początkowo sześćdziesiąt osób. Następnie w 1878 roku Jonas Abramson i Szulim Ditman zakładają spółkę cegielnianą, zakupują grunt pod wydobycie gliny i budują cegielnię. W roku 1882 w pobliżu stacji kolejowej otworzono fabrykę maszyn M. Rudnickiego i A. Kuczyńskiego (która później, w 1885 roku, stała się pierwszą fabryką w Pruszkowie mającą oświetlenie elektryczne, a także połączenie telefoniczne z Warszawą)[15]. W 1882[15] lub 1883[14] roku rozpoczęła działalność fabryka fajansu „Pruszków”, której właścicielem był Jakub Teichfeld. Fabryka miała bezpośrednie połączenie kolejowe z Koleją Warszawsko-Wiedeńską. Wraz z fabryką wybudowano także domy mieszkalne dla robotników i kadry technicznej[14]. 1886 roku powstała z kolei nazywana potocznie „Blaszanką” fabryka, której właścicielem był Wilhelm Tillmanns[15]. We wsi Tworki (obecnie dzielnica Pruszkowa) w 1891 roku wybudowano Szpital Tworkowski[14].

W 1894 roku w Pruszkowie działało 8 fabryk. Wraz z koleją zatrudniały one 574 robotników. W 1897 roku w Pruszkowie mieszkało 1709 osób[13].

1 stycznia 1904 roku utworzono w Pruszkowie żydowską gminę wyznaniową. Przedtem Żydzi zamieszkujący Pruszków należeli do gminy Nadarzyn[16].

W latach 1905–1907 miały miejsce strajki i manifestacje robotnicze[17]. 28 stycznia 1905 roku rozpoczął się strajk szkolny. 30 stycznia 1905 pracownicy warsztatów naprawy pociągów w Żbikowie (według innych źródeł byli to jednak robotnicy fabryki Troetzera[17]) rozpoczęli pierwszy w rejonie Warszawy strajk robotniczy. Następnego dnia stanęły wszystkie fabryki na terenie Pruszkowa i Żbikowa, a strajkujący rozpoczęli manifestacje uliczne dołączając się tym samym do strajku ogólnopolskiego. W odpowiedzi na te wydarzenia władze Pruszkowa przerwały połączenie telegraficzne z Warszawą celem uniemożliwienia komunikacji między strajkującymi robotnikami obu miejscowości. Do opanowania ulicznych demonstracji carskie władze skierowały oddział wojska[14]. Strajki te miały charakter zarówno polityczny, jak i ekonomiczny. Robotnicy podnosili postulaty dotyczące podwyżek płac i skrócenia dnia pracy. Pracownicy większości fabryk (z wyjątkiem warsztatów naprawczych kolei i fabryki Tillmannsa) nie wywalczyli podwyżek, jednak w wielu skrócono dzień pracy[14]. 1 maja 1905 pruszkowscy robotnicy zatrudnieni w warsztatach naprawczych kolei wzięli udział w ogólnopolskim strajku kolejarzy. Wszystkie zakłady pracy w Pruszkowie, jak i Żbikowie, przyłączyły się także do ogólnopolskich strajków, które rozpoczęły się 28 października 1905 roku. Szacuje się, że w 1905 roku w Pruszkowie, Żbikowie, Tworkach strajkowało kilka tysięcy osób, głównie robotników. Jest to największe w historii Pruszkowa czynne wystąpienie wymierzone w zaborcę[17].

Przed wybuchem I wojny światowej Pruszków liczył 10000 mieszkańców, 23% z nich było robotnikami[13]. W czasie I wojny światowej, 12–18 października 1914 roku została stoczona bitwa o Pruszków.

Pruszkowski przemysł znacznie ucierpiał w wyniku działań wojennych. Tuż po zakończeniu wojny bezrobocie sięgało 90%[13].

Prawa miejskie osada otrzymała 9 listopada 1916 roku na mocy rozporządzenia szefa administracji przy Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim. Nowo utworzone miasto stanowiły tereny wydzielone z gminy Pruszków: wsie Pruszków i Józefów, kolonia Wyględówek, wieś Tworki, kolonia Pohulanka, część osady Utrata (na południe od torów kolejowych) oraz z gminy Ożarów: wsie Żbików (wraz ze Żbikówkiem) i Józefina[14].

