Przewłoka warzywna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Przewłoka czarna)
Przewłoka warzywna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

przewłoka

Gatunek

przewłoka warzywna

Nazwa systematyczna
Smyrnium olusatrum L.

Przewłoka warzywna[3], pietruszka aleksandryjska (Smyrnium olusatrum L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Pochodzi z regionu Morza Śródziemnego. Występuje naturalnie w południowej i zachodniej Europie, sięgając na północy do północno-zachodniej Francji[4]. Jako roślina zawleczona i zdziczała rośnie także na Wyspach Brytyjskich, w Holandii i na Bermudach[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Okazała roślina, dorasta do 1,5 m wysokości, o silnym zapachu.
Łodyga
Gruba, naga, bruzdowana, nieowłosiona, rozgałęziona, pusta w środku w międzywęźlach.
Liście
Dolne liście duże, 3–4-krotnie pierzaste, osadzone na długich ogonkach. Liście górne obejmują łodygę. Poszczególne listki o zaokrąglonych końcach, głębokich wcięciach, jasnozielone, błyszczące.
Kwiaty
Drobne, zebrane w duże, kuliste baldachy złożone, zielonkawo-żółte. Kielich o pięciu niewyraźnych ząbkach. Płatków korony pięć, o długości ok. 1,5 mm. Pręcików pięć. Słupek dolny, z dwiema szyjkami. Pokryw brak, pokrywki płaskie i równowąskie, o długości mniej więcej takiej, jak baldaszki.
Owoce
Duże rozłupki, składające się z dwóch czarnych niełupek.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina dwuletnia. Kwitnie od końca maja do lipca. Siedlisko: rośnie w miejscach wilgotnych, na glebach żyznych, głębokich próchnicznych, przepuszczalnych – czarnoziemy, lessy, mady. Preferuje stanowiska słoneczne i półcienie[potrzebny przypis].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Jadana co najmniej od Starożytności jako jedna z pierwszych wiosennych roślin zielonych. Była popularnym warzywem do czasu aż została zastąpiona przez selery zwyczajne w XV wieku. Uznaje się, że do Anglii sprowadzona została przez Rzymian i świadczyć o tym ma to, że zdziczała wciąż jeszcze utrzymuje się przy ruinach osad rzymskich. Podobnie znajdowana jest przy dawnych klasztorach, przy których była uprawiana jako postne pożywienie[6]. Jadano młode pędy, ogonki liściowe i liście[7], pąki kwiatowe oraz korzenie tej rośliny[5]. Ceniono ich smak, podobny do selerów, ale nieco ostrzejszy. Roślina cechuje się wysoką zawartością witaminy C, a poza tym ma działanie moczopędne, oczyszczające i przeczyszczające (zwłaszcza korzeń)[7].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Rozmnaża się z nasion wysiewanych na rozsadniku lub wprost do gruntu. Na rozsadnik wysiewa się nasiona pod koniec lipca lub na początku sierpnia. Wprost do gruntu nasiona wysiewa się w sierpniu. Roślinę uprawia się na glebie średnio żyznej, przepuszczalnej[potrzebny przypis].

Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Nazwa łacińska pochodzi od miasta Smyrna w Azji Mniejszej. Wymieniana już przez Teofrasta i Pliniusza Starszego[potrzebny przypis].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. Wiesław Gawryś, Słownik roślin zielnych, Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 168, ISBN 978-83-925110-5-2.
  4. T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 2. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 328. ISBN 0-521-06662-X.
  5. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 863, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 310. ISBN 0-333-74890-5.
  7. a b F. Mungan, K. Yildiz, E. Minareci, M. Kilic. A palynological study of the genus Smyrnium (Umbelliferae) from Turkey. „Journal of Medicinal Plants Research”. 5 (6), s. 997-1003, 2011. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • A. R. Clapham, T. G. Turin, E. F. Warburg: Excursion Flora of the British Isles. Cambridge: Cambridge University Press, 1968.