Gęstoporek cynobrowy
.JPG) Duży owocnik na pniu osiki | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Gęstoporek cynobrowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Pycnoporus cinnabarinus (Jacq.) P. Karst Annls. mycol. 39(1): 59 (1941) | |
.JPG)
Gęstoporek cynobrowy (Pycnoporus cinnabarinus (Jacq.) P. Karst) – gatunek grzybów z rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pycnoporus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Boletus cinnabarinus Jacq 1776
- Boletus miniatus Libosch 1817
- Coriolus cinnabarinus (Jacq) G Cunn 1948
- Fabisporus cinnabarinus (Jacq) Zmitr 2001
- Hapalopilus cinnabarinus (Jacq) P Karst 1899
- Leptoporus cinnabarinus (Jacq) Quél 1886
- Phellinus cinnabarinus (Jacq) Quél 1888
- Polyporus cinnabarinus (Jacq) Fr 1821
- Polyporus miniatus (Libosch) Fr 1829
- Polystictus cinnabarinus (Jacq) Cooke 1886
- Pycnoporus cinnabarinus (Jacq) P Karst 1881 var cinnabarinus
- Pycnoporus cinnabarinus var osorninus Burgos, in Burgos & Ortiz 1988
- Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 1874
- Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 1874, f cinnabarina
- Trametes cinnabarina (Jacq) Fr 583,1874 var cinnabarina
- Trametes cinnabarinus (Jacq) Fr 1849
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1776 r. Jacquin nadając mu nazwę Boletus cinnabarinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1941 r. P. Karsten, przenosząc go do rodzaju Pycnoporus[1].
Nazwa polska pojawiła się w pracy Stanisława Domańskiego i in. w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba cynobrowa, wrośniak cynobrowy, żagiew cynobrowa[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
O szerokości do 10 cm, półkolisty lub wachlarzowaty i bokiem przyrośnięty do podłoża. Brzeg cienki i ostry. Górna powierzchnia zwykle nierówna, pomarszczona. Kolor cynobrowy, czerwonawy lub ceglasty, u starszych osobników płowieje[4].
W postaci rurek o porach w kolorze cynobrowym lub czerwonawym[4]. Pory okrągłe lub kanciaste[5].
O grubości do 2 cm, cynobrowego koloru, elastyczny, włóknisty i bez zapachu[5].
- Cechy mikroskopowe;
Wysyp zarodników biały. Zarodniki nieamyloidalne, cylindryczne lub eliptyczne, gładkie i bezbarwne o rozmiarach 5–8 × 2,5–3 μm. Cystyd brak[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Z wyjątkiem Afryki i Antarktydy występuje na wszystkich kontynentach, także na niektórych wyspach – na Hawajach, Madagaskarze i w Nowej Zelandii. Najwięcej stanowisk podano z Ameryki Północnej, Europy i Australii[7]. W Europie Środkowej gatunek pospolity. Rozwija się na martwym drewnie (na pniach, pniakach, gałęziach) drzew liściastych, głównie na miejscach dobrze oświetlonych[8]. Preferuje miejsca wilgotne, stąd też częściej występuje w nadrzecznych łęgach na olszach, wierzbach i brzozach, ale rośnie również na innych gatunkach drzew liściastych. Częściej występuje podczas upalnych lat[5].
W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[9]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Anglii, Litwie i Niemczech[3].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
W Europie uważany za grzyb niejadalny[4], jednak na opracowanej dla FAO liście jest wymieniony jako grzyb jadalny w Hongkongu i w Nepalu[10]. Saprotrof, powoduje białą zgniliznę drewna[5].
Gęstoporek cynobrowy wytwarza duże ilości enzymów rozkładających ligninę i inne trudne do rozłożenia polisacharydy. Głównym enzymem odróżniającym ten grzyb z innych grzybów rozkładających ligninę jest lakaza. Aborygeni używają owocników do leczenia owrzodzenia jamy ustnej, szczególnie u ząbkujących niemowląt[11][12].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na oryginalny cynobrowy kolor i brak strefowania jest łatwy do odróżnienia od innych gatunków. Ewentualnie może być pomylony z oranżowcem pomarańczowym (Pycnoporellus fulgens), który ma owocniki o podobnym kolorze (pomarańczowe lub ceglastoczerwone), ale występuje głównie na drzewach iglastych[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c d Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ MushroomExpert [online] [dostęp 2014-04-25] (ang.).
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
- ↑ Eggert, C, Temp, U, & Eriksson, K-EL. (1996). Lignolytic system of the white rot fungus Pycnoporus cinnabarinus: Purification and characterization of the laccase. Applied and environmental microbiology. 62.4, 1151-58
- ↑ Eggert, C., LaFayette, P.R., Temp, U., Eriksson, K.E., Dean, J.F. (1998) Molecular analysis of a laccase gene from the white rot fungus Pycnoporus cinnabarinus. Appl. Environ. Microbiol. 64, 1766–72