W 1916 roku powierzchnia miasta wynosiła 1454 ha, a ówczesną liczbę ludności oszacować można na 12414 osób[14].

W 1918 roku powstała rada delegatów robotniczych, a następnie komórka Komunistycznej Partii Polski[18].

W 1921 roku rozpoczął się strajk niższego personelu (m.in. pielęgniarek) szpitalnego w szpitalu tworkowskim. Zyskał on ogólnokrajowy rozgłos i spotkał się z dezaprobatą społeczeństwa[14].

W 1923 roku założono klub sportowy Znicz Pruszków, w 1927 roku uruchomiono Elektryczne Koleje Dojazdowe. Uruchomiono elektrownię miejską, rozbudowano kolejowe zakłady naprawcze a odlewnię żeliwa przekształcono w fabrykę obrabiarek. W 1931 roku przez Pruszków przetoczyła się wielka fala strajków robotniczych[18].

W 1935 roku doszło do strajku pracowników pruszkowskiej Fabryki Stowarzyszenia Mechaników Polskich. Robotnicy przerwali pracę żądając podwyżki płac. W odpowiedzi dyrekcja fabryki ogłosiła lokaut i wręczyła wszystkim pracownikom wypowiedzenie z pracy rozpoczynając jednocześnie nabór nowych pracowników, którzy zgodzili się na dotychczasowe warunki pracy[14].

Podczas II wojny światowej Pruszków był świadkiem licznych egzekucji. Niemcy zamordowali ok. 1500 Żydów, prawie całą ludność żydowską mieszkającą w Pruszkowie. Prawie 100 mieszkańców Pruszkowa zginęło jako żołnierze Wojska Polskiego na frontach II wojny światowej a przeszło tyle samo pruszkowian zginęło jako żołnierze Armii Krajowej. 8 lutego 1944 roku osaczony w Pruszkowie zginął w walce z Niemcami Stanisław Łaciński „Tomek” – dowódca Okręgu AL Warszawa – Lewa Podmiejska[19].

W sierpniu 1944 roku na terenie nieczynnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Pruszkowie okupanci niemieccy zorganizowali obóz przejściowy dla polskiej ludności cywilnej, znany pod nazwą Durchgangslager 121 (Dulag 121). W obozie gromadzono mieszkańców Warszawy i okolicznych miejscowości, wypędzanych z domów w trakcie oraz po zakończeniu powstania warszawskiego. Przez obóz przeszło od 390 000 do 410 000 osób (w starszych źródłach można znaleźć liczbę 550 000). Wydarzenia te upamiętnia otwarte w 2010 roku Muzeum Dulag 121.

 Osobny artykuł: Dulag 121 Pruszków.

5 sierpnia powstała konspiracyjna rada narodowa. 17 stycznia 1945 roku Pruszków został zajęty przez oddziały Armii Czerwonej, do czasu odbudowy Warszawy mieścił się tu urząd wojewódzki i siedziby wielu ministerstw[18].

26 marca 1945 roku – szesnastu przedstawicieli Polskiego Państwa Podziemnego, zaproszonych na rozmowy do Pruszkowa, do willi przy obecnej al. Armii Krajowej, zostało aresztowanych przez NKWD i wywiezionych do Moskwy (zobacz: proces szesnastu).

Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 157 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Pruszkowie[20].

Po wojnie Pruszków stał się jednym z większych ośrodków przemysłowych na Mazowszu, rozbudowano Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego (w latach 1970–1989 patronował im Hồ Chí Minh), Fabryka Obrabiarek Precyzyjnych „Ponar” im. 1-go maja, rozbudowano Zakłady Porcelitu Stołowego „Pruszków”, Zakłady Materiałów Izolacyjnych. W 1975 roku miasto odznaczono Orderem Sztandaru Pracy I klasy, uruchomiono wówczas pierwsze w okolicach Warszawy sztuczne lodowisko[18].

W Pruszkowie od 1976 roku znajduje się Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego oraz dwór i park krajobrazowy z XIX wieku.

