Raciborowice (województwo małopolskie)

Raciborowice
	wieś
	; Widok z południa
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Michałowice
Liczba ludności (2010)	800
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-091
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0326173
	Położenie na mapie gminy Michałowice Raciborowice
	Położenie na mapie Polski Raciborowice
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Raciborowice
	Położenie na mapie powiatu krakowskiego Raciborowice
	50°07′05″N 20°01′52″E/50,118056 20,031111
	Multimedia w Wikimedia Commons

Raciborowice – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Michałowice^[3]^[4].

W latach 1975–1998 wieś położona była w województwie krakowskim.

Wieś dóbr prestymonialnych kapituły katedralnej krakowskiej w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[5].

Nazwa

Nazwa miejscowości należy do nazw patronimicznych i wywodzi się od imienia założyciela lub właściciela Racibor z dodaną końcówką -wice, która jest charakterystyczna dla słowiańskich nazw miejscowych^[6]. Przekazy i dokumenty historyczne z XIII wieku notują dwóch rycerzy Raciborów, ojca oraz syna. Jan Długosz wymienia obu przypisując jednemu z nich założenie miejscowości^[6].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Raciborowice^[3]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0326180	Koło Kościoła	część wsi
0326196	Pod Kończyce	część wsi
0326204	Pod Zastowem	część wsi
0326210	Prawda	przysiółek

Historia

Historia Raciborowic rozpoczęła się już w pierwszych latach XIII wieku. Pierwsze informacje o Raciborowicach zachowały się w dokumencie wydanym przez Bolesława Wstydliwego 19 maja 1273 roku. Wówczas rycerz Racibor syn Racibora założyciela miejscowości, który ją odziedziczył, darował tę posiadłość krakowskiej kapitule katedralnej^[6].

W dziejach wsi zapisał się również król Kazimierz IV Jagiellończyk, który w 1464 roku lokował Raciborowice na prawie niemieckim. Podczas rozbiorów Polski, w latach 1815–1846 wieś należała do Rzeczypospolitej Krakowskiej, a później, aż do roku 1918 do Austrii. Natomiast podczas drugiej wojny światowej do Generalnego Gubernatorstwa.

Z Raciborowic pochodziła s. Eufrozyna (Teresa Rumian) – sercanka, farmaceutka. major Wojska Polskiego, w latach 1967-2005 osobista sekretarka kard. Karola Wojtyły (papieża Jana Pawła II)^[7].

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[8].

Kościół parafialny pw. św. Małgorzaty i dzwonnica.

Fasada kościoła wyróżnia się charakterystycznymi ciemnymi cegłami tzw. zendrówkami, układanymi w „zęby” i romby. Wątki, w jakie zostały ułożone, określane są mianem „długoszowych”. Wejścia do kościoła otoczone są portalami schodkowymi, które wieńczą herby fundatora – Wieniawa. Ogromne, gotyckie mury kryją piękne barokowe wnętrze.

W głównym ołtarzu znajduje się XV-wieczny krucyfiks, a w ołtarzach bocznych wizerunki św. Małgorzaty i Matki Boskiej, przywiezione z Rzymu przez Annibale Orgasa (Włocha) oraz XVIII-wieczne organy. Na północnej ścianie kościoła, podczas prac remontowych zostały odkryte (prawdopodobnie renesansowe) freski, przedstawiające sceny z życia Jezusa. W latach okupacji kleryk Karol Wojtyła, wysyłany przez kard. Sapiehę do ówczesnego proboszcza ks. Józefa Jamroza, trzykrotnie spędzał tu wakacje^[9]. Na plebanii przechowywane są dary, które Jan Paweł II przekazał do Raciborowic, m.in. papieska sutanna i piuska.
Obok kościoła stoi stara dzwonnica. Dolna, murowana część pochodzi z XV wieku, a górna, drewniana z XIX wieku.
Cmentarz, na który prowadzi stara alejka jesionowa, został założony w 1830 roku (wcześniej zmarłych chowano przy kościele). Przed wejściem rzeźby dwóch aniołów. Na cmentarzu zostało pochowanych wielu żołnierzy. Znajduje się tu m.in. zbiorowa mogiła lotników polskich, walczących w II wojnie światowej o wolność Wielkiej Brytanii, a także grobowiec Franciszka Ptaka, bogatego chłopa i działacza ludowego.

Osobny artykuł: Parafia św. Małgorzaty w Raciborowicach.

Parafię w Raciborowicach utworzono prawdopodobnie w latach 1325–1327. Budowę obecnego, murowanego kościoła rozpoczął w połowie XV wieku ks. Paweł z Zatora. Do jego śmierci (1460 r.) wzniesiono prezbiterium i zakrystię bez przypór i sklepień. Następnie w latach 1471–1476 wznowiono prace budowlane z fundacji ks. Jana Długosza – słynnego kronikarza i historyka, wychowawcy synów Kazimierza Jagiellończyka.

Inne zabytki

Drewniany młyn.

Młyn wodny został zbudowany, jak informuje napis na tragarzu, w 1897 roku. Zaprzestał działania w połowie XX w., gdyż napędzany był wodą z Młynówki (odnogi Dłubni) – rzeki, niegdyś ośmiometrowej szerokości, która obecnie bardziej przypomina strumyk.

Szkolnictwo

Dzieje szkolnictwa w Raciborowicach sięgają początków XIX wieku. Pierwsze lekcje odbyły się 1 października 1819 roku w budynku starego browaru. W 1829 roku z powodu braku odpowiedniego pomieszczenia nauka została zawieszona. Wznowiono ją dopiero 29 marca 1833 roku. Nauczycielem został ówczesny organista, Ignacy Radzikowski, który dla potrzeb szkoły wynajął jedną izbę w swoim domu. Uczył on dzieci czytania, pisania, prostych rachunków, śpiewania z nut, a także zajęć praktycznych – pszczelarstwa. Szkoła podczas wojen była jeszcze kilkakrotnie zamykana. Nadanie jej imienia ks. Jana Długosza nastąpiło 11 lipca 1925 roku. W obecnym budynku szkolnym lekcje odbywają się od roku szkolnego 1995/96. W 2005 roku zostało dobudowane zaplecze sportowe.

Zobacz też

Raciborowice Dolne, Raciborowice Górne, Raciborowice-Kolonia

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113672
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1053 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.
↑ ^a ^b ^c Tomkowicz 1906 ↓, s. 8.
↑ Telewizja PolskaT.P. S.A Telewizja PolskaT.P., W Krakowie pochowano s. Eufrozynę, osobistą sekretarkę Jana Pawła II [online], krakow.tvp.pl [dostęp 2023-08-25] (pol.).
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-29] .
↑ Karol Wojtyła, Dar i tajemnica

Bibliografia

Stanisław Tomkowicz: Raciborowice. Kraków: Drukarnia Czasu, 1906.

Linki zewnętrzne

Raciborowice z Prawdą, wś, pow. krakowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 361 ., s. 361.
Raciborowicka świątynia Jana Długosza w blasku jesieni polskiego średniowiecza

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113672

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1053 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[R2013-3] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[5] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 101.

[CITEREFTomkowicz19068-6] Tomkowicz 1906 ↓, s. 8.

[7] Telewizja PolskaT.P. S.A Telewizja PolskaT.P., W Krakowie pochowano s. Eufrozynę, osobistą sekretarkę Jana Pawła II [online], krakow.tvp.pl [dostęp 2023-08-25] (pol.).

[:rejestr-8] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-29] .

[9] Karol Wojtyła, Dar i tajemnica

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]