Radomierz (województwo dolnośląskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Radomierz
wieś
Ilustracja
Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

karkonoski

Gmina

Janowice Wielkie

Wysokość

390-523 m n.p.m.

Liczba ludności (III 2011)

488[2]

Strefa numeracyjna

75

Kod pocztowy

58-520[3]

Tablice rejestracyjne

DJE

SIMC

0189724

Położenie na mapie gminy Janowice Wielkie
Mapa konturowa gminy Janowice Wielkie, w centrum znajduje się punkt z opisem „Radomierz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Radomierz”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Radomierz”
Położenie na mapie powiatu karkonoskiego
Mapa konturowa powiatu karkonoskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Radomierz”
Ziemia50°54′06″N 15°54′27″E/50,901667 15,907500[1]
Dawny kościół w Radomierzu, obecnie punkt widokowy
Dwór w Radomierzu

Radomierz (niem. Seiffersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie karkonoskim, w gminie Janowice Wielkie, w Górach Kaczawskich w Sudetach Zachodnich.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie jeleniogórskim.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Duża wieś łańcuchowa ciągnąca się na przestrzeni 3,6 km wzdłuż górnego biegu Radomierki od Kotliny Jeleniogórskiej po Przełęcz Radomierską w Górach Kaczawskich[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wzmiankowana była w 1305 roku jako Sifridi villa. Jej dzieje są słabo udokumentowane. Początkowo była to wieś rycerska. Na przełomie XV i XVI w. we wsi wzniesiono murowany kościół, który wkrótce został przejęty przez ewangelików. Za zmianę wyznania mieszkańcy zostali dotkliwie ukarani podczas wojny trzydziestoletniej – najpierw przez kwaterujący we wsi pododdział rotmistrza Dehna, a w 1632 r. przez Lisowczyków. Opisał to w swoim dzienniku w czasie od 1625 do 1654 (w tym okresie miejscowi ewangelicy należeli do parafii w Janowicach Wielkich) Jeremias Ullmann. Bydło zabierano z chlewów, zboże skarmiano, kazano płacić ogromne sumy na rzecz wojska. Zdzierano dachy wykorzystując je jako słomę obozową. Drzwi i okna palono w obozowych ogniskach. Ludzie musieli ciągle uciekać i miesiącami przebywać w lesie. Także duchowni ewangeliccy chowali się w lesie. Opatrywali chorych, chrzcili dzieci (mówi o tym ciechanowska gazeta kościelna).[potrzebny przypis] Umierającym czynili ostatnią posługę podając im Ciało Pańskie. Umarłych odprowadzali nocą na cmentarz. Mimo to ewangelicy się nie poddali i mimo iż w połowie XVII w. władze przekazały kościół parafialny katolikom, został on jedynie filią parafii w Miedziance, a w 1849 r. został rozebrany z wyjątkiem wieży przekształconej w dzwonnicę, natomiast w roku 2011 – w punkt widokowy.

Nazwy historyczne[edytuj | edytuj kod]

  • 1305 Sifridi villa
  • Seiffersdorf
  • 1945 Radomierz

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[5]:

  • Kościół ewangelicki pw. Przemienienia Pańskiego, obecnie rzymskokatolicki parafialny pw. Matki Boskiej Różańcowej; murowany kościół ewangelicki z lat 1748-1750 charakteryzuje się dość typową dla śląskich kościołów ewangelickich tego okresu konstrukcją założoną na planie wydłużonego ośmioboku (lub prostokąta ze ściętymi narożami) przykrytą łamanym dachem wielopołaciowym. Elewacje dzielone lizenami w tynku ze stosunkowo wysoko umieszczonymi oknami o wykroju koszowo-uszakowatym w fantazyjnych kamiennych opaskach. Portale o podobnym kształcie z naczółkami, pod którymi są ozdoby o charakterze dekoracji sztukatorskiej. W 1804 r. kościół wzbogacił się o kwadratową sygnaturkę z prześwitem, zwieńczoną hełmem iglicowym. Sygnaturka i górna część dachu kryte są blachą, a część dolna dachu dachówką. Jeszcze niedawno w opisach radomierskiego kościoła podawano, że wnętrze przekryte jest drewnianym, pozornym sklepieniem kolebkowym wspartym na słupach podtrzymujących 2-kondygnacyjne drewniane empory. Dzisiaj po emporach nie pozostał już żaden ślad. Nie widać również sklepienia pozornego, gdyż zasłania je strop podwieszany. Wyposażenie wnętrza jest skromne: XIX-wieczny drewniany, polichromowany ołtarz, klasycystyczna drewniana, polichromowana chrzcielnica i 2 szklane żyrandole z końca XIX w. Na uwagę zasługują 16-głosowe organy z około 1800 r. ze świdnickiej firmy Schlag und Söhnen. Obecnie kościół pełni funkcję kościoła parafialnego pw. MB Różańcowej dla miejscowej parafii rzymskokatolickiej
  • wieża dawnego kościoła katolickiego, z przełomu XV/XVI w. Najprawdopodobniej fundatorami kościoła była rodzina Schaffgotschów, która wybudowała dwór w dolnej części wsi. Kościół był orientowany, budowany z kamienia, z drewnianą podłogą. Podczas remontu w 2010 r. zachowano najstarszy wygląd wieży. Dzięki temu widoczne są dziś gotyckie łuki okien – kotarowe, oraz w kształcie oślego grzbietu; a także ostrołukowe wejście. Na szczycie wieży znajdują się 3 spiżowe, dekorowane dzwony (z 1576, 1795 oraz 1612 roku), z herbami Schaffgotschów i Zedlitzów. Początkowo katolicki, pod wpływem reformacji stał się na krótko świątynią protestancką. Jednak pod wpływem wydarzeń wojny trzydziestoletniej, na powrót służył katolikom przez ponad 300 lat. W roku 1849 kościół został rozebrany, a zabytkowe stele i epitafia przewieziono do klasztoru pocysterskiego w Cieplicach (obecnie Jelenia Góra). Ostatnią tablicę, w latach 90. XX wieku, przeniesiono do działającego kościoła pw. Matki Boskiej Różańcowej, w celu ochrony przed rabunkiem. Dziś dzwonnicę powiększono o budynek Informacji Turystycznej, w której można także obejrzeć wystawy.
  • cmentarz przy wieży, na którym znajdują się pozostałości po tablicach nagrobnych oraz średniowieczna brama sklepiona podwójnym łukiem.
  • zespół dworski, z XVII-XVIII w.:

Demografia[edytuj | edytuj kod]

  • 1939 – 777
  • III 2011 – 488

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113978
  2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1084 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 210
  5. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 45. [dostęp 2012-09-08].