Nibypałanka zielonkawa
| Pseudochirops archeri[1] | |||
| (Collett, 1884) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
nibypałanka zielonkawa | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Nibypałanka zielonkawa[5], pseudopałanka zielona[6] (Pseudochirops archeri) – gatunek ssaka z podrodziny nibypałanek (Pseudochiropsinae) w obrębie rodziny pseudopałankowatych (Pseudocheiridae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy formalnie opisał w 1884 roku norweski zoolog Robert Collett nadając mu nazwę Phalangista (Pseudochirus) archeri[2]. Miejsce typowe to obszar rzeki Herbert, północny Queensland, Australia[2][7][8][9][10]. Holotyp to oprawiona skóra i czaszka dorosłego samca o sygnaturze NHMO 1633 z kolekcji Naturhistorisk museum, przy Uniwersytecie w Oslo; okazy typowy pochodzi z kolekcji norweskiego przyrodnika Carla Lumholtza, odłowiony 17 listopada 1882 roku[10].
W 2020 roku kontrowersyjny[11] australijski herpetolog Raymond Hoser opisał podgatunek P. archeri nadając mu nazwę chrismaxwellii jednocześnie umieszczając go w monotypowy podrodzaju Sloppossum[3], jednak autentyczność nazw opisanych przez Hosera jest kwestionowana przez władze teriologicznej i herpetologiczne oraz ICZN[8]. Potrzebne są dalsze badania, aby udowodnić, czy te nowe taksonyy są ważne[8].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[9].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Pseudochirops: rodzaj Pseudochirus Ogilby, 1836 (pseudopałanka); gr. ωψ ōps, ωπος ōpos „wygląd”[12].
- archeri: okaz typowy nibypałanki zielonkawej został odłowiony przez Carla Lumholtza, gdy był gościem rodziny Archerów, która prowadziła plebanie w posiadłości Gracemere w Queensland. Rodzina Archerów przybyła do Australii ze Szkocji przez Larvik w Norwegii, do której przenieśli się na początku XIX wieku. W rodzinie Archerów było wiele dzieci, a dziewięcioro z nich odwiedziło lub osiedliło się w Australii. Niestety w oryginalnym opisie nibypałanki nie podano, który z członków rodziny miał zostać uhonorowany epitetem gatunkowym[13].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Nibypałanka zielonkawa występuje w północno-wschodniej Australii, północnym Queensland od 120 km na północny zachód od Cairns, przez Windsor Tablelands do Palumy (na północ od Townsville)[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 32–40 cm, długość ogona 30–36 cm; masa ciała 0,91–1,5 kg[14][15]. Mały torbacz o zielonkawym kolorze futra, ze srebrzystym pasem wzdłuż kręgosłupa. Głowa o małych uszach i dużych oczach, przy których znajdują się białe plamy. Ogon o chwytnej końcówce. Zielonkawą barwę powoduje nakładanie się żółtego i czarnego barwnika. Dwa palce przedniej łapy są przeciwstawne trzem pozostałym. Uzębienie podobne do tego występującego u koali, przystosowane do cięcia liści.
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje lasy górskie położone powyżej 250 m n.p.m. Jest aktywna głównie nocą, dzień spędza śpiąc w pozycji wyprostowanej, w rozwidleniu gałęzi, opuszczając kryjówkę, tylko wtedy gdy jest zaniepokojona. W razie niebezpieczeństwa ratuje się szybką ucieczką. Jest zwierzęciem prowadzącym samotniczy tryb życia. Nie buduje gniazd. Rzadko się odzywa. Okres rozrodczy tego gatunku trwa czerwca i lipca. Samica rodzi najczęściej jedno młode, które spędza w torbie matki kilka miesięcy. Po opuszczeniu torby, młode jest noszone przez matkę na plecach do chwili, aż będą w stanie samodzielnie za nią podążać.
Pseudochirops archeri żywi się wyłącznie różnymi gatunkami figowców
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Na gatunek ten polują sowy, pyton dywanowy i niełaz wielki.
Zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii niskiego ryzyka LC[4]. Jest gatunkiem szybko przystosowującym się do zmiennych warunków otoczenia. Może przeżyć na niewielkich terenach porośniętych lasami deszczowymi, wśród figowców pozostałych po wyrębach.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pseudochirops archeri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c R. Collett. On some apparently new Marsupials from Queensland. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1884, s. 381, 1884. (ang.).
- ↑ a b R.T. Hoser. A new subgenus, three new species and one new subspecies of Ring-tailed Possums (Marsupialia: Petauridae) from the north of Australia. „Australasian Journal of Herpetology”. 42, s. 29, 2020. (ang.).
- ↑ a b J. Woinarski & A.A. Burbidge 2019, Pseudochirops archeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-09] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 13. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ J.H. Reichholf & G. Steinbach (red.); autorzy tekstów: J. Diller, S. Graf, W. Hagen, H. Hagen, U. Heckner-Bisping, P. Hey-Reidt, K. Janke, E. Keller, B.P. Kremer, J. Markl, B. Markl, H.F. Moeller, J.H. Reichholf, M. Schmitt, A. Sigl & U. Weinhold: Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Horyzont, 2001, s. 34, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2. (pol.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Pseudochirops archeri. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-09].
- ↑ a b c N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Pseudochirops archeri (Collett, 1884). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-05]. (ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 86. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b Ø. Wiig & L. Bachmann. The mammal type specimens at the Natural History Museum, University of Oslo, Norway. „Zootaxa”. 3736 (5), s. 592, 2013. DOI: 10.11646/zootaxa.3736.5.9. (ang.).
- ↑ H. Kaiser, B.I. Crother, Ch.M.R. Kelly, L. Luiselli, M. O’Shea, H. Ota, P. Passos, W.D. Schleip & W. Wüster. Best practices: in the 21st century, taxonomic decisions in herpetology are acceptable only when supported by a body of evidence and published via peer-review. „Herpetological Review”. 44 (1), s. 8–23, 2013. (ang.).
- ↑ Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 155, OCLC 637083062 (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: JHU Press, 2009, s. 16. ISBN 978-0-8018-9533-3. (ang.).
- ↑ S. Jackson: Family Pseudocheiridae (Ring-tailed Possums and Greater Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 529. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 59. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sarah Davis: Pseudochirops archeri. Animal Diversity Web. [dostęp 2008-06-27]. (ang.).