Najstarszą dzielnicą obecnego Pruszkowa jest Żbików (obejmujący północną część miasta), który był wzmiankowany już w 1236 roku.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
 Główny artykuł: Ludność Pruszkowa.

Dane z 31 grudnia 2021[4]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 65 333 100 34 606 53 30 727 47
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
3402,8 1802,4 1600,4
  • Piramida wieku mieszkańców Pruszkowa w 2014 roku[21].

Ludność w latach

[edytuj | edytuj kod]

Pruszków jest częścią aglomeracji warszawskiej liczącej w 2004 r. 2 678 900 mieszkańców.

Polityka

[edytuj | edytuj kod]
  • Burmistrzowie:

Współpraca międzynarodowa

[edytuj | edytuj kod]

Miasta i gminy partnerskie:

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]
Budynek Dyrekcji ZNTK w Pruszkowie
C.H. Nowa Stacja
Elektrociepłownia Pruszków przy ulicy Ludwika Waryńskiego

Z powyższych zakładów do dnia dzisiejszego funkcjonuje jedynie fabryka ołówków.

Infrastruktura

[edytuj | edytuj kod]

Służba zdrowia

[edytuj | edytuj kod]

W mieście działa 5 publicznych przychodni lekarskich, oddział nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej oraz oddział pogotowia ratunkowego.

Szpitale

[edytuj | edytuj kod]

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie miasta znajduje się węzeł Pruszków autostrady A2.

W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:

SKM na dworcu w Pruszkowie

Transport kolejowy

[edytuj | edytuj kod]

Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 1 WarszawaKatowice, obsługująca przejazdy dalekobieżne z Warszawy. Przejazdy lokalne obsługują linie nr 447 Warszawa Zachodnia - Grodzisk Mazowiecki oraz nr 47 Warszawa Śródmieście WKD - Grodzisk Mazowiecki Radońska.

Pociągi na linii 1 obecnie nie zatrzymują się w Pruszkowie; linia 447 jest wykorzystywana przez pociągi Kolei Mazowieckich w wielu kierunkach (Grodzisk Mazowiecki, Skierniewice, Warszawa oraz pojedynczo inne) oraz Szybkiej Kolei Miejskiej w Warszawie (linia S1 Pruszków - Otwock). Linia 47 jest wykorzystywana przez Warszawską Kolej Dojazdową, realizującą przewozy z Warszawy do Komorowa, Podkowy Leśnej, Milanówka i Grodziska Mazowieckiego.

Ponadto, przez Pruszków przebiega znaczna część linii kolejowej nr 512. Linia ta nie jest zelektryfikowana ani używana w regularnym ruchu; wykorzystywana jest nieregularnie do transportu pociągów oraz materiałów między sieciami PKP PLK i WKD.

Zbiorowa komunikacja drogowa

[edytuj | edytuj kod]

Komunikację z innymi miastami zapewniają również linie autobusowe ZTM w Warszawie:

  • N85 – Linia nocna, uruchomiona w 2008 roku, łączy Osiedle Staszica i centrum Warszawy.
  • 817 - Linia podmiejska, uruchomiona na początku 2022 roku, łączy Osiedle Staszica i dworzec Warszawa Zachodnia.

PKS Grodzisk Mazowiecki aktualnie zarządza przewozami GPA, które przejeżdzają też przez Pruszków. Swoje przystanki w Pruszkowie mają trzy linie:

  • 60 - Walendów - Nadarzyn - (Kajetany) - Pruszków
  • 61 - Rybie - Raszyn - Michałowice - Reguły - Michałowice - Pruszków
  • 62 - Piastów - Pruszków - Sokołów - Janki - Raszyn

Komunikacja miejska

[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 2013 roku na terenie Pruszkowa zaczęły kursować autobusy miejskie. 1 lipca 2020 roku nastąpiła reorganizacja komunikacji miejskiej w Pruszkowie. Wszystkie linie obsługiwane są przez jednego przewoźnika – PKS Grodzisk Mazowiecki. Pojawiły się nowe linie autobusowe, niektóre zmieniły trasę, pojawiły się także darmowe przejazdy dla posiadaczy Pruszkowskiej Karty Mieszkańca. 5 grudnia 2022 r. uruchomiono nową, bezpłatną linię autobusową nr 10, która jest obsługiwana dwoma nowymi autobusami elektrycznymi Solaris Urbino 9 LE zakupionymi w ramach projektu „Zielone Płuca Mazowsza – rozwój mobilności miejskiej w gminach południowo-zachodniej części województwa”[26]. Aktualnie kursuje 9 linii[27]:

Linia 1 - Os. Staszica - PKP Pruszków

Linia 2 - Os. Staszica - Komorów

Linia 3 - Przejazdowa - Piastów Warszawska

Linia 4 - Os. Staszica - Gąsin - WKD Pruszków

Linia 5 - WKD Pruszków - Malichy

Linia 6 - Os. Staszica - Ożarów Mazowiecki

Linia 7 - Piastów Warszawska - WKD Pruszków - PKP Pruszków

Linia 9 - Szkoła Jarzynowa - Szkoła Jarzynowa

Linia 10 - Os. Staszica - WKD Pruszków - PKP Pruszków - Os. Staszica (autobus elektryczny)

Transport lotniczy

[edytuj | edytuj kod]

W 2013 przy ul. Armii Krajowej, przy Szpitalu Powiatowym, oddano do użytku sanitarne lądowisko Pruszków-SPZOZ.

Około 8 km na południowy wschód od miasta działa śmigłowcowe lądowisko Gerda Sokołów.

Architektura

[edytuj | edytuj kod]

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Centrum miasta

[edytuj | edytuj kod]
Pałacyk Sokoła
Pałac Potulickich
  • kościół par. pw. św.Kazimierza, ul. Kraszewskiego 23, pocz. XX, nr rej.: 1091/1041 z 27.12.1973
  • cmentarz par. rzym.-kat., ul. Cmentarna, 1914, nr rej.: 1338 z 5.09.1988
    • mauzoleum Bielawskich, nr rej.: j.w.
  • Cmentarz żydowski w Pruszkowie, ul. Lipowa 50, pocz. XX, nr rej.: 1339 z 27.12.1988
    • dom pogrzebowy, nr rej.: j.w.
  • dworzec kolejowy, ul. Sienkiewicza 2, 1924, nr rej.: A-778 z 7.01.2008
    • budynek gospodarczy, 1924, nr rej.: j.w.
    • wodociągowa wieża ciśnień, 1924–30, nr rej.: j.w.
  • willa „Orleówka” z ogrodem, ul. Dąbrowskiego 3, 1930, nr rej.: 1272-A z 23.09.1985
  • pałacyk „Sokoła”, ul. Kościuszki 41, 1867, nr rej.: A-664 z 4.01.2006
  • zespół dworski Potulickich, ul. Prusa / Kościuszki, XIX, nr rej.: 1089/491/62 z 26.03.1962:
    • pałacyk
    • park
    • lodownia, ul. Prusa 9, nr rej.: 1287 z 16.02.1987
  • pałac, ul. Armii Krajowej 77 / Prusa 25/27, 1900, nr rej.: 889 z 24.05.1976

Żbików

[edytuj | edytuj kod]
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP na Żbikowie
Szklarnia w zespole ogrodniczym Hosera
    • budynek dyrekcji
    • park
    • kuźnia
    • odlewnia
    • modelarnia
    • obręczarnia
    • hala remontu obrabiarek
    • hala napraw wagonów osobowych
    • hala napraw wagonów towarowych
    • bocznica kolej. z pomnikiem
    • brama z fragm. ogrodzenia
    • bunkier
    • 3 wieżyczki strzelnicze
    • willa, nr rej.: 1501-A z 8.01.1992
    • park-arboretum, nr rej.: j.w.
    • ogrodzenie z brama, nr rej.: j.w.
    • ogrodnictwo, nr rej.: 1500-A z 8.01.1992:
    • budynek zarządcy
    • szklarnia
    • stajnia
    • piwnica
    • wiatrak
    • transformator
    • ogród
    • ogrodzenie

Tworki

[edytuj | edytuj kod]
Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Tworkach

