Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Normandia-Niemen

Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Normandia-Niemen

Régiment de chasse 2/30 «Normandie-Niémen»
Истребительный Aвиационный Полк «Нормандия-Неман»

Emblemat Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Normandia-Niemen"
Historia
Państwo	ZSRR Wolna Francja
Sformowanie	25 listopada 1942
Rozformowanie	14 czerwca 1945
Nazwa wyróżniająca	Normandia-Niemen
Tradycje
Kontynuacja	eskadra EC 2/30 „Normandie-Niémen” 18 pułk myśliwski
Dowódcy
Pierwszy	Joseph Pouliquen
Ostatni	Louis Delfino
Działania zbrojne
Front wschodni (II wojna światowa) bitwa na łuku kurskim bitwa pod Lenino operacja wschodniopruska operacja pomorska
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lotnicze
Rodzaj wojsk	lotnictwo myśliwskie
Podległość	1 Armia Powietrzna
Skład	trzy eskadry
Odznaczenia

Francuscy lotnicy w ZSRR

Francuski pilot Bruno de Faletans (później zginął w akcji) z radziecką radiotelegrafistką, kwiecień 1943

Jak-3 Pułku „Normandia-Niemen”, Muzeum Lotnictwa i Astronautyki Le Bourget

Radziecki znaczek pocztowy z 1967 roku poświęcony Pułkowi „Normandia-Niemen”

Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Normandia-Niemen” (fr. Régiment de chasse 2/30 «Normandie-Niémen», ros. Истребительный Aвиационный Полк „Нормандия-Неман”, ros. trb. Istriebitielnyj Awiacyonnyj Połk „Normandija-Nieman”) – pułk lotnictwa myśliwskiego Sił Zbrojnych Wolnej Francji, walczący u boku wojsk radzieckich podczas II wojny światowej.

Geneza

W lutym 1942 szef sztabu Sił Lotniczych Wolnej Francji gen. Martial Valin przedstawił pomysł utworzenia francuskiej jednostki lotniczej w składzie Armii Czerwonej, która walczyłaby z Niemcami na froncie wschodnim. Idea ta pojawiła się wskutek sugestii gen. Charles’a de Gaulle’a, aby Francuzi walczyli z Niemcami na wszystkich frontach II wojny światowej. Po uzyskaniu zgody odpowiednich rządów i organów decyzyjnych uzgodniono, że francuscy piloci będą operacyjnie podlegać Sowietom, lecz będą dowodzeni przez własnych oficerów. Sprzęt wojskowy i zaopatrzenie miał dostarczyć ZSRR.

Początek istnienia jednostki

Francuzi utworzyli Grupę Myśliwską nr 3 (Groupe de Chasse 3), która otrzymała nazwę „Normadia”. Składała się z trzech eskadr: „Rouen”, „Le Havre” i „Cherbourg”. Godłem Grupy był herb Normandii, tj. dwa złote lamparty. Lotnicy rekrutowali się głównie z Bliskiego Wschodu i Wielkiej Brytanii. 12 listopada 1942 grupa 62 pilotów i mechaników została przetransportowana samolotami z Rayaku w Libanie do Bagdadu, a stamtąd koleją do Teheranu. Ze stolicy Iranu trzy sowieckie samoloty transportowe zabrały ich do Baku, a następnie do Moskwy. Ostatecznie 2 grudnia trafili do bazy szkoleniowej Iwanowo. Szkolenie lotnicze odbywało się na samolotach UT-2 i starszych U-2 (tzw. kukuruźnikach), a następnie na 2-miejscowych Jak-7, aby ostatecznie przejść na samoloty myśliwskie Jak-1. 11 marca 1943 Pułk „Normandie” zakończył oficjalnie szkolenie.

Walki na froncie wschodnim

Pułk został przydzielony na lotnisko Połotnianyj Zawod, wchodząc w skład sowieckiej 1 Armii Lotniczej. Pierwsze zwycięstwo powietrzne uzyskano 5 kwietnia 1943 roku na samolocie Jak-1, w które na początku była wyposażona jednostka. W maju 1943 roku Niemcy wydali rozkaz, aby każdy zestrzelony i schwytany Francuz był rozstrzeliwany na miejscu. 17 lipca tego roku zaginął podczas akcji dotychczasowy dowódca Jean Tulasne. Jego funkcję objął Pierre Pouyade. 6 listopada pułk został przeniesiony do Tuły. Jedynie 6 pilotów pozostało z pierwotnego składu, reszta pochodziła z uzupełnień. Pułk odnosił liczne zwycięstwa powietrzne, stąd był wielokrotnie odznaczany różnymi medalami, podobnie jak francuscy piloci. W 1944 odbyli oni szkolenie na nowocześniejszych samolotach Jak-9D, po czym powrócili na front. Do listopada tego roku pułk działał na obszarze między miejscowością Dubrowka a Gross-Kalweitchen w Prusach Wschodnich. Za zasługi bojowe w walkach przy forsowaniu rzeki Niemen otrzymał w październiku nazwę „Normandie-Niemen”. 16 października Francuzi zestrzelili 29 niemieckich samolotów bez strat własnych. Istnieje podejrzenie, że w tym okresie atakowali oni z powietrza polskie oddziały partyzanckie Armii Krajowej, wycofujące się na zachód, choć prawdopodobnie nie zdawali sobie z tego sprawy. W grudniu dowódca pułku P. Pouyade wraz z grupą pilotów-weteranów powrócił do Francji, a na czele jednostki stanął Louis Delfino. Od 14 stycznia działała ona z Dopenen w Prusach Wschodnich. Szlak bojowy zakończyła 9 maja 1945 w miejscowości Świętomiejsce. Francuzi stoczyli 869 walk powietrznych, w których zestrzelili na pewno 273 niemieckie samoloty (najwięcej Fw-190 różnych wersji).

