Psychologia tłumu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Psychologia tłumu – dziedzina psychologii społecznej zajmująca się funkcjonowaniem jednostek w dużych zbiorowiskach. Psychologowie zaproponowali szereg teorii wyjaśniających zmianę sposobu zachowania ludzi w kontekście anonimowego tłumu, akcentujących takie zjawiska jak konformizm, rozproszenie odpowiedzialności i przyjęcie tożsamości zbiorowej (tzw. dezindywiduacja).

Część historycznych koncepcji zakładała, że wraz ze wzrostem wielkości i anonimowości grupy jej uczestnicy automatycznie stają się irracjonalni i impulsywni, i używała pejoratywnych określeń takich jak „mentalność tłumu”[1]. Obecnie teorie orientują się na opis racjonalnych mechanizmów i konsekwencji identyfikacji z grupą i jej liderami w kontekście świadomej percepcji wspólnych celów i zagrożeń.

Pojęcie „mentalności tłumu”, opartej o koncepcję zbiorowej nieświadomości, wprowadzili na przełomie XIX i XX wieku francuscy psychologowie społeczni Gustave Le Bon i Gabriel Tarde. Ich prace rozwinęli psychoanalitycy tacy jak Sigmund Freud, tworząc teorie dynamiki grupy i procesów grupowych[1]. Wyrażały one pesymistyczne założenia co do zachowania jednostki w tłumie, kładąc nacisk na utratę indywidualnej racjonalności w obecności innych ludzi. Badania w nurcie psychologii behawioralnej, poznawczej i społecznej, takie jak eksperyment Ascha, eksperyment Milgrama i eksperyment więzienny Zimbardo, potwierdziły część założeń tych teorii, wykazując duży wpływ konformizmu, pragnienia zachowania spójności grupy i podążania za liderami oraz autorytetami na zachowanie jednostek[2][3][4]. Udowodniono także na przykład występowanie efektu facylitacji społecznej, w której obecność innych ludzi ułatwia wykonywanie różnych (dobrze opanowanych) czynności[5].

