Pułapka średniego dochodu
Pułapka średniego dochodu – zjawisko powstałe w wyniku wejścia gospodarki w cykl przegrzania, powodując stagnację gospodarczą lub nawet recesję w krajach rozwijających się i aspirujących do dogonienia krajów rozwiniętych w dziedzinie rozwoju gospodarczego[1].
Pułapka średniego dochodu a innowacyjność gospodarki
[edytuj | edytuj kod]Innowacje są ważne dla państw średnio rozwiniętych chcących bogacić się. Kraje te są zagrożone wpadnięciem w „pułapkę średniego dochodu”. Kraje te osiągają średni poziom dochodów krajów rozwiniętych poprzez odtwarzanie rozwiązań technicznych tychże gospodarek, poprzez tanią siłę roboczą i oferowanie wysokiego zwrotu z inwestycji z powodu wysokiego popytu na kapitał. Model ten wyczerpuje się, gdy państwo osiąga PKB na osobę rzędu około 17 tysięcy dolarów.
W takim przypadku koszty pracy rosną, spowalniając pracochłonną produkcję, potem następuje nasycenie inwestycjami kapitałowymi, a importowanie innowacyjnych rozwiązań z zagranicy staje się trudniejsze i droższe.
Rozwiązania, które mogłyby poprawić produktywność takiego kraju, często podlegają reglamentacji ulokowanych w krajach rozwiniętych innowatorów. W tej chwili imitacyjny model wzrostu dominuje w szybko bogacących się krajach azjatyckich, jak Chiny, Malezja czy Wietnam.
Jeśli kraje rozwijające się zdołają przestawić się na wzrost oparty na innowacjach i dalszej akumulacji technicznie zaawansowanego kapitału, będą mogły dołączyć do takich gospodarek jak Korea Południowa czy Japonia, którym udało się przejść od średniego do wysokiego dochodu. W innym przypadku mogą podzielić los krajów Ameryki Łacińskiej czy Bliskiego Wschodu, które utkwiły w modelu gospodarczym opartym na nisko- i średnio zaawansowanej produkcji. W UE przed podobnym wyzwaniem – zmiany modelu rozwoju – z imitacyjnego na innowacyjny – stoją dziś nowe państwa członkowskie Unii Europejskiej, w tym Polska[2][3].
Determinanty wejścia w pułapkę średniego dochodu
[edytuj | edytuj kod]Czynniki, które powodują wzrost podatności danej gospodarki na wejście w pułapkę średniego dochodu obejmują różne cechy strukturalne i systemowe gospodarki. Typowe dla pułapki średniego dochodu spowolnienie wzrostu wydajności czynników wytwórczych (total factor productivity) może wynikać ze specjalizacji gospodarki w branżach średnich i niskich technologii oraz oparciu rozwoju gospodarki wyłącznie na imporcie technologii przy braku zdolności lokalnych firm do tworzenia i wdrażania innowacji. Negatywną cechą strukturalną danej gospodarki może być także starzejące się społeczeństwo i rosnące problemy demograficzne. Takie cechy strukturalne powodują, że gospodarki nie są zdolne do rozwijania nowych działalności cechujących się wyższym udziałem wartości dodanej i wyższą wydajnością pracy. Wśród czynników o charakterze systemowym wymieniane są m.in. niska jakość systemu prawnego i problemy z egzekwowaniem kontraktów i praw własności, przerost sektora publicznego, przeregulowanie rynków (pracy, produktów i rynku kredytowego)[4].
Perspektywy dla krajów rozwijających się
[edytuj | edytuj kod]Obecnie z zagrożeniem „pułapką średniego dochodu” borykają się między innymi: Słowenia i Czechy, których gospodarki po osiągnięciu pułapu ok. 60% PKB per capita USA wyraźnie spowolniły. Gospodarka Polski jak do tej pory wydaje się być niezagrożona, lecz zbliża się do poziomu, w którym zagrożenie utknięcia w „pułapce średniego dochodu” zaczyna być realne. Kraje takie jak: Grecja, Malta, Portugalia, Hiszpania, Izrael są przykładem, że bez uruchomienia silnika innowacyjnego oraz budowy konkurencyjnego środowiska regulacyjnego, materializacja tego zagrożenia w ciągu najbliższych 10–15 lat będzie nieunikniona. Oznaczałoby to zgodę na długotrwałą stagnację gospodarczą, powolną poprawę jakości życia oraz większe trudności z utrzymaniem stabilności finansowej przez państwo, które również odczuje wyhamowanie wzrostu dochodów[5].
Polska a pułapka średniego dochodu
[edytuj | edytuj kod]Niektórzy autorzy wskazują, że pułapka średniego dochodu stanowi również realne zagrożenie dla polskiej gospodarki. Wskazują oni przy tym, że polska gospodarka posiada wiele cech czyniących ją podatną na wejście w tę pułapkę. Wśród cech tych wymieniane są m.in.: wciąż wysoki poziom regulacji rynków, niska wydajność pracy i wciąż wysokie zatrudnienie w nisko-wydajnym rolnictwie, niska innowacyjność gospodarki, relatywnie niskie nakłady inwestycyjne, a także problemy demograficzne, które negatywnie wpłyną zarówno na rynek pracy, jak i sytuację finansów publicznych w najbliższych dekadach[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pułapka średniego dochodu. Obserwator Finansowy.pl.
- ↑ http://www.nber.org/papers/w16919.pdf?new_window=1.
- ↑ Escaping the Middle-Income Trap. Raport Banku Światowego.
- ↑ Ciesielska D.A. , Radło M-J. , Determinanty wejścia w Pułapkę średniego dochodu: Perspektywa Polski, „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie, Vol. 2/2013, Nr 31, s. 5–13.”, 2013 [zarchiwizowane z adresu 2017-02-02] .
- ↑ Potencjał i bariery polskiej innowacyjności. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-13)].
- ↑ Radło M-J. i Ciesielska D.A. (2013), Polska w pułapce średniego dochodu?, Wydawnictwo Difin, Warszawa.