Radłów
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Radłów – rynek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
2010 | ||||
| Burmistrz |
Mateusz Borowiec | ||||
| Powierzchnia |
16,83[1] km² | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
14 | ||||
| Kod pocztowy |
33-130[2] | ||||
| Tablice rejestracyjne |
KTA | ||||
Położenie na mapie gminy Radłów  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | |||||
 50°05′07,583″N 20°50′31,450″E/50,085440 20,842069
| |||||
| TERC (TERYT) |
1216054 | ||||
| SIMC |
0827923 | ||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Radłów – miasto[3] w Polsce, położone w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Radłów[4][5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o Radłowie pochodzi z 1080 roku i zawiera informację o powstaniu parafii[6]. Radłów był wsią biskupów krakowskich w województwie sandomierskim do 1772 roku[7]. Wtedy zostały skonfiskowane i zarządzał nimi fundusz religijny i cyrkuł bocheński. W 1819 roku cesarz podarował je Karolowi Badenfeldowi. Zbudował on klasycystyczny pałac. Dobra liczące 6000 morgów (Radłów, Biskupice Radłowskie, Niwka, Wał Ruda i Wola Radłowska) w 1869 roku kupili Ludwik i Anna Helclowie. Ludwik zmarł w Radłowie w 1872 roku. Anna, która była jego spadkobierczynią przekazała dobra Fundacji Domu Ubogich im. Ludwika i Anny Helclów[6]. W 1882 roku kupił je Tomasz Zamojski ordynat z Królestwa Polskiego dla swoich dzieci. Po jego śmierci opiekunowie nie byli w stanie utrzymać dóbr i zostały one sprzedane na licytacji Maurycemu Straszewskiemu za 1 510 001 złotych[8]. W 1893 roku Straszewski sprzedał dobra Henrykowi Dolańskiemu z Grębowa[9].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnowskim. Przebiega przez nią Droga wojewódzka nr 975.
W miejscowości znajdują się mogiły żołnierzy uczestniczących w I wojnie światowej i II wojnie światowej.
W Radłowie i okolicy, na osi miejscowości Niwka – Bobrowniki Wielkie – Bobrowniki Małe – Radłów – Biskupice Radłowskie w dniach 7 i 8 września 1939 roku trwały bardzo zacięte walki wycofujących się, pod naporem niemieckiego najeźdźcy, polskich oddziałów Armii Kraków wchodzących w skład Grupy Operacyjnej „Boruta”, wśród nich 6-tej Dywizji Piechoty gen. Bernarda Monda i 21 Dywizji Piechoty Górskiej gen. Józefa Kustronia[10]. Stawką w walce było wycofanie się jak największej liczby oddziałów polskich za rzekę Dunajec, pomimo napierających niemieckich dywizji pancernych.
W tutejszej szkole przez całą noc z 7 na 8 września 1939 roku bronił się osamotniony oddział składający się z 6 oficerów i kilkunastu szeregowych (prawdopodobnie z I batalionu 48 pułku piechoty). Po odrzuceniu wielokrotnych wezwań do poddania się obrońcy zostali spaleni miotaczami ognia wraz z budynkiem[11].
Bilans walk bitwy radłowskiej, która miała miejsce na przedpolach Radłowa i mostu w Biskupicach Radłowskich, a w których uczestniczyli, w największym stopniu, żołnierze 3 i 4 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz oddziałów 20 Pułku Piechoty, wspierani przez artylerię 12 Pułku Piechoty[12], to ponad 240 zabitych i ponad 700 rannych, natomiast poświęcenie walczących, którzy związali w walkach znaczne siły niemieckie, pozwoliło na przeprawę na drugi brzeg Dunajca ponad 26 000 polskich żołnierzy, którzy kontynuowali walki w kolejnych dniach września 1939 roku.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[13].
- Układ urbanistyczny.
- Budynek plebanii, ul. Biskupska 5. Budynek wzniesiony w latach 1930–1933.
- Kościół pw. św. Jana Chrzciciela, otoczenie, kapliczka Chrystusa Frasobliwego.
- Pałac z parkiem. Obiekt wzniesiony ok. 1830 roku przez Karola Badenfelda na miejscu drewnianego pałacu biskupiego[6].
Inne zabytki
[edytuj | edytuj kod]
-
Pomnik lwa na Rynku – symbol miasta -
Miejskie Centrum Kultury -
-
Pałac z parkiem -
Pomnik obrońców szkoły spalonej wraz z żołnierzami w 1939 przez niemieckiego okupanta -
Tablica pamiątkowa we wnętrzu odbudowanego ratusza -
Pomnik poległych w 1939 na cmentarzu -
Wjazd do Radłowa
.jpg)
.jpg)
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- Piramida wieku mieszkańców Radłowa w 2014 roku[14].
- Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r. miasto zamieszkiwały 2735 osoby[15].
Religia
[edytuj | edytuj kod]Urodzeni w Radłowie
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1055 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Dz.U. z 2009 r. nr 120, poz. 1000 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2009 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i nazw gmin oraz siedzib ich władz, ustalenia granic niektórych miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ a b c Ewa Danowska, Ludwik Edward Sternstein Helcel (1810-1872) własciciel dóbr radłowskich, [w:] Dziedzictwo rodziny Helclów w Krakowie, Kraków 2014, s. 91-96, ISBN 97883-242-2602-3.
- ↑ Zbigniew Anusik, Struktura własności ziemskiej w powiecie pilzneńskim w roku 1629, w: Przegląd Nauk Historycznych 2011, r. X, nr 2, s. 78
- ↑ Sprzedaż dóbr radłowskich Kurier Lwowski 1891 nr 271 s. 1.
- ↑ Zmiana własności Kurier Lwowski 1893 nr 187 s. 4
- ↑ Władysław Steblik, Armia Kraków 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989.
- ↑ Marian Porwit „Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku”, Wyd. Czytelnik Warszawa 1983, tom 2, strona 457
- ↑ Józef Trytek, Rafał Barys, Bitwa radłowska 1939, wyd. II, Biblos, 2020, ISBN 978-83-7793-760-0.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Radłów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-28].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Armia Kraków, W. Steblik, Wojskowy Instytut Historyczny, Warszawa 1989, s 286
- Bitwa radłowska wydanie II, J.Trytek przy współpracy z Rafałem Barys, Biblos, Tarnów 2020, ISBN 978-83-7793-760-0
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Radłów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 385.
- Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona
