Radłów
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Radłów – rynek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
2010 | ||||
| Burmistrz |
Zbigniew Mączka | ||||
| Powierzchnia |
16,83[1] km² | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
14 | ||||
| Kod pocztowy |
33-130[2] | ||||
| Tablice rejestracyjne |
KTA | ||||
Położenie na mapie gminy Radłów  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | |||||
 50°05′07,583″N 20°50′31,450″E/50,085440 20,842069
| |||||
| TERC (TERYT) |
1216054 | ||||
| SIMC |
0827923 | ||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Radłów – miasto[3] w Polsce, położone w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Radłów[4][5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Radłów był wsią biskupów krakowskich w województwie sandomierskim w 1629 roku[6]. Dobra liczące 6000 morgów (w tym 2000 lasu) były własnością Ludwika i Anny Helcel. W 1883 roku kupił je Tomasz Zamojski ordynat z Królestwa Polskiego dla swoich dzieci. Po jego śmierci opiekunowie nie byli w stanie utrzymać dóbr i zostały one sprzedane na licytacji Maurycemu Straszewskiemu za 1 510 001 złotych[7]. W 1893 roku Straszewski sprzedał dobra Henrykowi Dolańskiemu z Grębowa[8].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnowskim. Przebiega przez nią Droga wojewódzka nr 975.
W miejscowości znajdują się mogiły żołnierzy uczestniczących w I wojnie światowej i II wojnie światowej.
W Radłowie i okolicy, na osi miejscowości Niwka – Bobrowniki Wielkie – Bobrowniki Małe – Radłów – Biskupice Radłowskie w dniach 7 i 8 września 1939 roku trwały bardzo zacięte walki wycofujących się, pod naporem niemieckiego najeźdźcy, polskich oddziałów Armii Kraków wchodzących w skład Grupy Operacyjnej "Boruta", wśród nich 6-tej Dywizji Piechoty gen. Bernarda Monda i 21 Dywizji Piechoty Górskiej gen. Józefa Kustronia[9]. Stawką w walce było wycofanie się jak największej liczby oddziałów polskich za Dunajec, pomimo napierających niemieckich dywizji pancernych.
W tutejszej szkole przez całą noc z 7 na 8 września 1939 bronił się osamotniony oddział składający się z 6 oficerów i kilkunastu szeregowych (prawdopodobnie z I batalionu 48 pułku piechoty). Po odrzuceniu wielokrotnych wezwań do poddania się obrońcy zostali spaleni miotaczami ognia wraz z budynkiem[10].
Bilans walk bitwy radłowskiej, która miała miejsce na przedpolach Radłowa i mostu w Biskupicach Radłowskich, a w których uczestniczyli, w największym stopniu, żołnierze 3 i 4 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz oddziałów 20 Pułku Piechoty, wspierani przez artylerię 12 Pułku Piechoty[11], to ponad 240 zabitych i ponad 700 rannych, natomiast poświęcenie walczących, którzy związali w walkach znaczne siły niemieckie, pozwoliło na przeprawę na drugi brzeg Dunajca ponad 26 000 polskich żołnierzy, którzy kontynuowali walki w kolejnych dniach września 1939.
Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
W mieście zlokalizowane są następujące historyczne obiekty[12]:
- historyczny układ urbanistyczny miasta Radłowa, wpisany do rejestru zabytków 19 grudnia 1977 (nr rej.: A-139);
- kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, wybudowany w 1337, przebudowywany m.in. w 1408 i 1920, wpisany do rejestru zabytków 27 marca 1968 (nr rej.: 2), wraz z kościołem do rejestru wpisano przykościelny cmentarz oraz kapliczkę Chrystusa Frasobliwego z 1665;
- plebania „stara”, wzniesiona w latach 1930–1933, wpisana do rejestru zabytków 5 listopada 2009 (nr rej.: A-1171/M);
- zespół pałacowy wzniesiony ok. 1830 r. na miejscu drewnianego pałacu biskupiego, wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: I-3-41/47 z 13 kwietnia 1947, 257 z 13 kwietnia 1971 oraz A-140 z 9 stycznia 1978), obejmujący pałac i park. Obecnie mieści się tam Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Tadeusza Kościuszki.
Pomnik lwa na Rynku – symbol miasta
Miejskie Centrum Kultury
Pałac z parkiem
Pomnik obrońców szkoły spalonej wraz z żołnierzami w 1939 przez niemieckiego okupanta
Tablica pamiątkowa we wnętrzu odbudowanego ratusza
Pomnik poległych w 1939 na cmentarzu
Wjazd do Radłowa
.jpg)
.jpg)
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Radłowa w 2014 roku[13].
- Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r. miasto zamieszkiwały 2735 osoby[14].
Urodzeni w Radłowie[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1055 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Dz.U. z 2009 r. nr 120, poz. 1000 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2009 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i nazw gmin oraz siedzib ich władz, ustalenia granic niektórych miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Zbigniew Anusik, Struktura własności ziemskiej w powiecie pilzneńskim w roku 1629, w: Przegląd Nauk Historycznych 2011, r. X, nr 2, s. 78.
- ↑ Sprzedaż dóbr radłowskich Kurier Lwowski 1891 nr 271 s. 1.
- ↑ Zmiana własności Kurier Lwowski 1893 nr 187 s. 4.
- ↑ Władysław Steblik, Armia Kraków 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989.
- ↑ Marian Porwit „Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku”, Wyd. Czytelnik Warszawa 1983, tom 2, strona 457.
- ↑ Józef Trytek, Rafał Barys, Bitwa radłowska 1939, wyd. II, Biblos, 2020, ISBN 978-83-7793-760-0.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023 [dostęp 2011-08-13].
- ↑ Radłów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-28].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Armia Kraków, W. Steblik, Wojskowy Instytut Historyczny, Warszawa 1989, s 286
- Bitwa radłowska wydanie II, J.Trytek przy współpracy z Rafałem Barys, Biblos, Tarnów 2020, ISBN 978-83-7793-760-0
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Radłów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 385.
- Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona