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

Domy kultury

[edytuj | edytuj kod]
  • Miejski Ośrodek Kultury „Kamyk” im. A. Kamińskiego
  • Młodzieżowy Dom Kultury
  • Spółdzielczy Dom Kultury[28]
  • Gazeta WPR oraz portal wpr24.pl – informacyjny tygodnik oraz portal internetowy obejmujący zasięgiem powiaty pruszkowski i grodziski.
  • Gazeta drukowana „Głos Pruszkowa” – miesięcznik

Telewizja

[edytuj | edytuj kod]
  • Telewizja Kablowa Tel-Kab – nadająca serwis informacyjny Panorama Pruszkowska z wiadomościami Pruszkowa, Piastowa i Brwinowa.
  • POPradio – stacja radiowa nadawana ze studia w Pruszkowie.

Oświata i nauka

[edytuj | edytuj kod]
Liceum Ogólnokształcące im. Tomasza Zana

Aktualnie w Pruszkowie działa:

Szkoły podstawowe:
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Piłsudskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kornela Makuszyńskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Marii Zimińskiej-Sygietyńskiej
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Ignacego Jana Paderewskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im. Henryka Sienkiewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im. Władysława Broniewskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 9 im. Marii Skłodowskiej-Curie
  • Szkoła Podstawowa nr 10 im. Marii Konopnickiej
  • Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 39
  • Szkoła Podstawowa Sternik Pruszków


4 licea ogólnokształcące i sportowe:

  • Liceum Ogólnokształcące im. Tomasza Zana
  • Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki
  • Liceum Ogólnokształcące i Sportowe im. Jana Gomulińskiego
  • Pryzmat Akademickie Liceum Ogólnokształcące Fundacji Sternik

4 zespoły szkół:

  • Zespół Szkół Ogólnokształcących i Sportowych (Liceum)
  • Zespół Szkół nr 1 im. Stanisława Staszica (Technikum i Branżowa Szkoła I Stopnia)
  • Społeczne Liceum Ogólnokształcące nr 23
  • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. ks. Jana Twardowskiego (Szkoła Podstawowa, Branżowa Szkoła I Stopnia, Szkoła Przysposabiająca Do Pracy)

Ponadto w mieście działa Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki im. Haliny Konopackiej, Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia im. Witolda Lutosławskiego oraz kilkanaście prywatnych szkół policealnych i językowych.

Religia

[edytuj | edytuj kod]
Kościół św. Kazimierza

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Sport i rekreacja

[edytuj | edytuj kod]
Stadion Znicza Pruszków w nocy
Wnętrze krytego toru kolarskiego BGŻ BNP Paribas Arena w Pruszkowie

W Pruszkowie są dwa kluby sportowe biorące udział w rozgrywkach na poziomie pierwszoligowym – Miejski Klub Sportowy „Znicz” (piłka nożna) i „Znicz Basket” (koszykówka mężczyzn) oraz występujący od sezonu 2009/2010 w ekstraklasie PTS „Lider” (koszykówka kobiet). Na terenie miasta działa również kilka mniejszych klubów sportowych. Poniższa lista przedstawia najważniejsze kluby sportowe:

Obiekty sportowe

[edytuj | edytuj kod]

Pruszków w kulturze

[edytuj | edytuj kod]

W Pruszkowie umiejscowiona została część akcji amerykańskiego filmu o superbohaterach z 2016: X-Men: Apocalypse. W filmie tym Magneto zamieszkiwał i pracował właśnie w Pruszkowie[40].