Z drugiej strony badacze tacy jak Steven Reicher rozwinęli pod koniec XX wieku modele społecznej tożsamości, jak np. ESIM (ang. elaborated social identity model), wykazując racjonalne aspekty funkcjonowania ludzi w dużych grupach[6]. Metaanaliza obejmująca 60 badań zachowań tłumów potwierdziła, że zachowanie tłumu determinuje przede wszystkim konkretny kontekst sytuacyjny, a nie automatyczna, irracjonalna dezindywiduacja[7]. Badania w tym nurcie wskazują, że ludzie w tłumie nie tracą samoświadomości, ale uwzględniają wskazówki społeczne i przynależność grupową – w dużej mierze racjonalnie[8][9]. Replikacje wcześniejszych badań dotyczących konformizmu wskazują na to, że ludzie nie dopasowują się do wszystkich zachowań, ale kierują się wskazówkami sugerującymi autorytet lub podobieństwo[10]. Na bazie analiz interakcji kibiców z policją Reicher zaproponował wyjaśnienie, że wpływ na zmianę zachowania jednostek i identyfikację grupową wywiera wyrazistość wspólnych celów i zewnętrznego zagrożenia[11]. Badania te dały podstawę do rozwinięcia strategii zarządzania tłumem przy pomocy deeskalowania wrażenia zewnętrznego zagrożenia, zmniejszania polaryzacji grupowej i integrowania osób pilnujących bezpieczeństwa w tłumie, ubranych w niezagrażający lub wręcz wpisujący w grupę sposób oraz stosujących przemoc wyłącznie w uzasadnionym stopniu (i tylko wobec prowokatorów konkretnych niebezpiecznych zachowań)[12]. Teorie te podkreślają także, że zachowania grupowe pełnią rolę środków wyrazu konkretnych wspólnych potrzeb, co sugeruje, że zapewnienie ludziom możliwości wyrażenia opinii i emocji w bezpieczny sposób również może przeciwdziałać zbiorowej agresji[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Michael A. Hogg, Kipling D. Williams, From I to we: Social identity and the collective self., „Group Dynamics: Theory, Research, and Practice”, 4 (1), s. 81–97, DOI: 10.1037/1089-2699.4.1.81 [dostęp 2017-02-08].
  2. ↑ Dominic Abrams, Rupert Brown, Self-Consciousness and Social Identity: Self-Regulation as a Group Member, „Social Psychology Quarterly”, 52 (4), 1989, s. 311–318, DOI: 10.2307/2786994, JSTOR: 2786994 [dostęp 2017-02-08].
  3. ↑ Philip G. Zimbardo, The human choice: Individuation, reason, and order versus deindividuation, impulse, and chaos., „Nebraska Symposium on Motivation”, University of Nebraska Press, 1969, ISSN 0070-2099 [dostęp 2017-02-08] (ang.).
  4. ↑ John R.G. Dyer i inni, Leadership, consensus decision making and collective behaviour in humans, „Philosophical Transactions of the Royal Society of London B: Biological Sciences”, 364 (1518), 2009, s. 781–789, DOI: 10.1098/rstb.2008.0233, ISSN 0962-8436, PMID: 19073481, PMCID: PMC2689712 [dostęp 2017-02-08] (ang.).
  5. ↑ Ladd Wheeler, Toward a theory of behavioral contagion., „Psychological Review”, 73 (2), 1966, s. 179–192, DOI: 10.1037/h0023023, ISSN 1939-1471 [dostęp 2017-02-08] (ang.).
  6. ↑ Steven Reicher, The determination of collective behavior, [w:] Henri Tajfel, Social Identity and Intergroup Relations, Cambridge University Press, 24 czerwca 2010, ISBN 978-0-521-15365-2 [dostęp 2017-02-08] (ang.).
  7. ↑ Tom Postmes, Russell Spears, Deindividuation and antinormative behavior: A meta-analysis., „Psychological Bulletin”, 123 (3), s. 238–259, DOI: 10.1037/0033-2909.123.3.238 [dostęp 2017-02-08].
  8. ↑ Eun-Ju Lee, Deindividuation Effects on Group Polarization in Computer-Mediated Communication: The Role of Group Identification, Public-Self-Awareness, and Perceived Argument Quality, „Journal of Communication”, 57 (2), 2007, s. 385–403, DOI: 10.1111/j.1460-2466.2007.00348.x, ISSN 1460-2466 [dostęp 2017-02-08] (ang.).
  9. ↑ M. Deutsch, H.B. Gerard, A study of normative and informational social influences upon individual judgement, „Journal of Abnormal Psychology”, 51 (3), 1955, s. 629–636, ISSN 0021-843X, PMID: 13286010 [dostęp 2017-02-08].
  10. ↑ R.D. Johnson, L.L. Downing, Deindividuation and valence of cues: effects on prosocial and antisocial behavior, „Journal of Personality and Social Psychology”, 37 (9), 1979, s. 1532–1538, ISSN 0022-3514, PMID: 501521 [dostęp 2017-02-08].
  11. ↑ J. Drury, S. Reicher, The Intergroup Dynamics of Collective Empowerment: Substantiating the Social Identity Model of Crowd Behavior, „Group Processes & Intergroup Relations”, 2 (4), 2016, s. 381–402, DOI: 10.1177/1368430299024005 [dostęp 2017-02-08] (ang.).
  12. ↑ S.D. Reicher, The St. Pauls' riot: An explanation of the limits of crowd action in terms of a social identity model, „European Journal of Social Psychology”, 14 (1), 1984, s. 1–21, DOI: 10.1002/ejsp.2420140102, ISSN 1099-0992 [dostęp 2017-02-08] (ang.).
  13. ↑ S.D. Reicher, R. Spears, T. Postmes, A Social Identity Model of Deindividuation Phenomena, „European Review of Social Psychology”, 6 (1), 1995, s. 161–198, DOI: 10.1080/14792779443000049, ISSN 1046-3283 [dostęp 2017-02-08].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Psychologia_tłumu&oldid=52234821”