Przerosty pismowe
Przerosty pismowe – prawidłowo (jednakowo) zorientowane, klinowato wydłużone przerosty kwarcu ze skaleniami potasowymi oraz plagioklazami[1]. Nazwa nawiązuje do ich podobieństwa do pisma hebrajskiego.
Występowanie i charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Najczęściej przerosty te występują w skaleniach alkalicznych, wykazując przy tym jednakową orientację krystalograficzną wszystkich indywiduów[2]. Skaleniami będącymi najczęściej pismowo poprzerastanymi kwarcem są mikropertyty mikroklinowe, zastępowane częściowo przez albit lub oligoklaz[3]. Występują one głównie w pegmatytach granitoidowych. Tam są widoczne okiem nieuzbrojonym, natomiast te widoczne dopiero pod mikroskopem nazywane są przerostami mikropegmatytowymi.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Uważa się, iż przerosty te są wynikiem jednoczesnej krystalizacji kwarcu i skaleni z eutektycznego stopu obu tych minerałów[3] lub z roztworów magmy resztkowej[4].
Inne teorie dotyczące powstania przerostów pismowych mówią, iż powstają one w wyniku częściowego zastępowania skalenia kwarcem. Zastępowanie to następuje przypuszczalnie wzdłuż spękań lub defektów sieci krystalicznej skaleni[5]. Wykazano, że położenie przerostów kwarcowych względem przerastanego skalenia jest krystalograficznie prawidłowe: krawędź dwóch sąsiadujących ze sobą płaszczyzn romboedrycznych kwarcu jest często równoległa do krawędzi słupowej skalenia (tzw. prawo trapezoedryczne), czego wynikiem jest równoczesne wygaszanie sąsiadujących ze sobą ziarn kwarcu w tym samym skaleniu[6].
Dalsze obserwacje bazujące na badaniach przerostów megaskopowych kwarcu i skalenia w pegmatytach doprowadziły do wniosku, że kwarc w granicie pismowym nie wykazuje stałej orientacji krystalograficznej w stosunku do skalenia. Kwarc występuje wprawdzie często w grupach równoległych pręcików, niemniej jednak takich osobnych grup może być w jednym skaleniu kilka[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J. Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Chorzów: Wyd. Videograf II, s. 2006. ISBN 978-83-7183-385-7.
- ↑ A. Manecki, M. Muszyński: Przewodnik do petrografii. Kraków: Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, 2008. ISBN 978-83-7464-110-4.
- ↑ a b M. Borkowska, K. Smulikowski: Minerały skałotwórcze. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1973.
- ↑ J.H.L. Vogt. The physical chemistry of the magmatic differentiation of igneous rocks. „Skrifter utgit av Det Norske Videnskaps-Akademi i Oslo”. I Mat.Naturv. Klasse, No. 3, Second Half, 1930. (ang.).
- ↑ A. Majerowicz, B. Wierzchołowski: Petrologia skał magmowych. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1990. ISBN 83-220-0335-8.
- ↑ A.E. Fersman. Die Schriftstruktur der Granitopegmatite und ihre Entstehung. „Zeitschr. F. Krist”. 69, s. 77–104, 1929. (niem.).
- ↑ W.A. Deer, R.A. Howie, J. Zussman: Rock-forming Minerals. T. 1–2. London: 1965. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- M. Borkowska, K. Smulikowski: Minerały skałotwórcze. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1973.
- A. Majerowicz, B. Wierzchołowski: Petrologia skał magmowych. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1990. ISBN 83-220-0335-8.
- A. Manecki, M. Muszyński: Przewodnik do petrografii. Kraków: Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, 2008. ISBN 978-83-7464-110-4.
- J. Żaba: Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów. Chorzów: Wyd. Videograf II, s. 2006. ISBN 978-83-7183-385-7.