Pseudomysz malutka
| Pseudomys novaehollandiae[1] | |
| (Waterhouse, 1843) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Pseudomysz malutka |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Pseudomysz malutka[3] (Pseudomys novaehollandiae) – gatunek gryzonia z rodziny myszowatych, występujący w południowo-wschodniej części Australii i na Tasmanii[2][4].
Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten został opisany naukowo w 1843 roku[2][4] przez G.R. Waterhouse’a jako Mus Novæ-Hollandiæ (od Nowej Holandii, historycznej nazwy Australii)[5]. Miejsce typowe to Yarrundi nad górnym biegiem rzeki Hunter w Nowej Południowej Walii[4][5]. Nie wyróżnia się podgatunków. Różnice genetyczne dzielące pseudomysz malutką i pseudomysz delikatną (Pseudomys delicatulus) są na tyle małe, że pierwsza może być podgatunkiem pseudomyszy delikatnej[2]. Innym blisko spokrewnionym gatunkiem jest pseudomysz pośrednia (Pseudomys pilligaensis)[4].
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę pseudomysz malutka[3]. W Australii zwierzę nosi angielską nazwę New Holland mouse, oraz aborygeńską nazwę Pookila[6].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Pseudomysz malutka jest australijskim endemitem. Ma nieciągły zasięg występowania, została stwierdzona w Tasmanii, Wiktorii, Nowej Południowej Walii i Queenslandzie. Obecnie większość populacji skupia się wzdłuż wybrzeży środkowej i południowej Nowej Południowej Walii, w głębi lądu występuje tylko w okolicy Parkes. Historycznie znanych było 11 metapopulacji, w 2006 istniało ich 6–8. Badania genetyczne dowodzą, że gryzonie z kontynentu tworzyły w przeszłości jedną populację, a szczątki subfosylne wskazują, że zasięg gatunku znacznie zmalał po zasiedleniu Australii przez Europejczyków[6].
Gryzoń ten występuje na wybrzeżach i do 100 km w głąb lądu, od poziomu morza do około 900 m n.p.m. Preferuje gleby o grubej warstwie wierzchniej i miękkim podłożu, sprzyjające kopaniu nor, takie jak krzemionkowe gleby bielicowe, gliny piaszczyste, piaski gliniaste i wydmy. Na wybór miejsca mogą wpływać także inne czynniki, jak nachylenie czy nasłonecznienie. Pseudomysz malutka zamieszkuje wrzosowiska, otwarte tereny lesiste i porośnięte wydmy piaszczyste. Ze względu na dietę gryzonia, miejsca występowania cechuje zwykle duża różnorodność flory, szczególnie bylin strączkowych[6].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Jest to niewielki gryzoń, łatwo mylony z obcą, inwazyjną myszą domową (Mus musculus)[7]. Pseudomysz malutka jest od niej nieco większa i cięższa[7], ma też większe oczy[6]. Jest podobnie ubarwiona do europejskiej myszarki zaroślowej[5]. Jej futro jest ciemnoszare z wierzchu[7] a jaśniejsze od spodu, z białymi końcami; włosy są dość długie i bardzo miękkie[5]. Ogon jest o 10–15% dłuższy niż reszta ciała, ciemnoszary z wierzchu i biały od spodu. Stopy także są białe[7].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Pseudomysz malutka prowadzi naziemny, nocny tryb życia. Kopie głębokie nory w piasku i miękkich glebach[7]. Jest to zwierzę społeczne, dzielące norę z innymi osobnikami. Nory prawdopodobnie służą też za schronienie podczas pożarów buszu. Podejrzewa się, że umożliwia to tym ssakom osiągnąć szczyt liczebności w 3–5 lat po pożarze, na wczesnym lub pośrednim stadium odradzania się szaty roślinnej[6]. Pożary mogą mieć korzystny wpływ na te zwierzęta, poprzez wymuszanie sukcesji roślinności. W Parku Narodowym Mount William na Tasmanii proponowano nawet wypalanie fragmentów buszu, dla podtrzymania tamtejszej populacji pseudomyszy malutkiej, jeśli w odstępach 7–10 lat nie wystąpiłyby naturalne pożary[2]. Niektóre populacje żyją jednak też na terenach o dużym zagęszczeniu roślin, które przez długi czas uniknęły pożarów, takich jak Wilsons Promontory[6][2].
