Przywrotnik pospolity
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
przywrotnik pospolity |
| Nazwa systematyczna | |
| Alchemilla vulgaris L. Sp. Pl. 1: 123. 1753 | |
Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Jest to tzw. gatunek zbiorowy[3]. Występuje na terenie Europy.
Początkowo wszystkie formy przywrotnika występujące w Europie traktowane były jako jeden gatunek A. vulgaris. Formy żyjące w odrębnych populacjach, charakteryzujące się powtarzalnością cech i warunków siedliskowych, wyodrębnia się obecnie jako tzw. gatunki drobne (microspecies), traktując A. vulgaris jako gatunek zbiorowy[3].
Morfologia[4][edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Bylina o wysokości 10-50 cm. Wykształca silne, zdrewniałe kłącze o dobrze rozwiniętych korzeniach.
- Łodyga[5]
- Łodyga barwy szarawozielonej lub żółtawozielonej, omszona, więcej lub mniej podłużnie pomarszczona. Wewnątrz pusta.
- Liście[5]
- Szarawozielone, częściowo brunatnawozielone liście odziomkowe stanowiące główną część rośliny są nerkowate lub lekko półkoliste, o średnicy zazwyczaj do 8 cm, rzadko do 11 cm. Są 7–9 lub 11 klapowe i mają długi ogonek. Mniejsze, łodygowe liście, które mają u podstawy parę dużych przylistków, są 5–9 klapowe, mają krótszy ogonek lub są siedzące. Liście są gęsto omszone szczególnie na dolnej powierzchni i mają grubo ząbkowany brzeg. Młode liście są pofałdowane, białawosrebrzyście omszone; starsze liście są lekko omszone i mają delikatnie siateczkowate unerwienie, wydatne na dolnej powierzchni. Ogonek barwy szarawozielonej lub żółtawozielonej jest omszony, średnicy około 1 mm, z bruzdą.
- Kwiaty
- Kwiaty bezpłatkowe o średnicy około 3 mm są barwy żółtawozielonej lub jasnozielonej. Kielich jest podwójny z 4 małymi listkami kieliszka występującymi na przemian z 4 większymi zaostrzonymi lub trójkątnymi działkami. Występują tu 4 krótkie pręciki i pojedynczy słupek z główkowatym znamieniem[5]. Zebrane są w luźne, szczytowe wiechy[6].
- Owoc
- Niełupka.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Siedlisko: wilgotne łąki, pastwiska, zarośla i zagajniki, obrzeżach lasów. Kwitnie od maja do września. Nasiona powstają w rzadko spotykany u roślin nasiennych sposób, a mianowicie bezpłciowo, poprzez apomiksję[7]. Na brzegach blaszki liściowej (na ząbkach) występują szparki wodne (hydatody), poprzez które roślina wydziela krople wody (gutacja)[7].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]
- Surowiec zielarski
- Ziele przywrotnika (Alchemillae Herba) – całe lub rozdrobnione, wysuszone, kwitnące, nadziemne części rośliny[5]. Zawierają garbniki, saponiny, żywice i gorycze[7]. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 6,0% garbników w przeliczeniu na pirogalol[5].
- Dawkowanie i sposób podania
- Ziele przywrotnika pospolitego wykorzystywane jest głównie do przygotowania naparów i odwarów. Zwykle do przyrządzenia pojedynczej porcji naparu wykorzystuje się od 2 do 4 g suszonego ziela, które zalewa się 150 ml gorącej wody i pozostawia na 10 min. Zwyczajowa dzienna dawka ziela przywrotnika wynosi od 5 do 10 g. Zaleca się stosowanie 3 porcji naparu w ciągu dnia, pomiędzy posiłkami. Odwary przygotowywane do płukania jamy ustnej i gardła oraz do wewnątrz można wykorzystać do sporządzania kompresów na otarcia i lekkie oparzenia skóry[8].
Roślina kosmetyczna[edytuj | edytuj kod]
Przywrotnik pospolity ma szerokie zastosowanie w kosmetyce, m.in. przypisywany jest mu korzystny wpływ na dolegliwości skórne. Z rośliny przyrządza się m.in. kąpiele regenerujące skórę, nadające cerze większą elastyczność i odporność[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
- ↑ a b Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Cechy charakterystyczne w tym artykule opisują A. vulgaris jako gatunek, czyli łączą w sobie także cechy wyodrębnionych z niego gatunków drobnych.
- ↑ a b c d e Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ Wilhelm Eisenreich, Alfred Handel, Ute E Zimmer: Rozpoznawanie roślin i zwierząt. Warszawa: Elipsa, 2005. ISBN 83-7265-073-X.
- ↑ a b c Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- ↑ Kinga Miętkiewska i inni, Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris L.) – związki czynne, aktywność biologiczna oraz zastosowanie lecznicze, „Postępy Fitoterapii”, 19 (3), 2018, s. 176-182.
- ↑ Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987, ISBN 83-202-0472-0.