Pułk był odznaczony francuskimi odznaczeniami: Legią Honorową, Orderem Wyzwolenia, Krzyżem Wojennym i Medalem Wojskowym oraz sowieckimi: Orderem Czerwonej Gwiazdy i Orderem Aleksandra Newskiego. Piloci Marcel Albert, Marcel Lefèvre, Jacques André i Roland de La Poype otrzymali tytuły Bohatera Związku Radzieckiego.

Zakończenie

14 czerwca 1945 trzydzieści osiem lub czterdzieści samolotów Jak-3 (podarowanych Francuzom przez Józefa Stalina) wystartowało z Elbląga, docierając 20 czerwca do Francji. Służyły one we francuskim lotnictwie do kwietnia 1947.

W 1960 został nakręcony film produkcji francusko-radzieckiej w reżyserii Jeana Dréville’a i Damira Wiatycha-Berejnycha pt.: „Normandie-Niémen”.

Obecnie istnieją dwie jednostki lotnicze kultywujące tradycje Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Normandia-Niemen”: francuska eskadra EC 2/30 „Normandie-Niémen”, stacjonująca w Colmar i rosyjski 18 Witebski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Gwardii (18-й гвардейский Витебский дважды Краснознаменный ордера Суворова второй степени истребительный полк ВВС России „Нормандия-Неман”), stacjonujący w Ussuryjsku na Dalekim Wschodzie.

Użytkowane samoloty

Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Normandie-Niemen” użytkował następujące samoloty:

• Po-2 jako samolot łącznikowo-kurierski,
• Jak-1B – samolot myśliwski,
• Jak-3 – podstawowy samolot myśliwski,
• Jak-9D i Jak-9T – samolot wsparcia lądowego,
• Jak-6 – samolot transportowy.

Samoloty na których walczyli Francuzi posiadały standardowe oznaczenia lotnictwa Armii Czerwonej, czyli miały namalowane czerwone gwiazdy z białą lub żółtą obwódką na kadłubie, sterze kierunku oraz górnych i dolnych powierzchniach skrzydeł. Jedynymi oznaczeniami francuskimi były pionowe pasy w barwach flagi francuskiej na kołpakach śmigieł. Część samolotów miała namalowane pod kabinami hasła pamiątkowe w rodzaju: „Dzielnemu lotnikowi francuskiemu pracownicy...” Ponadto niektóre Jaki miały małe francuskie kokardy na boku kadłuba.

Personel latający pułku

Dowódcy pułku

• Joseph Pouliquen (od września 1942 do 22 lutego 1943)
• Jean Tulasne (od 22 lutego do 17 lipca 1943)
• Pierre Pouyade (od 17 lipca 1943 do 12 grudnia 1944)
• Louis Delfino (od 12 grudnia 1944 do końca wojny)

Dowódcy 1 eskadry „Rouen”

• por. Léon (od 8 sierpnia do 4 września 1943)
• por./kpt. Marcel Albert (od marca do grudnia 1944)
• kpt. René Challe (od grudnia 1944 do 17 stycznia 1945)

Dowódcy 2 eskadry „Le Havre”

• kpt. Dider Béguin (od 8 sierpnia do 4 września 1943)
• por. Yves Mourier (od marca do 12 grudnia 1944)
• kpt. de Saint-Marceau (od 12 grudnia 1944)

Dowódcy 3 eskadry „Cherbourg”

• por. Marcel Lefevre (od marca do 28 maja 1944)
• kpt. Pierre Matras (od 29 maja 1944)

Dowódca 4 eskadry „Caen”

• kpt. René Challe (od 18 marca do 16 grudnia 1944)

Bibliografia

• Wiesław Bączkowski, Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Normandie-Niemen, [w:] „Entuzjasta Lotnictwa”, nr 1, 1995
• Piotr Korczyński: Wojownicy, żołnierze i śmierć nie zawsze pełna chwały. Kraków: Cztery Strony, 2015. ISBN 978-83-65137-02-9.

Linki zewnętrzne

• Serwis dotyczący Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Normandia-Niemen” i jego pilotów (jęz. angielski)
• Asy powietrzne Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Normandia-Niemen” (jęz. angielski). acesofww2.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-17)].
• Normandie-Niemen nad Braniewem 1945 (jęz. polski)