Areał osobniczy pseudomyszy malutkiej ma powierzchnię od 0,44 do 1,4 ha[6].
Jest wszystkożerna, choć preferuje nasiona roślin; jada również łodygi, liście i korzenie roślin, grzyby, a także owady i inne bezkręgowce[2][7][6]. Może odgrywać znaczącą rolę w rozprzestrzenianiu nasion i zarodników[6].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Większość młodych rodzi się w okresie od sierpnia do stycznia (od późnej zimy do wczesnego lata na półkuli południowej), czasem sezon rozrodczy przedłuża się do jesieni. Jest to związane z dostępnością pokarmu, zależną od opadów i pożarów. Samice w pierwszym roku aktywności seksualnej mogą wydać na świat jeden miot, w drugim do trzech–czterech. W miocie rodzi się od jednego do sześciu młodych (średnio 4,6). Samica rodzi młode w ukrytym gnieździe, w ciągu dnia i karmi je przez 3–4 tygodnie. Samce osiągają dojrzałość płciową mając 20 tygodni, samice mając 13 tygodni lub wcześniej, jeśli zagęszczenie populacji jest małe[7][6].
Populacja i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Liczebność pseudomyszy malutkiej maleje, ocenia się, że żyje mniej niż 10 tysięcy dorosłych osobników[2]. Nie jest ona objęta planem ochronnym[6]. Liczebność waha się w czasie, ma na nią wpływ wielkość opadów i intensywność pożarów. Do zagrożeń dla tego gatunku zaliczają się przede wszystkim niewłaściwe reżimy ogniowe - gatunek wymaga specyficznej roślinności, odradzającej się po pożarach buszu, oraz drapieżnictwo ze strony zdziczałych kotów. Ssakom tym zagraża też utrata i fragmentacja sprzyjających siedlisk, zmniejszenie opadów i susze związane ze zmianami klimatu. Mniej znaczącymi zagrożeniami są introdukowane lisy rude i psy, a także degradacja środowiska przez roślinożerców (w tym zwierzęta hodowlane), obce rośliny i pasożyta roślin Phytophthora cinnamomi[2]. Również konkurencja z myszą domową może być niekorzystna dla pseudomyszy malutkiej, choć ta pierwsza jada więcej owadów i w sprzyjającym środowisku może zająć inną niszę[6]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody obecnie uznaje pseudomysz malutką za gatunek narażony na wyginięcie[2]. Amerykańska ustawa o zagrożonych gatunkach zalicza ją do gatunków zagrożonych[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pseudomys novaehollandiae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j J. Woinarski, A.A. Burbidge, Pseudomys novaehollandiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2017-3, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2016-2.RLTS.T18552A22398752.en [dostęp 2018-06-14] (ang.).
- ↑ a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 279. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b c d e Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Pseudomys novaehollandiae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2018-06-14]
- ↑ a b c d G.R. Waterhouse. Mus Novæ-Hollandiæ. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 10, s. 146, 1842. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Department of the Environment: Pseudomys novaehollandiae – New Holland mouse, Pookila. [w:] Species Profile and Threats Database [on-line]. Australian Government, 2018. [dostęp 2018-06-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Mark Irwin: Pseudomys novaehollandiae, New Holland mouse. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 2000. [dostęp 2018-06-15].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- New Holland mouse (Pseudomys novaehollandiae). Wildscreen Arkive. [dostęp 2017-06-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-18)]. (ang.).