Pszonak Wittmanna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pszonak Wittmanna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

pszonak

Gatunek

pszonak Wittmanna

Nazwa systematyczna
Erysimum witmannii Zaw.
Enum. Pl. Afric. Austral 194 1835 [3]
Synonimy
  • Erysimum pallidiflorum Szepl. ex Jáv..
  • Erysimum witmannii subsp. vagicum Dostál[4]
Kwiaty

Pszonak Wittmanna[5] (Erysimum witmannii Zaw.[4]) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych. Endemit karpacki (występuje wyłącznie w Karpatach)[4]. W Polsce występuje tylko w Pieninach, wyłącznie na obszarze Pienińskiego Parku Narodowego, najliczniej w Pieninach Centralnych[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Roślina o wysokości 15-50 cm z pojedynczą łodygą i różyczką liści odziomkowych zachowanych w czasie kwitnienia. Cała jest szarozielona, przylegająco owłosiona krótkimi i niemal wyłącznie gwiazdkowatymi włoskami[7][6].
Łodyga
Pojedyncza, w górnej części słabo rozgałęziona. Jest gęsto ulistniona i przylegająco owłosiona[6].
Liście
Ulistnienie skrętoległe i gęste. Liście lancetowate lub równowąskie z rzadko rozmieszczonymi, ostrymi, wybitnymi ząbkami. Są owłosione gwiazdkowatymi włoskami[7].
Kwiaty
Promieniste, jasnożółte, wonne, zebrane na szczycie łodygi w gęste grona. Szypułki kwiatowe o długości kielicha, lub krótsze. Płatki o długości 18-22,5 mm, znamiona słupka mniej lub bardziej dwudzielne. Działki długości 8,5-12 mm, przeważnie fioletowo nabiegłe na końcach[7].
Owoc
Prosto wzniesione, równowąskie, czworograniaste łuszczyny pokryte dwudzielnymi, wrzecionowatymi włoskami przyczepionymi środkiem, o ramionach skierowanych równolegle do długości łuszczyny[7].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rośnie w szczelinach skalnych, na wapiennych skałach i usypiskach, zarówno w miejscach słonecznych, jak i zacienionych. W Polsce rośnie w reglu dolnym[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu roślinności Dendranthemo-Seslerietum[8].

W Pieninach występuje dość licznie i nie jest zagrożony[6].

Biologia[edytuj | edytuj kod]

Przeważnie jest rośliną dwuletnią, rzadziej byliną. W pierwszym roku wytwarza tylko zimującą różyczkę liściową, w drugim roku kwitnącą łodygę. Po przekwitnieniu przeważnie ginie. Kwitnie obficie od maja do lipca. Jest owadopylny i wytwarza bardzo wiele nasion. Nasiona te wysiane w ogrodzie kiełkowały bardzo dobrze, jednak wyrosłe z nich rośliny rosły zbyt bujnie, pokładały się i gniły, wskutek czego zawiązane nasiona nie dojrzewały. Liczba chromosomów 2n = 14[6].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[9].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2017-02-28].
  4. a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
  5. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  6. a b c d e f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  8. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  9. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.