Ludzie związani z Pruszkowem‎

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Pruszkowem‎.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Wybory Samorządowe 2024 [online], wybory.gov.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
  2. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  3. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
  4. a b Rocznik Demograficzny 2022, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2022, s. 93.
  5. Lista miast w Polsce (spis miast, mapa miast, liczba ludności, powierzchnia, wyszukiwarka) [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-15] (pol.).
  6. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013r., Główny Urząd Statystyczny, 2013, s. 107,180.
  7. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 267.
  8. M.P. z 1930 r. nr 168 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1930 r. o zmianie granic miasta Pruszkowa w powiecie i województwie warszawskiem (przedruk z Dz. U. R. P. z dnia 16 lipca 1930 r. Nr. 50, poz. 421).
  9. a b c d e f g h / Metadane / Jednostki terytorialne / Miejscowości
  10. Przewodnik po Pruszkowie.
  11. Miasto Gmina Pruszków [online], regioset.pl [dostęp 2023-02-15] (pol.).
  12. Grzegorz Nowak, Grzegorz Nowak, ORP Orzeł, Okręty Polskiej Marynarki Wojennej / Grzegorz Nowak, Warszawa: Edipresse Kolekcje Sp. z o.o, 2020, ISBN 978-83-8177-305-8 [dostęp 2023-09-26].
  13. a b c d e Bogusława Bożena Kępkowska, Dzieje oświaty w Pruszkowie do roku 1948 na tle przemian oświatowych w Polsce, Pruszków: Książnica Pruszkowska im. Henryka Sienkiewicza, 2018, ISBN 978-83-62144-68-6 [dostęp 2023-09-26].
  14. a b c d e f g h i j Jerzy Kaleta, Pruszków przemysłowy, Wyd. 2. zm. i popr, Pruszków: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Henryka Sienkiewicza, 2010, ISBN 978-83-62144-02-0 [dostęp 2023-09-26].
  15. a b c Marian Skwara, Historia Pruszkowa do roku 1945, Wydanie drugie, Miasto, Ludzie, Historia, Pruszków: Książnica Pruszkowska im. Henryka Sienkiewicza, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62144-84-6, OCLC 1228825072 [dostęp 2023-09-29].
  16. Marian Skwara, Pruszkowscy Żydzi: sześć dekad zamkniętych zagładą = Yahâdût Prûšqôb: šiyšah ‘ß{142}śôrim š-nigmariym šgmārim ba-Šô’ah, Pruszków: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Henryka Sienkiewicza, 2007, s. 32, ISBN 978-83-926204-0-2 [dostęp 2024-04-21].
  17. a b c 100&102 – Rewolucja 1905 w Pruszkowie – Muzeum Dulag 121 [online] [dostęp 2023-09-28] (pol.).
  18. a b c d Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 202–204.
  19. Ryszard Nazarewicz, Armii Ludowej dylematy i dramaty, Warszawa: Oficyna Drukarska, 1998, s. 96, ISBN 83-909166-0-6, OCLC 69278377.
  20. Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944-1956 (fragmenty), „forumemjot”, 9 maja 2012 [dostęp 2018-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-13] (pol.).
  21. Pruszków w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  22. Strona Pruszkowa, miasta partnerskie, Esslingen.
  23. Strona Pruszkowa, miasta partnerskie, Impruneta.
  24. Strona Pruszkowa, miasta partnerskie, Prószków.
  25. Wielkie otwarcie w zapomnianej wsi. Made in Pikutkowo.. e-autonaprawa.pl. [dostęp 2018-11-17]. (pol.).
  26. BPiM, Autobusy elektryczne ruszają na ulice Pruszkowa [online], Pruszków, 2 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] (pol.).
  27. Informacja o komunikacji na stronie miasta.
  28. Działalność społeczno-kulturalna – Pruszkowska Spółdzielnia Mieszkaniowa [online] [dostęp 2021-06-19] (pol.).
  29. Adresy kościołów [online], kosciolbozy.pl [dostęp 2023-03-29].
  30. Pruszków [online], cerkiew.org [dostęp 2023-03-29].
  31. a b c d e Dekanat pruszkowski [online], archwwa.pl [dostęp 2023-03-29].
  32. Kościół Przemienienia Pańskiego [online], koscioltworki.pl [dostęp 2023-03-29].
  33. Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2023-03-29].
  34. Sala Królestwa Świadków Jehowy ul. Długa 54. ditel.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-09)]..
  35. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-11-16].
  36. Karate Klub Pruszków.
  37. MKSZnicz.
  38. Strona piłkarzy Znicza Pruszków.
  39. Klub Pruszkowski.
  40. X-Men Apocalypse zostało nakręcone w Polsce. Postać Magneto mieszka w Pruszkowie. radiozet.pl. [dostęp 2019-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-18)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]